Spuchnięty język – co jest powodem i jak zmniejszyć obrzęk języka?

Spuchnięty język to symptom, który może w dużej mierze utrudnić nam życie. Przede wszystkim przeszkadza w komfortowym wykonywaniu podstawowych czynności jak przeżuwanie, oddychanie czy mówienie. Ze spuchniętym językiem mogą się wiązać zmiany zabarwienia, naloty, nadżerki, krosty czy też opuchlizna pod językiem. Zaobserwowanie niepokojących objawów wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej, ponieważ może prowadzić do stanu zagrażającego życiu. 

Spuchnięty język – jakie mogą być tego przyczyny?

Pojawienie się opuchlizny na języku może być uwarunkowane wieloma czynnikami. Wśród najważniejszych przyczyn spuchniętego języka możemy wyróżnić:

• reakcje alergiczne (pokarmowe, polekowe),
• reakcje na środki do higieny jamy ustnej, produkty stosowane przez dentystę,
• nadużywanie alkoholu i narkotyków, dym tytoniowy,
• urazy w jamie ustnej,
• choroby skórne,
• choroby zakaźne i infekcyjne,
• refluks, 
• choroby autoimmunologiczne,
• nowotwory.

Alergia jest jedną z najczęstszych przyczyn puchnięcia języka. Reakcja ta może być gwałtowna i natychmiastowa lub nastąpić po kilku godzinach. Ciężką formą alergii jest uogólniona, wieloetapowa, nasilająca się, reakcja anafilaktyczna, w wyniku której może dojść do poważnego zagrożenia życia. Anafilaksja obejmująca gwałtowne, niebezpieczne dla życia puchnięcie języka może towarzyszyć użądleniom owadów błonkoskrzydłych (pszczół, os etc.). Jednakże opuchnięcie języka jest na ogół powodowane przez zespół alergii jamy ustnej, OAS (ang. Oral allergy syndrome), będący miejscową reakcją alergiczną. Obejmuje on, oprócz języka, wargi, podniebienie, gardło etc. Następuje po spożyciu świeżych pokarmów, na ogół pochodzenia roślinnego. Występuje wtórnie u osób pierwotnie uczulonych na pyłek roślin i stykających się (niekiedy pierwszy raz w życiu!) z surowym pokarmem roślinnym, zawierającym alergeny spokrewnione z alergenami pyłku brzozy alergeny (tzw. zespoły brzoza-seler; brzoza-jabłko, brzoza-przyprawy etc.). 

Puchnięcie języka może powodować stosowanie środków do higieny jamy ustnej oraz kontakt z produktami stosowanymi w stomatologii powodujących kontaktowe reakcje alergiczne Wśród leków powodujących alergie możemy wymienić: inhibitory konwertazy angiotensyny, leki przeciwdepresyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne, statyny. Obrzęk naczynioruchowy języka (objawy podobne do OAS) może być skutkiem ubocznym zastosowania tego rodzaju leków. Choroby skórne, takie jak łuszczyca ustna, liszaj, pęcherzyca, mogą powodować podrażnienie języka, również manifestujące się opuchlizną. 

Spuchnięty język i biały nalot, spuchnięty język i ból gardła

Zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze górnych dróg oddechowych, gardła i jamy ustnej powodują pojawienie się na języku białego nalotu oraz puchnięcie języka, szczególnie w tylnej jego części. Dodatkowo spuchniętemu językowi towarzyszy ból gardła.

Należy wspomnieć tu o chorobach przenoszonych drogą płciową, przez seks oralny do ust (rzeżączka, HPV), powodujących stan zapalny oraz obrzęk języka i tkanek wokół niego. Objaw ten może się pojawiać także w przypadku występowania refluksu. Cofająca się treść żołądka, zawierająca sok żołądkowy, drażni błonę śluzową gardła i podstawę języka, czego skutkiem jest opuchnięcie jego tylnej części, a także ból gardła.

W nowotworach spuchnięty język związany jest z rozrostem zmian nowotworowych lub naciekaniem zdrowych tkanek przez komórki rakowe. Zespół Sjogren to choroba autoimmunologiczna przebiegająca ze spuchniętymi śliniankami, gruczołami łzowymi, a część pacjentów skarży się również na spuchnięty język. Urazy języka, jak przygryzienie, czy spożycie zbyt pikantnych lub gorących potraw, także mogą objawiać się jego powiększeniem. Również stosowanie używek zwiększa podatność języka na obrzęki. 

W przypadku niektórych chorób, jak choroba Downa czy amyloidoza, język bywa powiększony trwale, za co są jednak odpowiedzialne różne mechanizmy 

Spuchnięty język – różne umiejscowienie obrzęku

Opuchlizna może dotyczyć całego języka lub tylko jej części.

• Częstym objawem jest puchnięcie języka z tyłu. Wiąże się to z zakażeniami gardła czy też refluksem przełykowym.

• Spuchnięty języka po jednej stronie to najpewniej skutek urazu mechanicznego, który może nastąpić przy leczeniu dentystycznym czy też nagryzieniu języka.

• Spuchnięty język na całej powierzchni jest skutkiem zabiegu (np. piercingu), reakcją na działanie alergenu, a także skutkiem toczącego się zakażenia, czy to ogólnego, czy też miejscowego.

• Spuchnięcie języka pod spodem wiąże się prawdopodobnie z obrzękiem ślinianek, z którym mamy do czynienia np. w zespole Sjorgena, guzach ślinianek. Podobnie mogą objawiać się nadżerki, urazy podjęzykowe. Również angina Ludwiga objawia się bólem i opuchlizną pod językiem. 

Spuchnięty język – objawy

Wśród objawów towarzyszących opuchliźnie na i/lub pod językiem możemy wymienić drętwienie, mrowienie, uczucie ciężkości i pełności w ustach oraz nadmierne ślinienie. Przy dłuższym obrzęku mogą pojawiać się trudności w mówieniu, jedzeniu i, przede wszystkim, oddychaniu (zamknięcie gardła przez opuchnięty język). Szybkiej i zdecydowanej reakcji wymaga reakcja anafilaktyczna, w której stan pacjenta pogarsza się z minuty na minutę. 

Spuchnięty język – domowe sposoby

Najlepszym sposobem na pozbycie się opuchlizny języka jest usunięcie czynnika drażniącego. Jeśli spuchnięty język jest wynikiem ekspozycji na znany alergen, należy zastosować dostępne środki odczulające, a następnie unikać kontaktu z alergenem i jego homologami, czyli odpowiednikami z innych źródeł. Dotyczy to zarówno alergenów pokarmowych, jak i leków, środków chemicznych czy używek.

Jeżeli czynnikiem powodującym opuchliznę jest ciało obce (kolczyk), to należy je usunąć. W przypadku chorób infekcyjnych, poza leczeniem choroby pierwotnej (np. anginy) pomocne mogą być płukanki z naparów ziołowych (rumianek, szałwia) lub zastosowanie gotowych preparatów farmaceutycznych.

Urazy fizyczne domowym sposobem można próbować leczyć zimnymi okładami, które na pewno złagodzą objawy.

W przypadku ciężkiej reakcji anafilaktycznej należy niezwłocznie kontaktować się z numerem 112 i stosować się do wskazań dyspozytora. 

Ważne jest, by spuchnięcie języka jak najszybciej konsultować ze specjalistą. Szczególnym sygnałem ostrzegawczym powinny być trudności w oddychaniu, mówieniu, a przede wszystkim nieprzemijająca opuchlizna, której nie należy bagatelizować, bo może doprowadzić do zamknięcia dopływu powietrza do płuc. 

Mgr Jolanta Pawłowska