Szyszynka – czym jest i jakie pełni funkcje? Choroby związane z szyszynką

Szyszynka jest niewielkim, silnie unaczynionym gruczołem, położonym w środkowej części mózgu. Odpowiada za regulację rytmu dobowego poprzez wydzielanie hormonu melatoniny, a jej czynność zmienia się wraz z wiekiem. Co zaburza pracę szyszynki? Jakie choroby mogą dotyczyć tego gruczołu? Poznaj odpowiedzi na te i wiele innych pytań.

Co to jest szyszynka?

Szyszynka to gruczoł zlokalizowany w środkowej części mózgu. Jest niewielki – waży zaledwie 100-150 mg i w 95% składa się z komórek zwanych pinealocytami. To właśnie one odpowiadają za syntezę i wydzielanie melatoniny do krwi. W XVII wieku francuski filozof Rene Descartes głosił, że szyszynka jest „siedliskiem duszy”. W ciągu kilkuset kolejnych lat gruczoł ten został dokładnie poznany, dzięki czemu wiadomo, że odpowiada on w organizmie człowieka przede wszystkim za regulację rytmu dzień-noc.

Jaką funkcję pełni szyszynka?

Mimo niewielkich rozmiarów szyszynka pełni w organizmie człowieka istotne funkcje. Najważniejszą z nich jest wytwarzanie i wydzielanie melatoniny. Hormon ten syntetyzowany jest w głównej mierze w godzinach nocnych, kiedy do komórek w siatkówce oka dociera mniejsza ilość światła. Ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu. To właśnie dzięki melatoninie każdy z nas ma swój wewnętrzny zegar biologiczny. 

Melatonina pełni również istotną rolę w procesie termoregulacji (utrzymania optymalnej temperatury ciała) i regulacji przemian metabolicznych. Może wykazywać działanie antyoksydacyjne (usuwa szkodliwe formy tlenu, tzw. wolne rodniki) i przeciwnowotworowe.

Przeczytaj także: Objawy zaburzeń hormonalnych u mężczyzn i kobiet.

Jak pobudzić szyszynkę do pracy?

Istnieje wiele czynników, które wpływają na pracę szyszynki i wydzielanie przez nią melatoniny. Sekrecja tego hormonu zwiększa się pod wpływem wysiłku fizycznego, spożycia kofeiny, przyjmowania pozycji stojącej (w nocy) i stosowania niektórych leków (np. leku przeciwdepresyjnego – fluwoksaminy). Zmniejszeniu wydzielania melatoniny sprzyja natomiast światło, picie alkoholu i zażywanie takich leków, jak ibuprofen i kwas acetylosalicylowy.

Jak wraz z wiekiem zmienia się wydzielanie melatoniny?

Wydzielanie melatoniny przez szyszynkę zmienia się wraz z wiekiem. W momencie urodzenia stężenie tego hormonu u noworodka jest niemal zerowe. W trakcie życia płodowego to melatonina matki reguluje cykl dobowy malucha. Pierwszy rytm wydzielania melatoniny pojawia się dopiero w 2-3. miesiącu życia dziecka. Jej poziom wzrasta wraz z wiekiem i osiąga szczyt w okresie poprzedzającym rozpoczęcie dojrzewania płciowego. W ciągu kolejnych lat stężenie melatoniny stopniowo się zmniejsza i stabilizuje między 35. a 40. rokiem życia. U osób w 5. dekadzie życia jej poziom spada, wpływając często na pogorszenie jakości i długości trwania snu. Poziom melatoniny po 90. roku życia jest pięciokrotnie mniejszy niż u młodych osób dorosłych.

W przypadku wystąpienia zaburzeń snu warto skonsultować się z lekarzem i wykonać podstawowe badania krwi. Podobnie jak badanie stężenia serotoniny we krwi, wymagają one jedynie pobrania próbki krwi żylnej. Ich wyniki pomogą specjaliście ocenić Twój stan zdrowia i podjąć decyzję o kolejnych krokach w procesie diagnostyczno-leczniczym.

Przeczytaj także: Serotonina – jaką rolę pełni w organizmie. Objawy nadmiaru i niedoboru serotoniny.

Co warto wiedzieć o chorobach szyszynki?

Podobnie jak w każdym innym narządzie, również w szyszynce może dojść do rozwoju zmian patologicznych. Guzy zlokalizowane w okolicy szyszynki występują u osób dorosłych rzadko i stanowią około 1% wszystkich nowotworów wewnątrzczaszkowych. Odsetek ten jest wyższy u dzieci i wynosi 8%. Do najczęstszych nowotworów szyszynki należą:

• guzy wywodzące się z komórek szyszynki, w tym: szyszyniak, szyszyniak zarodkowy, guz brodawkowaty szyszynki;
• guzy wywodzące się z komórek rozrodczych, m.in.: potworniak, zarodczak, rak zarodkowy, rak kosmówki;
• nowotwory innego pochodzenia, np.: gwiaździak, oponiak, tłuszczak, wyściółczak.

W szyszynce mogą się również lokalizować zmiany przerzutowe z innych narządów. 

Do dość często wykrywanych przypadkowo zmian w obrębie szyszynki należą torbiele i zwapnienia. Torbiele szyszynki zwykle nie dają żadnych objawów i nie wymagają leczenia. Częstotliwość ich występowania rośnie wraz z wiekiem i dotyczy nawet 10,8% osób. Niekiedy są przyczyną bólu i zawrotów głowy, zaburzeń widzenia czy drgawek. Konieczna jest wówczas pilna konsultacja z neurologiem. Zwapnienia w obrębie szyszynki są uważane za zmiany fizjologiczne, a ich ilość zwiększa się wraz z wiekiem.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian