Refluks – objawy, przyczyny, dieta

Zgaga, czyli uczucie pieczenia za mostkiem czy okresowe cofanie się treści żołądkowej do przełyku to dosyć powszechne dolegliwości. Ich przyczyną jest refluks. Objawy nie zawsze są jednak tak oczywiste. Sprawdź jak jeszcze może manifestować się choroba refluksowa przełyku i dlaczego lepiej jej nie lekceważyć.

Refluks – co to takiego?

Refluksem nazywamy patologiczne zarzucanie kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku, spowodowane zaburzeniem funkcji dolnego zwieracza przełyku. Efektem refluksu jest choroba refluksowa przełyku, w której dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej przełyku lub pojawienia się charakterystycznych dolegliwości. Jak częsty jest refluks? Objawy występują dosyć powszechnie i mogą dotyczyć nawet do 30% populacji.

Refluks żołądkowo-przełykowy – diagnostyka

Jeśli potoczny refluks żołądka (a bardziej poprawnie choroba refluksowa przełyku) manifestuje się w sposób typowy, nie daje objawów alarmowych, a Ty masz mniej niż 40 lat, można wstępnie rozpoznać chorobę bez wykonywania specjalistycznych badań. Wprowadza się wówczas odpowiednie leczenie, a ustąpienie dokuczliwych symptomów potwierdza rozpoznanie. Przydatne okazać się może sprawdzenie morfologii krwi, stężenia glukozy we krwi i oznaczenie pomiaru CRP, stanowiącego wskaźnik stanu zapalnego organizmu.

W pozostałych przypadkach, w zależności od sytuacji, wykonuje się badanie endoskopowe oraz/lub 24-godzinne monitorowanie pH w przełyku z jednoczesnym pomiarem impedancji przełykowej. Badanie impedancji (oporności dla prądu zmiennego) opiera się na założeniu, że w wyniku refluksu, czyli gdy pomiędzy wprowadzonymi do przełyku elektrodami przemieszcza się płyn lub powietrze,  maleje (dla płynu) lub rośnie (dla powietrza) oporność elektryczna. Endoskopia wraz z biopsją błony śluzowej pozwala rozpoznać zapalenie błony śluzowej i ocenić stopień nasilenia zmian, zdiagnozować przełyk Barretta (metaplazja komórek błony śluzowej wywołana przez refluks) i inne powikłania choroby. W niektórych przypadkach, przydatne może okazać się także badanie RTG po podaniu środka cieniującego oraz manometria przełyku.

Refluks przełyku (choroba refluksowa przełyku) – przyczyny

Etiologia choroby refluksowej przełyku jest wieloczynnikowa. Wystąpieniu zaburzenia sprzyja przepuklina wślizgowa rozworu przełykowego, stany po operacjach okolicy wpustu żołądka, zaburzenia pasażu żołądkowego czy zmiany starcze przełyku. Czynnikami predysponującymi są także ciąża oraz otyłość. Podłożem choroby refluksowej przełyku mogą być rozmaite inne schorzenia, np. cukrzyca, twardzina układowa, polineuropatia alkoholowa czy zaburzenia hormonalne. Istnieje również spora grupa leków, które obniżają ciśnienie w dolnej części przełyku. Należą do nich m.in.: doustne środki antykoncepcyjne, azotany, blokery kanału wapniowego czy β₂-mimetyki.

Refluks – objawy

Do typowych objawów choroby refluksowej przełyku należy oczywiście zgaga (czyli dokuczliwe uczucie pieczenia, palenia za mostkiem) oraz cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i jamy ustnej. Objawy refluksu nasilają się na ogół w pozycji leżącej na plecach, przy pochylaniu się do przodu i po obfitym, tłustym posiłku. Mogą towarzyszyć im nudności, nadmierne ślinienie czy bóle w nadbrzuszu. To właśnie te symptomy najczęściej kojarzone są z refluksem.

Niemniej jednak, warto mieć na uwadze, że choroba refluksowa przełyku może manifestować się również w mniej typowy i oczywisty sposób. Zarzucanie treści żołądkowej i drażnienie strun głosowych mogą być przyczyną porannej chrypki. Do pozaprzełykowych objawów refluksowej choroby przełyku zalicza się także ból w klatce piersiowej, suchy, uporczywy kaszel, a nawet świszczący oddech. Zauważ, że takie objawy mogą występować bez obecności typowych symptomów refluksu, co znacznie utrudnia szybkie postawienie rozpoznania. Choroba refluksowa może przebiegać też zupełnie bezobjawowo, a zapalenie przełyku jest wówczas przypadkowym znaleziskiem podczas endoskopii wykonywanej z innego powodu.

Koniecznie zwróć uwagę na tzw. objawy alarmowe, które mogą świadczyć o poważnym stanie (np. nowotworze przełyku) i wymagają pilnej diagnostyki.

Refluks – objawy alarmowe:

• zaburzenia połykania,
• ból podczas połykania,
• utrata masy ciała,
• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Jeśli zaobserwujesz u siebie takie symptomy, koniecznie szybko zgłoś się do lekarza.

Refluks – powikłania

Pamiętaj, że ciężka, nieleczona choroba refluksowa przełyku wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań. Przełykiem Barretta określa się zastąpienie prawidłowego nabłonka wielowarstwowego płaskiego, nieprawidłowym nabłonkiem walcowatym w obrębie dolnej części przełyku. Przełyk Barretta uważa się za stan przedrakowy, zwiększa bowiem ryzyko wystąpienia raka gruczołowego przełyku (który również zalicza się do powikłań choroby refluksowej). Długotrwała choroba refluksowa może prowadzić także do zwężeń przełyku, owrzodzeń, krwawień z przewodu pokarmowego, a nawet przedziurawienia przełyku.

Leczenie choroby refluksowej przełyku

Podstawę leczenia choroby refluksowej przełyku stanowią leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego (najczęściej inhibitory pompy protonowej). Jako uzupełnienie stosuje się czasem leki zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową czy leki prokinetyczne. W konkretnych przypadkach, można rozważyć leczenie operacyjne. Warto pamiętać o zmianie ogólnego stylu życia. Zaleca się unikanie tłustych, ciężkostrawnych, pikantnych, obfitych posiłków, alkoholu i kawy, zaprzestanie palenia tytoniu, zmniejszenia masy ciała, wyższe ustawienie wezgłowia łóżka, powstrzymanie się od jedzenia 2-3 godziny przed pójściem spać i unikanie leków obniżających ciśnienie dolnego zwieracza przełyku (np. blokerów kanału wapniowego).

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
• Repetytorium, W. Noszczyk, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009
• Seria Davidsona, pod red. O.J. Garden, A.W. Brandbury, J.L.R. Forsythe, R.W. Parks, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015