Trzeci migdałek u dzieci - objawy i przyczyny

Trzeci migdał u dziecka jest zjawiskiem naturalnym. Jednak u części osób dochodzi do patologicznego przerostu tego narządu. Utrudnia on wówczas przepływ powietrza przez jamę nosową gardła, co wiąże się z wieloma konsekwencjami. Stan ten wymaga leczenia. Z pomocą przychodzi wówczas laryngolog.

Co to trzeci migdał?

Trzeci migdał to zwyczajowa nazwa dla migdałka gardłowego, zwanego również wyroślem adenoidalnym. To skupisko tkanki chłonnej wchodzące w skład pierścienia gardłowego Waldeyera. Ten ostatni jest układem chłonnym gardła, który jest częścią układu odpornościowego. Trzeci migdałek jest zlokalizowany w części nosowej gardła – na pograniczu nosa i gardła. Umiejscowienie to sprawia, że nie jest trudny do zaobserwowania zarówno przez gardło, jak i przez nos. Trzeci migdałek ma kształt czworoboku lub owalu. Nie ma krypt. Wypełniony jest limfocytami, czyli komórkami odpornościowymi, które wyłapują i niszczą drobnoustroje. Pokrywa go nabłonek wielorzędowy migawkowy.

Przyczyny przerostu trzeciego migdałka u dzieci

Trzeci migdał u dzieci jest najbardziej rozwinięty. Z wiekiem ulega stopniowemu zanikowi i u 17–20-latków obserwuje się już tylko jego resztki. W wieku późniejszym zazwyczaj się go już nie stwierdza. Fizjologicznym zjawiskiem jest przerost trzeciego migdałka u dzieci. Choć nierzadko jest on na tyle intensywny, że wiąże się z pojawieniem się objawów klinicznych. Mówi się wówczas o tzw. przeroście patologicznym. Do przerostu migdałka dochodzi u dzieci między 2. a 7. rokiem życia. To czas, kiedy układ chłonny podejmuje intensywną pracę w związku z większym narażeniem dziecka na patogeny – w żłobku, przedszkolu, podczas zabaw z innymi dziećmi. To też czas częstych infekcji górnych dróg oddechowych. Odporność dziecka nie jest jeszcze w pełni wykształcona, przez co organizm reaguje niewspółmiernie aktywnie do okoliczności, co powoduje  rozrost struktur układu limfatycznego, takich jak omawiany trzeci migdał.

Przerośnięty migdał u dziecka – objawy i konsekwencje

Przerośnięty migdał u dziecka wiąże się z wieloma uciążliwymi dolegliwościami. Przede wszystkim blokuje przepływ powietrza w górnych drogach oddechowych – upośledza lub powoduje całkowitą niedrożność nosa. Dziecko z przerośniętym migdałem oddycha przez usta – zwłaszcza w czasie snu, czemu towarzyszy chrapanie, które może być przyczyną bezdechów i niedotlenienia. Przerośnięty trzeci migdałek sprzyja wysuszeniu błony śluzowej jamy ustnej i gardła, w konsekwencji czego rośnie skłonność do nawracających i przewlekłych zakażeń, takich jak zapalenie gardła, krtani czy tchawicy, angina, odoskrzelowe zapalenie płuc. W wyniku zaburzonej wentylacji zatok przynosowych większe jest też ryzyko stanów zapalnych tych struktur.

Z powodu zbyt dużego trzeciego migdałka dochodzi do zwężenia górnej części jamy gardłowej, co sprzyja powstawaniu wad wymowy polegających na zmianie jej dźwięczności. Przekształcone zostają głoski nosowe w ustne – na przykład n–d, ę–e, m–b. Istnieje ryzyko wad zgryzu, które mogą powodować nieprawidłową artykulację głosek zębowych, takich jak dz, c, z, s. Konsekwencją patologicznego przerostu trzeciego migdałka mogą być problemy ze słuchem, które dodatkowo zaburzają proces mowy. Za duży migdałek wywołuje ucisk na trąbki słuchowe, co skutkuje gromadzeniem się płynów i rozwojem stanu zapalnego w uchu środkowym.

