Nużeniec - badania, które pomogą w diagnozie. Podpowiadamy co sprawdzić

Nużeńce to rodzaj drobnych pasożytniczych roztoczy, które żyją na skórze, w mieszkach włosowych ssaków lub w ich pobliżu. Roztocza to jest niezwykle małe, mierzące 0,15 mm do 0,4 mm, a więc niewidoczne gołym okiem pasożyty. W obiektywie mikroskopu nużeńce wyglądają na lekko przezroczyste i pokryte łuskami, obłe „robaczki”. Ciężko sobie wyobrazić, że pospolicie mogą występować na naszej skórze.

Nużeniec

Wyróżniamy dwa gatunki nużeńca ludzkiego:

• Demodex folliculorum, który żyje w mieszkach włosowych, zwłaszcza w okolicach rzęs i brwi, żywi się obumarłym naskórkiem;
• Demodex brevis, który żyje w pobliżu gruczołów łojowych i żywi się sebum, czyli tłustą substancją wytwarzaną przez te gruczoły.

Chociaż myśl o bytowaniu obcych organizmów na skórze może brzmieć nieprzyjemnie, w rzeczywistości każdy posiada ich niewielką ilość. Inwazja nużeńcem jest powszechna, a częstość występowania u zdrowych osób dorosłych waha się między 23 do nawet blisko 100% w badanych populacjach. Zauważono również niewielką obecność w populacji dzieci i nastolatków, a znacznie zwiększoną u osób starszych (po 60 r.ż.), jak również u alergików.

Obecność nużeńców na naszej skórze zwykle nie wywołuje objawów. Jednak u osób z obniżoną odpornością lub z współistniejącymi chorobami skóry, nużeniec ma dobre warunki do rozwoju i może namnażać się zbyt szybko. Masywny atak tych pasożytów, wywołuje schorzenie zwane nużycą lub demodekozą. Demodex folliculorum zaostrza istniejące już choroby skóry, takie jak trądzik różowaty czy złuszczające zapalenie skóry.

Nużyca – przyczyny

Przyczyny nużycy wynikają z braku higieny oraz powszechnego występowania tych pasożytów w środowisku, jak również z sprzyjających warunków do rozmnażania (obniżona odporność, współistniejące choroby skóry). Przenoszone są przez kontakt, dlatego bardzo ważna jest higiena rąk, jak również twarzy, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się nużycy. Bardziej narażone na zakażenie są osoby korzystające z zabiegów kosmetycznych, szczególnie kobiety wykonujące zabiegi na twarz czy przedłużania rzęs. Warto upewnić się wtedy, że wszelkie narzędzia używane przez kosmetyczkę są sterylne, a materiały i rękawiczki wykorzystywane podczas zabiegu – jednorazowego użytku. Wbrew pozorom zapach środków septycznych w gabinecie jest dobrym znakiem i świadczy o sterylnym środowisku.

Nużyca – objawy

Objawy kliniczne nużycy mogą naśladować inne znane choroby skóry, takie jak łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych, okołowargowe zapalenie skóry, a przede wszystkim różne postaci trądziku różowatego Często nużyca, ze względu na dobre warunku do rozwoju, współistnieje z tymi chorobami, co utrudnia skuteczne leczenie i powoduje nawroty choroby.

Objawy zakażenia nużeńcem to:

• swędząca skóra
• wypryski, krostki
• zaczerwienienie skóry twarzy lub oczu
• zaczerwienienie w bruzdach czoła
• zaczerwienienie wokół nosa i bruzd nosowo-wargowych
• szorstka, sucha skóra
• złuszczanie
• stany zapalne rzęs
• wypadanie bądź utrata rzęs
• uczucie ciała obcego w oku
• łzawienie, pieczenie

Nużeniec – badania

W przypadku obecności zmian skórnych i podejrzenia nużycy warto zwrócić się do lekarza dermatologa lub okulisty, celem potwierdzenia naszych obaw i zbadania ogólnej kondycji naszej skóry. Diagnostyka nużycy polega na potwierdzeniu obecności pasożytów – osobników dorosłych, larw czy jaj, w naszej skórze, w badaniu mikroskopowym.
Gdzie można zrobić badanie na nużeńca? Badania na nużeńca dostępne są w większych laboratoriach medycznych i nie wymagają skierowania od lekarza – można je zrobić prywatnie. Należy pamiętać jednak o właściwym przygotowaniu do badania tj. nie nakładać makijażu na skórę, kremów, maści oraz innych preparatów do pielęgnacji skóry, jak również tuszu do rzęs. Badanie na nużeńca polega na zebraniu zmienionych miejsc skórnych na szkiełko mikroskopowe i po odpowiednim utrwaleniu, obejrzeniu w mikroskopie przez wykwalifikowaną osobę, najczęściej mikrobiologa. Badanie rzęs w kierunku nużeńca wygląda podobnie, materiałem do badań jest rzęsa pobrana z miejsca zmienionego zapalnie. Gdy występuje masywne zakażenie tym roztoczem, specjalista nie będzie miał wątpliwości w rozpoznaniu demodekozy. Przed wizytą w punkcie pobrań danego laboratorium, warto upewnić się czy dana placówka wykonuje badanie w kierunku nużeńca.

