Rinowirusy - objawy, leczenie, szczepienie

Rinowirusy są najczęstszą i najbardziej powszechną przyczyną infekcji u ludzi. Wywołują chorobę znaną jako przeziębienie, najczęściej częściej chorują dzieci, rzadziej osoby starsze. Objawy są zwykle łagodne a schorzenie ustępuje samoistnie. Rinowirusy odpowiadają za około połowę chorób infekcyjnych określanych jako przeziębienie. Wywołują infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego i zapalenia zatok. Pod względem budowy rinowirusy zostały podzielone na trzy grupy A, B i C w obrębie rodzaju Enterovirus rodziny Picornaviridae. Są rozpowszechnione na całym świecie, najwięcej zachorowań przez nie wywołanych w naszej strefie klimatycznej przypada między jesienią a wiosną.

Rinowirusy – objawy

Rinowirusy odpowiadają za tzw. przeziębienie. Przeziębienie jest chorobą samoograniczającą się u osób z prawidłową odpornością. U osób z chorobami układu oddechowego np. astmą, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc czy u osób z obniżoną odpornością (kobiety w ciąży, dzieci do 2 roku życia, seniorzy po 60 r. ż.) może dojść do zaostrzenia objawów.

Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni z osobą zakażoną, poprzez zanieczyszczone przedmioty i powierzchnie oraz na drodze kropelkowej.

Średni czas inkubacji to 2 dni a czas trwania objawów to 7 do 14 dni.

Najczęstsze objawy infekcji rinowirusowej to:

• ból gardła, uczucie drapania w gardle,
• kaszel, nie zawsze się pojawia, jeśli występuje przechodzi od suchego do wilgotnego, może utrzymywać się nawet do 2 – 3 tygodni,
• obrzęk błony śluzowej nosa, pieczenie, kichanie,
• katar, początkowo wodnisty, z czasem staje się gęsty i może przybrać ropny charakter (żółte lub zielonkawe zabarwienie),
• uczucie zatkanego nosa – spowodowane obrzękiem błony śluzowej nosa i zatok oraz zaleganiem wydzieliny,
• ból głowy,
• złe samopoczucie, zmęczenie,
• podwyższona temp. ciała, zwykle do 37-38°C, gorączka najczęściej u dzieci.

Największe nasilenie objawów zwykle występuje po około 2-3 dniach.

Jak się uchronić przed zakażeniem?

Podobnie jak przy każdej chorobie przenoszonej drogą kropelkową zalecane jest:

• regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu,
• mycie rąk po dotknięciu powierzchni i przedmiotów, na których mogą znajdować się wirusy,
• unikanie dotykania ust, oczu, nosa nieumytymi rękami,
• stosowanie środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu,
• unikanie kontaktu z zakażonymi osobami,
• unikanie dużych skupisk ludzi.

Jak chronić innych przed zakażeniem?

• pozostanie w domu podejrzeniu choroby,
• unikanie bliskiego kontaktu z innymi osobami: przytulanie, całowanie,
• w czasie kaszlu lub kichania zasłanianie ust i nosa chusteczką lub rękawem odzieży,
• częste mycie rąk zwłaszcza po kaszlu lub kichaniu.

Jak leczyć?

Nie ma swoistego leczenia, a infekcja powinna ustąpić w ciągu 7 – 10 dni. Warto dać szansę organizmowi na zwalczenie infekcji:

• odpoczynek, unikanie wysiłku,
• picie dużej ilości płynów, zwłaszcza w czasie gorączki.

Inne zalecenia obejmują łagodzenie objawów infekcji:

• inhalacje z 0,9% NaCl – nawilżają drogi oddechowe, ułatwiają usuwanie wydzieliny z nosa i dróg oddechowych,
• leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe

Paracetamol – najbezpieczniejszy z leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, nie ma jednak działania przeciwzapalnego, należy pamiętać, żeby nie przekraczać maksymalnej dobowej dawki wynoszącej 4g, szczególnie przy zażywaniu preparatów złożonych.

Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna) – jednak nie należy stosować u dzieci <12 r.ż.

Ibuprofen, Naproksen – nie powinny być stosowane przez osoby z chorobą wrzodową żołądka oraz z przewlekłą chorobą nerek.

• tabletki do ssania łagodzące ból gardła – warto zapoznać się z ich składem, niektóre bowiem mają składnik przeciwbólowy i przeciwzapalny, inne składnik przeciwdrobnoustrojowy. Czasem jednak samo ssanie tabletki przynosi ulgę.
• leki zmniejszające katar i uczucie zatkanego nosa – preparaty miejscowe w postaci kropli lub aerozolu zawierające ksylomatazolinę lub oksymetazolinę, nie powinny być jednak stosowane dłużej niż kilka dni. Preparaty doustne zawierające pseudoefedrynę, powinny być stosowane z ostrożnością przez osoby z chorobami serca. Pseudoefedryna często wchodzi w skład preparatów wielolekowych „na grypę i przeziębienie”.
• leki na kaszel – leki hamujące kaszel są mało skuteczne w kaszlu spowodowanym przeziębieniem. Przy trudności w odkrztuszaniu wydzieliny można stosować preparaty zawierające ambroksol lub gwajafenezynę.
• inne środki: witamina C, rutozyd – nie ma dowodów na ich skuteczność w zwalczaniu przeziębienia. Preparaty zawierające jeżówkę Ecchinacea purpurea mogą być skuteczne na wczesnym etapie choroby.

Jeżeli objawy trwają dłużej niż 10-14 dni, a ich nasilenie nie zmniejsza się po kilku dniach a nawet zwiększa; gdy dołącza się:

• gorączka powyżej 38ºC,
• duszność i nasilony kaszel,
• silny ból głowy lub ucha,

oznacza to, że mogło dojść do rozwoju powikłań:

• bakteryjnego zapalenia zatok przynosowych,
• bakteryjnego zapalenia ucha środkowego – częściej u dzieci,
• bakteryjnego zapalenia płuc – zwłaszcza osoby w starszym wieku.

Profilaktyczne stosowanie antybiotyku w czasie przeziębienia nie zmniejsza ryzyka wystąpienia tych powikłań. Nadużywanie antybiotyków może natomiast prowadzić do pojawienia się szczepów opornych co utrudnia leczenie dużo poważniejszych chorób np. zapalenia płuc.

Rinowirus u dzieci

U dzieci szczyt zachorowań na infekcje przeziębieniowe, których najczęstszą przyczyną są rinowirusy przypada na okres jesienno-zimowy. Jest to czas, kiedy dzieci przebywają w zamkniętych pomieszczeniach, w dużych skupiskach ludzi (żłobki, przedszkola, szkoły). Dodatkowo niedojrzały układ immunologiczny, osłabienie odporności brakiem przebywania na świeżym powietrzu, niedoborami witamin i minerałów w diecie składa się na skłonność dzieci do częstszych infekcji, dłużej trwających i o cięższym przebiegu niż u osób dorosłych.

Stosowanie u dzieci leków i preparatów zwalczających objawy przeziębienia powinno być skonsultowane ze specjalistą, ponieważ dawkowanie musi być dopasowane do ich wieku, a niektórych leków nie można stosować u najmłodszych (np. aspiryny u dzieci do 12 r.ż.).

Rinowirusy – szczepionka

Opracowanie szczepionki utrudnia fakt istnienia ponad 160 typów rinowirusów o dużej zmienności w swojej budowie. W ostatnich latach dzięki postępom w medycynie i zastosowaniu różnych technik dokonał się spory postęp na drodze do opracowania szczepionki. Wirus u większości osób powoduje przeziębienie i niewielki katar jednak jest groźny dla małych dzieci, chorych z obniżoną odpornością, astmą oraz chorych z zapaleniem płuc czy przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

Prace nad szczepionką trwają i miejmy nadzieję, że wkrótce hasło „szczepionka na przeziębienie” nie będzie już tematem żartów.

Autor: Mgr Renata Grzelik