Światowy dzień otyłości - 4 marca
Nadwaga i otyłość jeszcze pod koniec XVIII wieku uchodziły raczej za problem estetyczny niż zdrowotny. We wcześniejszych epokach – szczególnie w średniowieczu i baroku, obfite kształty postrzegane były jako symbol zdrowia, bogactwa i płodności. Barokowy malarz – Peter Paul Rubens tworzył obrazy, na których okrągłe, pulchne i puszyste kobiety stanowiły ówczesny ideał piękna i silnego ciała.
Dopiero XIX wiek przyniósł nowy pogląd na problem zbyt dużej masy ciała. Pojawiły się pierwsze programy żywieniowe eliminujące z diety węglowodany, opracowano również wskaźnik Queteleta, który znany współcześnie jako BMI (Body Mass Index), wykorzystywany jest nadal w ocenie stopnia zaawansowania nadwagi i otyłości. Pod koniec XX wieku uznano, że otyłość stanowi jedno z najbardziej niebezpiecznych zagrożeń dla zdrowia i życia.
Ze względu na częstość jej występowania i diagnozowania w społeczeństwach całego świata, w 1997 Światowa Organizacja Zdrowia roku ogłosiła globalną epidemię otyłości.
Otyłość – „ciężki” problem kobiet, mężczyzn, dzieci
Otyłość diagnozowana jest wówczas, gdy tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 25% masy ciała mężczyzny i 30% masy ciała kobiety. Według najnowszych danych w Polsce z problemem otyłości zmaga się niemalże 25% dorosłych. Wśród dzieci otyłość dotyczy aż ~13% chłopców i ~5% dziewcząt. Szacuje się, że w przeciągu 50 ostatnich lat średni obwód pasa powiększył się o 10cm u mężczyzn i aż 17cm u kobiet.
Najczęstszą przyczyną prowadzącą do rozwoju otyłości jest przejadanie się. Generowanie wskutek spożywania nadmiernej ilości kalorii dodatniego bilansu energetycznego, skutkuje magazynowaniem nadmiaru energii w postaci tkanki tłuszczowej, prowadząc do rozwoju otyłości pierwotnej (inaczej: prostej, pokarmowej). Kolejną przyczyną otyłości są choroby, w których zaburzona zostaje gospodarka hormonalna oraz dochodzi do zmian i spowolnienia tempa metabolizmu (np. niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga).
Do otyłości prowadzi również farmakoterapia niektórych chorób, szczególnie z zastosowaniem leków hormonalnych (np. estrogen), przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych oraz sterydów. Otyłość rozwijająca się w konsekwencji chorób lub farmakoterapii określana jest mianem otyłości wtórnej.
Niezależnie od przyczyn otyłości tkanka tłuszczowa może rozkładać się w organizmie w różny sposób. Jeśli rozkłada się równomiernie, otyłość określa się mianem otyłości uogólnionej. Gromadzenie tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha jest charakterystyczne dla otyłości brzusznej inaczej androidalnej, diagnozowanej głównie u mężczyzn. Umiejscowienie tkanki tłuszczowej w obrębie ud i pośladków dotyczy przede wszystkim kobiet i jest cechą otyłości gynoidalnej.
Podstawową metodą diagnozowania otyłości jest pomiar wskaźnika BMI, którego wartość świadcząca o prawidłowej masie ciała oscylować powinna pomiędzy 18.5 a 24.99. Wartość powyżej 25 świadczy o nadwadze, powyżej 30 o otyłości I stopnia, a powyżej 35 o otyłości II stopnia, tzw. otyłości klinicznej. W przypadku BMI przekraczającego 40 – otyłość określana jest mianem otyłości olbrzymiej. Otyłość brzuszna, androidalna i gynoidalna rozróżniana jest z kolei na podstawie wskaźnika WHR (obwód talii/ obwód bioder).
Zdrowotne konsekwencje otyłości
Publikacje ostatnich lat potwierdziły, że otyłości towarzyszy przewlekający się stan zapalny. Komórki biorące udział w jego przebiegu wydzielają zbyt duże ilości mediatorów prozapalnych, cytokin i innych substancji, których nasilona produkcja wiąże się ze zwiększonym ryzykiem uszkodzenia tkanek, rozwoju nadciśnienia, chorób serca, ale także cukrzycy. Otyłość łączy się z podwyższonym ryzykiem miażdżycy, zawału serca i mózgu oraz wylewu.
U osób otyłych często diagnozuje się wynikające z przeciążenia układu szkieletowego choroby układu kostnego, zwyrodnienia stawów i kręgosłupa. Częstą przypadłością otyłych jest przewlekła choroba nerek i kamica pęcherzyka żółciowego. Otyłość uważa się również jako jedną z przyczyn rozwoju chorób nowotworowych, w tym raka jelita grubego, gruczolakoraka przełyku, raka piersi, macicy, nerki, trzustki i pęcherza moczowego. Dostrzeżono również, że otyłość generuje trudności w życiu społecznym oraz negatywnie wpływa na psychikę. Osoby z nadbagażem kilogramów mają obniżoną samoocenę i poczucie własnej wartości, częściej cierpią na zaburzenia nastroju i depresję.