Diagnostyka i leczenie nużycy

Niestety nie ma wytycznych dotyczących leczenia demodekozy jako choroby istniejącej samodzielnie. Leczenie jest trudne, dlatego powinno przebiegać pod okiem specjalistów. Jednym z leków mających działanie przeciwroztoczowe jest iwermektyna zalecana również w leczeniu trądziku różowatego jako leku działającego silnie przeciwzapalnie. Lek wpływa na układ nerwowy pasożytów powodując ich niszczenie, stąd jej działanie przeciwpasożytnicze. Dodatkowo stosowane są maści z metronidazolem czy tlenkiem rtęci. Stosowanie ogólnych leków przeciwzapalnych czy przeciwbakteryjnych nie jest błędem, ponieważ pasożyty te wywołują szkody w skórze, które trzeba zniwelować i naprawić.

Nużeńca można również leczyć w domu, lecz z rozwagą. Stosowanie „dodatkowych” maści ziołowych czy innych proponowanych przez treści internetowe nie jest dobrym rozwiązaniem, a może jedynie pogorszyć stan. Próbując zmniejszyć liczbę roztoczy należy skupić się na wzmożonej higienie osobistej jak i otoczenia (częsta zmiana i pranie pościeli, ręczników) ewentualnie delikatnym, mechanicznym oczyszczaniu twarzy.

Jak zmniejszyć ryzyko nużycy?

Nie można zmyć ani pozbyć się wszystkich roztoczy czy mikroorganizmów bytujących na naszej skórze, czy w otoczeniu. Możemy jednak być w stanie zapobiec inwazji, utrzymując skórę w czystości. Oto kilka przykładów zapobiegania nużycy i nie tylko:

1. Częste mycie rąk – to podstawowa ochrona przed różnymi drobnoustrojami.
2. Częsta zmiana ręczników i pościeli – pranie w wysokich temperaturach min 60 stopni C, pozwala usunąć roztocza.
3. Używaj osobnego ręcznika do twarzy lub (najlepiej) jednorazowych ręczników papierowych do osuszania skóry twarzy.
4. Okulary – również zbierają kurz, pot i stary naskórek, powinny być myte ciepłą wodą z mydłem.
5. Kosmetyki i pędzle do makijażu – powinny być używane tylko przez jedną osobę.
6. Nie śpij w makijażu, codziennie wieczorem poświęć chwilę na zmycie „brudu” z twarzy.
7. Wymieniaj tusz do rzęs regularnie – nie stosuj przeterminowanych kosmetyków.
8. Korzystaj z gabinetów kosmetycznych i medycyny estetycznej z uwagą, lepiej wybrać droższe-sterylne miejsca, niż „wyjść z nużeńcem w oku”.
9. Przedłużane rzęsy również zbierają kurz i roztocza, dlatego nie zapominaj o ich codziennej pielęgnacji.
10. Nie korzystaj z drogeryjnych kosmetyków-testerów na sobie! To idealne źródło przenoszenia wszelkich patogenów!

Autor: Dr n.med. Iwona Chromik

Bibliografia:

1. Demodex: The worst enemies are the ones that used to be friends. Paichitrojjana A. Dermatol Reports. 2022 Mar 23;14(3):9339.
2. Palpebral and facial skin infestation by Demodex folliculorum. Aumond S, Bitton E. Cont Lens Anterior Eye. 2020 Apr;43(2):115-122.
3. Demodekoza — podział, leczenie i występowanie u pacjentów z obniżonym poziomem odporności. Michał Niedźwiedź, Małgorzata Skibińska Forum Dermatologicum 2019, tom 5, nr 4, 117–120
4. Demodekoza oczna – współczesny problem kliniczny. Wasyluk J, Krajewska M, Czarzasta K. OphthaTherapy. Terapie w okulistyce. 2018; Supl. 5(1):21-25.
5. Human demodex mite: the versatile mite of dermatological importance. Rather PA, Hassan I. Indian J Dermatol. 2014 Jan;59(1):60-6.
6. Nużeniec jako czynnik etiologiczny przewlekłego zapalenia brzegów powiek. Czepita D, Kuźna-Grygiel W, Kosik-Bogacka D. Klin Oczna. 2005;107(10-12):722-4.