Szczepionki na koronawirusa – co o nich wiemy? Najważniejsze informacje
Pierwsze zachorowania na COVID-19 odnotowano w Chinach w listopadzie 2019 roku, a 11.03.2020 r. WHO ogłosiło stan pandemii, który trwa do dzisiaj. Przez ten czas zarejestrowano ponad 81 milionów zachorowań (28.12.2020) na całym świecie i niemal 1,8 miliona zgonów. Nadziei na poprawę sytuacji epidemiologicznej upatruje się w szczepieniu przeciwko COVID-19, nad którym rozpoczęto prace badawcze już w styczniu, gdy opublikowano sekwencję genetyczną koronawirusa SARS-CoV-2.
W standardowych warunkach, proces wynalezienia szczepionki, przeprowadzenie szeroko zakrojonych badań nad jej skutecznością i bezpieczeństwem oraz dopuszczenie jej do obrotu trwa zwykle wiele lat. W aktualnej sytuacji, naukowcy z całego świata podjęli wszelkie wysiłki, aby najbardziej oczekiwana i pożądana szczepionka powstała jak najszybciej i mogła stać się skutecznym i bezpiecznym narzędziem w ograniczeniu epidemii. Wszystko wskazuje na to, że podjęte starania okazały się owocne, bowiem pierwsze partie szczepionki na koronawirusa są już podawane w Polsce i na świecie określonym grupom osób.
Szczepionki na koronawirusa – jakie rodzaje szczepionek powstają?
Szczepionki na koronawirusa, które mają udowodnioną skuteczność oraz odpowiedni profil bezpieczeństwa i jako pierwsze zostają dopuszczone do użytku na całym świecie, to szczepionki mRNA: szczepionka firmy Moderna oraz szczepionka Pfizer – BioNTech.
Szczepionki mRNA zawierają kwas rybonukleinowy, który koduje białko S (spike czyli kolec) wirusa SARS-CoV-2. Dzięki informacji zawartej w mRNA, komórki ludzkie syntetyzują białko kolca, czyli antygen, który pobudza odpowiedź odpornościową organizmu, uruchamia produkcję przeciwciał i stymuluje produkcję limfocytów T przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2. Taka szczepionka nie zawiera fragmentów wirusa, a jedynie informację genetyczną. Zastosowanie tej technologii znacząco skraca czas produkcji szczepionki.
Opracowane aktualnie wektorowe szczepionki przeciw COVID-19 wykorzystują niereplikujące się wirusowe wektory. W przypadku takich szczepionek, komórki ludzkie otrzymują kod genetyczny niezbędny dla wytworzenia białek wirusa patogennego, przeciwko któremu szczepionka jest skierowana. Środkiem transportu informacji genetycznej jest inny, niegroźny wirus – wirus wektorowy, zapewniający wniknięcie potrzebnej informacji do komórki, przeniknięcie do jądra i uruchomienie jej „realizacji” ekspresji. Zakażone przez wektor komórki szczepionego zaczynają wytwarzać i wydzielać do swojego otoczenia białka wirusa patogennego zgodnie z przepisem, który otrzymały, a to wystarcza do wytworzenia pełnego mechanizmu obronnego u szczepionego: przeciwciał i komórek pamięci immunologicznej, specyficznych dla patogenu. Mechanizm odpornościowy towarzyszący infekcji działa więc, mimo braku infekcji. Najbardziej zaawansowane badania nad szczepionkami opartymi o ten mechanizm działania dotyczą szczepionki firmy Astra Zeneca we współpracy z Uniwersytetem w Oxfordzie.
Szczepionki podjednostkowe (np. firmy Sanofi – GSK) składają się z oczyszczonego białka S lub jego fragmentu i adiuwantu, czyli substancji której zadaniem jest wzbudzenie silniejszej odpowiedzi organizmu na podany antygen.
Szczepionki na koronawirusa – czy warto się zaszczepić?
Mimo, że pierwsze szczepionki przeciwko COVID-19 powstały w imponującym tempie, wszystkie preparaty zostały poddane starannym analizom i dopuszczone do użycia przez wyspecjalizowane instytucje. Żadne wymagane procedury i etapy badań przedklinicznych oraz klinicznych nie zostały pominięte, a skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek zostały potwierdzone w badaniach klinicznych prowadzonych w dużych grupach ochotników, zgodnie z obowiązującymi normami. Szczepionka firmy Pfizer, która niebawem pojawi się w Polsce, oparta jest o technologię mRNA. Masowe szczepienia na bazie tej technologii to nowość, ale sama w sobie technologia mRNA jest znana i z powodzeniem rozwijana od wielu lat. Szczepionka Pfizer – BioNTech charakteryzuje się wysoką skutecznością (skuteczność ochrony przed zachorowaniem na poziomie 95%), a jej bezpieczeństwo można porównać do bezpieczeństwa stosowania innych szczepionek przeciwko wirusom. Szczepionka nie ma żadnej możliwości modyfikacji naszego kodu genetycznego, nie integruje się z ludzkim DNA, nie zmienia go i nie uszkadza. Takie obawy nie mają żadnego naukowego uzasadnienia.
Pamiętaj, że nadzieją na uzyskanie odporności populacyjnej i powrót do normalnego funkcjonowania jest właśnie szczepionka. Koronawirus SARS-CoV-2 u około 15% chorych powoduje ciężką postać choroby, wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań i śmierci, a jak dotąd nie ustalono pewnych i skutecznych schematów leczenia przyczynowego. Aby osiągnąć odporność zbiorową, zaszczepić powinno się jak najwięcej osób – co najmniej 70-80% populacji. Szczepienia to ogromne osiągnięcie medycyny (niektórzy specjaliści twierdzą, że największe), a szczepionka przeciw COVID-19 ma kluczowe znaczenie w kontekście powstrzymania pandemii.
Zauważ, że to nie koniec badań nad szczepionkami przeciwko COVID-19. Te, które trafiają do obrotu, nadal będą starannie analizowane. Będą zbierane dane o ich długoterminowym bezpieczeństwie oraz bezpieczeństwie ich zastosowania w niebadanych dotąd grupach (np. wśród kobiet ciężarnych czy karmiących piersią). Badania będą dotyczyły także okresu czasu, w jakim szczepionki będą zapewniały ochronę, bo nadal nie dysponujemy odpowiednią wiedzą na temat utrzymywania się odporności. Jednocześnie nadal trwają intensywne prace badawcze nad innymi preparatami, opartymi o różne mechanizmy działania.
Jeśli interesuje Cię tematyka szczepień przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2 lub chcesz uzyskać rzetelne informacje na temat organizacji szczepień w Polsce – pamiętaj, by korzystać tylko ze sprawdzonych i pewnych źródeł, np. stron WHO, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego czy GOV.
Zachęcamy również do przeczytania artykułu „Szczepienia na COVID-19 a badania laboratoryjne”, który jest dostępny TUTAJ.
Bibliografia:
