Szczepienia przeciwko COVID-19 zalecane dla kobiet w ciąży
26 kwietnia br. eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) opublikowali stanowisko dotyczące szczepienia przeciwko COVID-19 kobiet w ciąży. Kwintesencja opinii PTGiP brzmi: „…szczepionki przeciw COVID-19 powinny być oferowane kobietom ciężarnym i kobietom karmiącym”.
Kilka dni wcześniej Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu, ASRM, zaaprobowało szczepienie kobiet w ciąży w oparciu o dane gromadzone przez mniej więcej rok, konkludując: „Każdy, w tym kobiety w ciąży i osoby planujące ciążę, powinien otrzymać szczepionkę na COVID-19. Szczepionki są bezpieczne i skuteczne”.
Stanowisko PTGiP nie jest odosobnione. Włącza się w zgodny chór opinii prezentowanych przez prominentne, opiniotwórcze, towarzystwa lekarskie. Poza wspomnianym ASRM należą do nich: Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów, ACOG; Angielskie Królewskie Towarzystwo Położników i Ginekologów, RCOG; Towarzystwo Medycyny Matczyno-płodowej, SMFM z siedzibą w Waszyngtonie czy wreszcie amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób, CDC.
Decyzja dopuszczająca szczepienie nowym preparatem kobiet ciężarnych jest zwykle bardziej skomplikowan niż w przypadku innych kategorii potencjalnych użytkowników. Dłuższy jest czas potrzebny do skompletowanie odpowiednio licznej kandydatek do badań klinicznych i do uzyskania opinii kompetentnych instytucji medycznych. Ze względu na oszczędność czasu, szczepionki przeciw COVID-19 dopuszczono do użytku sukcesywnie – początkowo dla grup najliczniej reprezentowanych w badaniach klinicznych, rozszerzając zakres stosowania na grupy kolejne: kobiety ciężarne, osoby w zaawansowanym wieku etc.
WHO zobligowana do wydania stanowiska w sprawie szczepienia ciężarnych, z braku kompletnych danych, dopuściła początkowo warunkowe szczepienia jedynie w przypadku wysokiego ryzyka zakażenia wirusem SARS-CoV-2 lub zagrożenia ciężkim, powikłanym przebiegiem choroby. Ograniczenia funkcjonowały przez kilka miesięcy obecności szczepionek na rynku i były stopniowo wycofywane.
Przełomowe dla zmiany stanowiska w sprawie ciężarnych okazały się badania opublikowane w kwietniu 2021 br. w najbardziej prestiżowym światowym czasopiśmie lekarskim – NEJM. Analizowana grupa ciężarnych obejmowała 35 691 osób w wieku od 16 do 54 lat, które poddały się szczepieniu preparatami mRNA Pfizer-BioNTech lub Moderny nieświadome zajścia w ciążę. Dane pochodziły z okresu od połowy grudnia 2020 r. do końca lutego 28 lutego 2021 r. Analizowano wskaźniki opisujące przebieg ciąży, rozwój płodu i stan zdrowia matek oraz noworodków w grupie ciężarnych szczepionych, porównując je z odpowiednikami pochodzącymi z piśmiennictwa z okresu przed pandemią COVID-19 i wdrożeniem szczepień. Konkluzja autorów publikacji brzmiała: Nie wykazano przesłanek wskazujących na zagrożenie ciężarnych, które otrzymały szczepionki mRNA COVID-19.
Zgodnie z opinią Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz wymienionych towarzystw, kobiety w ciąży powinny być poddane szczepieniom, więcej, należy je traktować jako osoby szczególnie do zaszczepienia predysponowane. Pokreślono, że szczepienie nie wpływa na rozwój płodu i nie zwiększa ryzyka powikłań u matki. Zaleca się jednakże, by indywidualną decyzję o szczepieniu konsultować z lekarzem prowadzącym ciążę i jeśli to możliwe, szczepienia dokonywać po zakończeniu organogenezy, czyli po 8 tygodniu ciąży. PTGiG sugeruje także, by ze względu na zdecydowanie większą liczbę dostępnych obserwacji i ocen bezpieczeństwa, kobietom ciężarnym podawać szczepionki mRNA (aktualnie szczepionki Pfizer i Moderna), a nie ich słabiej przebadane, wektorowe odpowiedniki firm AstraZeneca i Johnson&Johnson.
Niezależnie od stanowiska PTGiP należy przypomnieć, że szczepionki mRNA nie zawierają żywego wirusa SARS-CoV-2 i nie wywołują COVID-19, a szczepionkowe mRNA nie przedostaje się do jądra komórkowego, nie oddziałuje z DNA zaszczepionego i jest szybko z jego organizmu usuwane.
Niepodważalnym argumentem za szczepieniem ciężarnych przeciwko COVID-19 są przytaczane w artykule z NEJM dowody na przejście do płodu przeciwciał anty-SARS-CoV-2 wytworzonych przez matkę zaszczepioną w trzecim trymestrze ciąży. Szczepienie nie ogranicza się do ochrony matki, lecz zapewnia pewien poziom ochrony noworodkowi!
W ostatnich tygodniach obserwuje się w kraju niepokojący spadek zainteresowania szczepieniem na COVID-19. W wielu miejscach punkty szczepień dysponują niewykorzystanymi dawkami, a procent wyszczepialności w większości przedziałów wiekowych daleki jest koniecznych dla odporności populacyjnej 70%. Należy mieć nadzieję, że opinie Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników i towarzystw światowych spowodują, że przeszłe matki świadome podwójnej odpowiedzialności – za siebie i dziecko – będą grupą zaszczepioną w najwyższym osiągalnym odsetku.
Dr Tomasz Ochałek
Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA
