Zapalenie języka. Objawy i leczenie

Podczas codziennej higieny jamy ustanej większość osób koncentruje się na dbałości o odpowiednie doczyszczenie zębów, dążąc do uzyskania efektu lśniąco białego uśmiechu. Często zapominamy o języku, który jest niezwykle istotnym wieloczynnościowym narządem odpowiedzialnym za odbieranie bodźców smakowych, rozdrabnianie pokarmów, połykanie i prawidłową artykulację mowy. Prawidłowy stan i czynność języka jest istotna w odpowiednim funkcjonowaniu organizmu. Jednak język, jak każdy z narządów naszego ciała mogą dotykać zmiany chorobowe; jednym z najczęściej występujących schorzeń jest zapalenie języka. Czym jest zapalenie języka? Jak rozpoznać tę chorobę i jakie leczenie należy stosować?

Czym jest zapalenie języka?

Zapalenie języka, czy też stan zapalny języka jest schorzeniem, w przebiegu którego dochodzi do obrzęku i stanu zapalnego języka. U pacjentów, u których rozwinęło się zapalenie języka, język staje się gładki i lekko błyszczący. Zapalenie języka może mieć charakter ostry, gdy zmiany chorobowe pojawiają się nagle lub przewlekły – w przypadku nawrotów choroby.

Do najczęściej występujących typów zapalenia języka zalicza się:

• Zanikowe zapalenie języka, nazywane również zapaleniem języka Huntera

W przebiegu choroby dochodzi do zaniku brodawek w efekcie czego język staje się gładki i błyszczący.

• Romboidalne zapalenie języka

W przebiegu choroby uwidaczniają się charakterystyczne owalne lub romboidalne niebolesne zmiany zlokalizowane w środkowej części grzbietowej (tj. górnej) powierzchni języka. Obszar zmieniony chorobowo jest wyraźnie odgraniczony, cechuje się atroficzną, gładką śluzówką pozbawioną brodawek nitkowatych.

• Język geograficzny, nazywany również rumieniem wędrującym języka

W przebiegu choroby dochodzi do zaniku brodawek nitkowatych na powierzchni języka.

Powstałe czerwonawe zmiany ograniczone są zazwyczaj wyniosłym białym brzegiem i przypominają układ znany z map, czemu choroba „zawdzięcza” swą nazwę. Zmiany te w trakcie trwania choroby mogą zmieniać kształt i lokalizację.

Zapalenie języka – objawy

Objawy zapalenia języka różnią się w zależności od przyczyny choroby i mogą wystąpić nagle lub rozwijać się dłuższy czas. Do typowych symptomów zgłaszanych przez pacjentów z zapaleniem języka należą: bolesność, zaczerwienienie i obrzęk języka. Mogą wystąpić także trudności w mówieniu, jedzeniu lub połykaniu, zaburzenia smaku. Na powierzchni języka często widoczny jest zanik brodawek.

Zapalenie języka – przyczyny

Zapalenie języka może mieć niezwykle zróżnicowaną etiologię. Wśród najważniejszych przyczyn można wymienić:

• Anemię, zarówno powodowaną niedoborem żelaza, jak i anemię złośliwą, tzw. chorobę Addisona-Biermera,
• Niedobór witamin z grupy B,
• Infekcje języka: wirusowe (np. w następstwie zakażenia wirusem opryszczki), grzybicze (najczęściej drożdżakami z rodzaju Candida); u osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym zakażenia bakteryjne występują sporadycznie,
• Niektóre grupy leków takie jak: inhibitory konwertazy angiotensyny, salbutamol, leki przeciwdrobnoustrojowe zawierające siarkę (np. sulfatiazol), doustne środki antykoncepcyjne czy węglan litu,
• Podłoże psychogenne (np. w przebiegu zaburzeń lękowych i konwersyjnych),
• Łuszczycę i inne choroby autoimmunologiczne,
• Cukrzycę,
• Zespół piekących ust.

Istnieją przesłanki wskazujące, że łagodne migrujące zapalenie języka jest w pewnym stopniu dziedziczne. Poza wymienionymi przyczynami, zapalenie języka może być spowodowane przewlekłym narażeniem na czynniki drażniące, takie jak: duże ilości alkoholu, palenie papierosów czy częste spożywanie pikantnych potraw. Ryzyko zwiększają także częste urazy jamy ustnej, spowodowane np. źle dopasowaną protezą i oparzenia.