Światowy dzień otyłości – o czym jeszcze warto wiedzieć?
Poza przewlekającym się stanem zapalnym w organizmie, w przebiegu otyłości dochodzi do zaburzenia syntezy związków produkowanych w obrębie samej tkanki tłuszczowej. Jest to niezwykle aktywna tkanka, produkująca i wydzielająca do krwi mnóstwo biologicznie czynnych substancji określanych mianem adipokin. Należą do nich m.in. leptyna i adiponektyna.
W przebiegu adiposopatii („chora tkanka tłuszczowa”, ang. „sick fat”), czyli w patologicznym stanie tkanki tłuszczowej, wynikającym najczęściej z przewlekłego dostarczania organizmowi nadmiernej ilości kalorii, dochodzi do znacznej dysproporcji w wydzielaniu adipokin, co w odniesieniu do zdrowia ma wyłącznie negatywne konsekwencje.
Jak wygrać z otyłością?
W przypadku otyłości wtórnej, leczenie polega przede wszystkim na terapii choroby podstawowej, która za rozwój otyłości jest odpowiedzialna. W przypadku otyłości pierwotnej, której przyczyną jest nadmierna konsumpcja produktów spożywczych, przekraczająca dobowe zapotrzebowanie organizmu na kalorie, konieczna jest odpowiednio skomponowana dieta o zredukowanej kaloryczności oraz zwiększenie aktywności fizycznej.
W przypadku otyłości należy jednak pamiętać, że intensywność ćwiczeń należy dostosować do wydolności organizmu. Zbyt intensywne ćwiczenia mogą pogorszyć stan przeciążonych masą ciała stawów, doprowadzić do kontuzji, a nawet zwiększyć ryzyko nagłego incydentu sercowo – naczyniowego, w tym zawału serca. U niektórych pacjentów zalecana jest także interwencja chirurgiczna, polegająca na zmniejszeniu objętości żołądka.
Co raz częściej w leczeniu otyłości biorą udział interdyscyplinarne zespoły specjalistów, począwszy od dietetyków, fizjoterapeutów, lekarzy i psychologów. Leczenie jest procesem trudnym i długotrwałym, wymagającym od pacjenta silnej woli, wytrwałości i zaangażowania, dającym jednak bardzo wymierne korzyści w postaci utraty masy ciała, znacznej poprawy stanu zdrowia, polepszenia jakości i wydłużenia życia.
Światowy Dzień Otyłości
Informacje dotyczące konsekwencji nadwagi, otyłości i niezdrowego trybu życia docierają do nas z każdego możliwego medialnego źródła. Aby zwrócić szczególną uwagę społeczeństwa na problematykę otyłości koalicja organizacji współpracujących ze Światową Organizację Zdrowia ustanowiła na dzień 4.03 Światowy Dzień Otyłości. Przyłączając się do obchodów, sieć laboratoriów DIAGNOSTYKA przygotowała pakiet badań pomocnych w ocenie endokrynnej funkcji tkanki tłuszczowej, uwzględniający oznaczenie stężenia adiponektyny, leptyny oraz wyliczenie wskaźnika Adiponektyna/Leptyna.
Pakiet można uzupełnić o oznaczenie ApoB (apolipoproteiny B). Wg danych literaturowych wartość pożądana stosunku Adiponektyna/Leptyna wynosi ≥1. Obniżenie wartości stosunku Adiponektyna/Leptyna <1 wskazuje na endokrynną dysfunkcję tkanki tłuszczowej, uznawaną za poważny czynnik ryzyka rozwoju chorób kardiometabolicznych – m.in. cukrzycy typu 2, zaburzeń lipidowych (dyslipidemia), nadciśnienia, miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, czy też udaru mózgu. Ustalono także, że obniżona wartość współczynnika Adiponektyna/Leptyna koreluje ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na niektóre typy nowotworów (rak piersi, rak trzonu macicy).
Stężenie Apo B koreluje natomiast z ryzykiem zachorowania na choroby układu krążenia. Ze względu na wykorzystanie do pomiaru immunochemicznych standaryzowanych metod pomiarowych, A po B aktualnie uważany jest za lepszy parametr w ocenie ryzyka chorób kardiometabolicznych niż wykorzystywane dotychczas wyliczane stężenie cholesterolu LDL, określanego mianem złego cholesterolu.
Z całą pewnością otrzymane wyniki oceniające funkcję tkanki tłuszczowej oraz ryzyko zachorowania na choroby serca i naczyń będą stanowić cenne uzupełnienie wiedzy dotyczącej stanu Twojego zdrowia.
