Serotonina – jaką rolę pełni w organizmie. Objawy nadmiaru i niedoboru serotoniny
Serotonina to organiczna substancja chemiczna, która powstaje w wyniku przekształceń tryptofanu do 5-hydroksytryptaminy (5-HT) z wykorzystaniem odpowiednich enzymów. Warto zaznaczyć, że tryptofan jest aminokwasem egzogennym, w związku z tym jedynym sposobem na jego uzyskanie jest dostarczenie tego związku wraz z pożywieniem. W organizmie człowieka serotonina pełni wiele istotnych funkcji. Jest ona jednym z ważniejszych neuroprzekaźników, czyli związków chemicznych, które warunkują prawidłowy przepływ sygnału elektrycznego pomiędzy poszczególnymi komórkami nerwowymi (neuronami). Potocznie serotonina bywa także nazywana „hormonem szczęścia” ze względu na jej udział w procesach związanych z odczuwaniem przyjemności i regulacją samopoczucia.
Serotonina syntezowana jest w głównej mierze (ok 90%) w błonie śluzowej przewodu pokarmowego, jednak jej produkcja zachodzi także w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), szczególnie w strukturach takich jak szyszynka lub jądra szwu. Płytki krwi, obecne w krwiobiegu także zwierają w sobie nieznaczne ilości serotoniny, ze względu na jej udział w procesach krzepnięcia krwi.
Serotonina – jaką pełni rolę w organizmie ?
Działanie serotoniny w ludzkim organizmie jest wielokierunkowe i wpływa na funkcjonowanie licznych tkanek oraz układów. Właściwe poziomy serotoniny w organizmie warunkują prawidłowe zachodzenie m.in. następujących procesów:
- Regulacja snu – wraz z melatoniną, serotonina odpowiada za prawidłowy przebieg zasypiania oraz jakość snu,
- Prawidłowy przebieg procesów uczenia się oraz zapamiętywania nowych informacji,
- Regulacja samopoczucia – właściwy poziom serotoniny zapewnia dobry nastrój oraz adekwatne poziomy odczuwania lęku,
- Regulacja apetytu oraz prawidłowej motoryki przewodu pokarmowego, a także przebiegu procesów trawienia,
- Udział w powstawaniu odczucia nudności,
- Regulacja temperatury ciała oraz ciśnienia tętniczego krwi,
- W przypadku urazów serotonina obecna w płytkach krwi warunkuje prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi,
- Regulacja funkcji seksualnych oraz poziomu libido,
- Regulacja metabolizmu kostnego oraz warunkowanie prawidłowej gęstości tkanki kostnej,
- Kontrola wydzielania hormonów związanych ze wzrostem oraz regulacją gospodarki węglowodanowej.
Dodatkowo serotonina bierze także udział w wywoływaniu efektów działania licznych substancji narkotycznych, takich jak LSD lub DMT. W życiu płodowym warunkuje ona także prawidłowy rozwój oraz wzrastanie dziecka, w tym także procesy neurogenezy.
Na ten moment całkowity, dokładny zakres działania serotoniny w ludzkim organizmie nadal jest przedmiotem intensywnych badań naukowych. Istnieją hipotezy związane m.in. z udziałem zaburzeń funkcjonowania układu serotoninergicznego w rozwoju zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Niedobór serotoniny – jakie są objawy?
Ze względu na znaczący zakres działania serotoniny na ludzki organizm objawy jej niedoboru będą także charakteryzowały się szerokim spektrum dolegliwości. Główne objawy niskich stężeń serotoniny związane są z rozwojem zaburzeń psychicznych o charakterze depresyjno-lękowym. Objawy tego typu zaburzeń mogą obejmować m.in.:
- Znaczące obniżenie samopoczucia,
- Pogorszenie poczucia własnej wartości,
- Uczucie przewlekłego zmęczenia,
- Myśli o charakterze samobójczym, zwiększone ryzyko samobójstwa,
- Pogorszenie koncentracji,
- Problemy ze snem – utrudnione zasypianie, bezsenność,
- Zaburzenia pamięci,
- Zaburzenia apetytu,
- Zaburzone libido, pogorszenie funkcji seksualnych.
Dodatkowo niskie poziomy serotoniny mogą także występować w przebiegu zaburzeń psychicznych o charakterze obsesyjno-kompulsywnym. Z tego powodu jednym z podstawowych leków stosowanych w psychiatrii są tzw. SSRI, czyli inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które zapewniają podwyższone jej poziomy w synapsach neuronalnych oraz zmniejszenie nasilenia dolegliwości chorobowych.
Nadmiar serotoniny – jakie są objawy?
Do powstania nadmiernego poziomu serotoniny w organizmie najczęściej dochodzi w przypadku nieprawidłowego przyjmowania leków przeciwdepresyjnych lub też łączenia ich z określonymi substancjami. Może dojść wówczas do rozwoju tzw. zespołu serotoninowego, który może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Do objawów zespołu serotoninowego zalicza się m.in.:
- Dreszcze,
- Nadmierną potliwość,
- Nadmierne pobudzenie psychoruchowe,
- Problemy z koncentracją, tzw. gonitwa myśli,
- Ból głowy,
- Rozkojarzenie, zaburzenia orientacji,
- Biegunkę,
- Nudności, wymioty,
- Skurcze mięśni,
- Wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
- Wzrost temperatury ciała, gorączka.
Nasilone objawy zespołu serotoninowego mogą skutkować rozwojem niebezpiecznych zaburzeń rytmu serca, pojawieniem się zaburzeń przytomności, halucynacji oraz/lub napadów drgawkowych. Z tego powodu, w przypadku gdy pacjent przyjmuje leki związane z regulacją poziomów serotoniny i dojdzie u niego do rozwoju opisywanych powyżej dolegliwości należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, aby w sposób odpowiedzialny i właściwy zaplanować dalsze postępowanie medyczne.
Naturalne źródła serotoniny
Do powstawania serotoniny niezbędne jest dostarczenie organizmowi tryptofanu. Jest to rodzaj aminokwasu egzogennego. Oznacza to, że ludzki organizm nie jest w stanie wytwarzać go samodzielnie i musi być on przyjmowany wraz z pokarmem. Pokarmy, które zawierają wysoki poziom tryptofanu to np.:
- Sery żółte oraz białe,
- Jaja kurze,
- Mięso ryb,
- Drób i inne gatunki mięsa,
- Ziarna soi,
- Ziarna słonecznika,
- Orzechy oraz migdały,
- Banany.
W procesie syntezy serotoniny ważną rolę odgrywają także witaminy B6 (pirodyksyna), B12 (kobalamina), witamina D, kwasy tłuszczowe omega-3 oraz kwas foliowy (witamina B9). Dodatkowo istnieją badania naukowe, które wskazują na związek wysokich poziomów serotoniny z regularną aktywnością fizyczną oraz odpowiednią ekspozycją na światło słoneczne.
W przypadku występowania nasilonych objawów niedoboru serotoniny, takich jak rozwój zaburzeń o charakterze depresyjnym należy zgłosić się do lekarza specjalisty, gdyż sama suplementacja pokarmowa oraz zmiana stylu życia może nie wystarczyć do poprawy stanu psychicznego pacjenta. W określonych przypadkach psychiatra może przypisać leki wpływające na poprawę stężeń serotoniny w organizmie pacjenta. Wówczas należy ściśle przestrzegać zleconych dawek oraz czasu stosowania leków, a jakiekolwiek zmiany dawkowania lub pojawienie się nowych, niepokojących objawów należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem prowadzącym terapię.
Źródła:
https://www.hormone.org/your-health-and-hormones/glands-and-hormones-a-to-z/hormones/serotonin