Dostępne są doniesienia opisujące przypadki romboidalnego zapalenia grzbietu języka spowodowanego intensywnym myciem języka szczoteczką do zębów. W takich przypadkach zaprzestanie intensywnego szczotkowania języka jest wystarczające do ustąpienia choroby.

Czy zapalenie języka jest zaraźliwe?

Samo zapalenie języka nie jest zaraźliwe. Niemniej jednak w przypadku infekcyjnej etiologii choroby, osoba nią dotknięta może przenosić infekcję na inne osoby. Dla przykładu, pacjent z zapaleniem języka spowodowanym wirusem opryszczki (HSV) jamy ustnej poprzez ślinę może zakazić wirusem osoby zdrowe.

Zapalenie języka – diagnostyka

Największe znaczenie w rozpoznaniu zapalenia języka ma badanie fizykalne. W trakcie badania lekarz dokonuje oceny wyglądu powierzchni języka (zarówno brzusznej jak i grzbietowej) oraz stanu błon śluzowych. Ocenie podlega również ogólny stan uzębienia, gdyż długotrwałe podrażniane języka przez ukruszone zęby może prowadzić do rozwoju zmian na błonie śluzowej. W zależności od wyników badania fizykalnego i podejrzewanej etiologii choroby, lekarz może zlecić dodatkowe badania takie jak:

• Wymaz i posiew bakteriologiczny z języka,
• Morfologia krwi,
• Oznaczenie żelaza w surowicy,
• Oznaczenie stężenia glukozy i hemoglobiny glikowanej,
• Badania biochemiczne,
• Oznaczenie stężenia witamin z grupy B (w przypadku podejrzenia niedoboru),
• Oznaczenia autoprzeciwciał (w przypadku podejrzenia chorób autoimmunologicznych).

Badania obrazowe nie są rutynowo wykonywane w diagnostyce zapalenia języka jednak w przypadku podejrzenia występowania zmian nowotworowych wykonuje się badanie rezonansu magnetycznego. W takich przypadkach lekarz może dodatkowo zdecydować o wykonaniu biopsji i skierowaniu materiału do badania histopatologicznego.     

Zapalenie języka – leczenie i domowe sposoby

W leczeniu zapalenie języka istotne jest ustalenie przyczyny wystąpienia choroby. W przypadku infekcyjnego podłoża, lekarz wdroży odpowiednią farmakoterapię obejmującą antybiotyki, leki przeciwgrzybicze lub przeciwwirusowe, w zależności od czynnika infekcyjnego. U pacjentów dotkniętych awitaminozą lub z niedoborem żelaza zaleca się suplementację diety. W celu uśmierzenia bólu towarzyszącego zapaleniu języka zaleca się stosowanie płynów do higieny jamy ustnej zawierających w składzie substancje charakteryzują się działaniem przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym, np. diklofenak i benzydaminę.  Zapaleniu języka nie w każdym przypadku można skutecznie zapobiec. Niemniej jednak istnieją proste sposoby ograniczające ryzyko wystąpienia choroby takie jak:

stosowanie zdrowej diety, utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej poprzez regularne szczotkowanie, nitkowanie i płukanie ust, unikanie substancji drażniących, takich jak papierosy oraz pikantne i kwaśne potrawy.

Autor: Dr n. o zdrowiu Piotr Choręza

Bibliografia:

1. Median rhomboid glossitis caused by tongue-brushing. Shindo T. Cleve Clin J Med 2023; 90(1): 15-16. doi: 10.3949/ccjm.90a.21111.
2. Glossitis. Sharabi AF, Winters R. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2022.
3. Prevalence and heritability of psoriasis and benign migratory glossitis in one Brazilian population. Jorge MA, Gonzaga HFS, Tomimori J, et al. An Bras Dermatol 2017; 92(6): 816-819. doi: 10.1590/abd1806-4841.20176389. 
4. Glossitis secondary to vitamin B12 deficiency anemia. Stoopler ET, Kuperstein AS. CMAJ 2013; 185(12): E582. doi: 10.1503/cmaj.120970.
5. Zapalenia języka i inne wybrane jego zmiany o charakterze łagodnym. Mrówka-Kata K, Namysłowski G, Banert K, Ścierski W. Forum Medycyny Rodzinnej 2008; 2(2): 127–131.