Patologicznie przerośnięty migdał u dziecka doprowadzić może w ciężkich przypadkach do zaburzeń w ogólnym rozwoju somatycznym, intelektualnym i emocjonalnym. U chorych dzieci zaobserwować można m.in. zaburzenia zachowania – agresywność, nadpobudliwość czy zaburzenia wzrostu i niedowagę. Dla dzieci z patologicznym przerostem trzeciego migdałka typowa jest tzw. twarz adenoidalna. Powstaje ona przez długotrwałe oddychanie przez otwarte usta, co powoduje dolne położenie języka, tyłozgryz lub zgryz krzyżowy, silniejszy rozwój żuchwy w stosunku do szczęki i pozostałej części twarzoczaszki, gotycki typ podniebienia, cofnięcie żuchwy, wydłużenie twarzy.

Badanie trzeciego migdałka u dzieci

W przypadku podejrzenia u dziecka przerośnięcia migdałka gardłowego należy zgłosić się na konsultację do laryngologa. Lekarz dysponuje wieloma metodami dla właściwej oceny migdałka. Rozpoznanie opiera się na badaniu podmiotowym z udziałem rodzica, badaniu przedmiotowym – lusterkiem, rynoskopii przedniej i tylnej – wziernikowaniu nosa, badaniu palpacyjnym nosogardła. Następnie są wykonywane badania obrazowe, takie jak endoskopia, fiberoskopia nosa – polega na wprowadzeniu do nosa cienkiej rurki z kamerą (badanie robi się w znieczuleniu miejscowym), zdjęcie rentgenowskie boczne nosogardła. Coraz częściej wykorzystywaną metodą diagnostyki jest także badanie trójwymiarowej tomografii komputerowej nosogardła.

Leczenie przerośniętego migdałka u dziecka

U dzieci z przerostem migdałków i niewielkim nasileniem objawów zaleca się leczenie zachowawcze, polegające na stosowaniu glikokortykosteroidów donosowych oraz preparatów poprawiających odporność u dziecka. W przypadku patologicznego przerostu migdałka u dziecka istnieje wskazanie do adenotomii. Procedura ta, mimo że jest znana od dziesięcioleci, to w dalszym ciągu nie doczekała się ścisłych i obiektywnych wskazań. Wykonywana jest w przypadku całkowitej niedrożności nosa, stałego oddychania przez usta, występowania bezdechów sennych, nawracających ostrych zapaleń ucha środkowego, wysiękowego zapalenia ucha środkowego, infekcji dróg oddechowych.

Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym, a dziecko z reguły już na drugi dzień jest wypisywane do domu. Coraz częściej, zamiast tradycyjnych narzędzi chirurgicznych, wykorzystuje się nowoczesne rozwiązania – fale radiowe, laser diodowy, nóż harmoniczny lub shaver (nóż ssąco-tłoczący) Ich zaletą jest ograniczenie krwawienia i szybsza regeneracja tkanek. Po zabiegu może utrzymywać się przez kilka dni bolesne przełykanie, ból gardła, wzmożony odruch wymiotny czy obrzęk języczka i podniebienia miękkiego. Dziecko po zabiegu powinno nie wychodzić przez co najmniej tydzień na dwór i ograniczyć aktywność fizyczną. W okresie rekonwalescencji ważne jest prowadzenie diety lekkostrawnej i półpłynnej, spożywanie posiłków o temperaturze pokojowej i jednocześnie wykluczenie dań ostrych. Aby złagodzić dolegliwości bólowe, można podawać dziecku lek wskazany przez lekarza, a na wypadek pojawienia się powikłań należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Przeciwwskazania do usunięcia migdałka gardłowego stanowią przede wszystkim:

• wady błony śluzowej gardła i nosa,
• stan po rozszczepie podniebienia,
• białaczka,
• opryszczka,
• infekcje dróg oddechowych obejmujące zwłaszcza jamę nosową i gardło.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela