Ugryzienia roztoczy – czy są możliwe? Objawy alergii na roztocza

Roztocza to drobne, mikroskopijne pajęczaki, których obecność w naszych domach może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Choć niewidoczne gołym okiem, mogą wywołać szereg nieprzyjemnych objawów, od nieżytu nosa, po swędzące wysypki i problemy z oddychaniem. Niestety, często mylone są one z innymi pasożytami, takimi jak pchły czy komary, co utrudnia ich właściwą identyfikację i leczenie. Przeczytaj, jak rozpoznać roztocza, czym różnią się od świerzbu oraz jakie środki należy podjąć, aby pozbyć się tych uciążliwych szkodników z otoczenia.

Czym są roztocza?

Roztocza to drobne pajęczaki. Choć znanych jest około 30 000 gatunków tych organizmów, to w kontekście środowiska domowego najczęściej mamy do czynienia z gatunkiem roztoczy kurzu domowego Dermatophagoides pteronyssinus, zwanym po polsku skórożarłoczkiem skrytym oraz Dermatophagoides farinae. Roztocza te żywią się głównie martwym naskórkiem ludzkim, który gromadzi się w różnych zakamarkach naszych mieszkań – na materacach, w pościeli, na dywanach czy w tapicerce mebli.

Co ciekawe, roztocza nie są widoczne gołym okiem – ich ciała mierzą zaledwie 0,2–0,3 mm długości. Aby je dostrzec, konieczne jest użycie mikroskopu. Charakteryzują się one białym lub półprzezroczystym ubarwieniem, owalnym, nieco spłaszczonym kształtem, z ośmioma nóżkami zakończonymi pazurkami, ułatwiającymi im przemieszczanie się po różnych powierzchniach.

Optymalne warunki do rozwoju roztoczy to wysoka wilgotność (ok. 70–80%) oraz temperatura powyżej 20°C. Giną one natomiast w niskich temperaturach, poniżej 0°C, a także w wysokich, powyżej 60°C. Dlatego też częste pranie pościeli w gorącej wodzie oraz wystawianie materacy na mroźne powietrze to skuteczne sposoby na pozbycie się tych niepożądanych lokatorów.

Czy roztocza gryzą ludzi?

Jednym z najczęstszych mitów związanych z roztoczami jest przekonanie, że mogą one gryźć ludzi. Nic bardziej mylnego – roztocza nie atakują ludzkiej skóry i nie pozostawiają żadnych śladów po ugryzieniach. Ich pożywienie stanowią martwe komórki naskórka ludzi lub zwierząt domowych, które odpadają z naszego ciała oraz niektóre pleśnie. Dlatego też wszelkie objawy skórne, takie jak swędzące wysypki czy zaczerwienienia, nie są wynikiem bezpośredniego kontaktu z roztoczami, ale reakcją alergiczną na ich alergeny.

Co więcej, roztocza nie przenoszą żadnych chorób, a ich jedynym „grzechem” jest wywoływanie uciążliwych objawów alergicznych u osób uczulonych. Dlatego też określenie „ugryzienia roztoczy” jest w rzeczywistości nieprawidłowe – w tym przypadku mamy do czynienia z reakcjami alergicznymi na te mikroskopijne organizmy.

Objawy alergii na roztocza

Choć roztocza same w sobie nie gryzą, to ich obecność w naszym otoczeniu może być przyczyną wielu dolegliwości, zwłaszcza u osób z nadwrażliwością na te alergeny. Najczęstsze objawy alergii na roztocza kurzu domowego to:

• wodnisty, przewlekły katar,
• napadowe kichanie, szczególnie po wejściu do pomieszczenia z dużą ilością kurzu,
• swędzenie i pieczenie oczu,
• zapalenie spojówek,
• suchy kaszel,
• drapanie w gardle,
• zaostrzenie objawów astmy (u osób chorujących),
• zmęczenie i senność.

📌 Sprawdź, jakie są objawy nietolerancji histaminy.

Warto podkreślić, że objawy te nie mają nic wspólnego z ugryzieniami roztoczy, a są wynikiem reakcji alergicznej na ich odchody i fragmenty martwego ciała, unoszące się w powietrzu. Dlatego też zmiany skórne pojawiające się po kontakcie z roztoczami to w rzeczywistości wypryski atopowe, a nie ślady po ugryzieniach. Typowe objawy skórne to:

• niewielkie, czerwone plamki lub grudki. Mogą przypominać ukąszenia komarów, choć zwykle są mniejsze,
• najczęściej towarzyszy im intensywne swędzenie, które może powodować drapanie i dodatkowe podrażnienie skóry,
• delikatny obrzęk,
• u niektórych osób reakcja objawia się drobnymi pęcherzykami, wypełnionymi płynem,
• podrażniona i zaczerwieniona skóra.

Świerzb a alergia na roztocza

Chociaż objawy alergii na roztocza i świerzbu mogą wydawać się podobne, to w rzeczywistości są to dwie zupełnie różne dolegliwości, wymagające odmiennego podejścia terapeutycznego.

Świerzb jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez pasożyta – świerzbowca ludzkiego. Objawia się uporczywym swędzeniem, szczególnie nasilającym się w nocy, a także obecnością charakterystycznych, mikroskopijnych  tuneli w naskórku, w których samica składa jaja. Zmiany skórne występują najczęściej w miejscach z cieńszą skórą, takich jak dłonie, nadgarstki, pachy czy okolice narządów płciowych.

Z kolei alergia na roztocza kurzu domowego przejawia się zmianami skórnymi, ale także innymi objawami, takimi jak alergiczny nieżyt nosa, zapalenie spojówek czy zaostrzenie astmy. Ponadto objawy skórne alergii na roztocza zwykle występują w skupiskach, a nie w pojedynczych miejscach, jak ma to miejsce w przypadku świerzbu.

Diagnoza różnicowa pomiędzy tymi dwoma schorzeniami opiera się na badaniach dermatoskopowych oraz testach alergologicznych, pozwalających zidentyfikować przyczynę dolegliwości. Prawidłowe rozpoznanie jest kluczowe dla wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Jak pozbyć się roztoczy?

Całkowite wyeliminowanie roztoczy z naszego otoczenia jest niezwykle trudne, jednak istnieją skuteczne sposoby na ograniczenie ich populacji i zminimalizowanie negatywnych skutków ich obecności.

Najważniejsze działania to:

• Regularne pranie pościeli, koców i dywanów w wysokiej temperaturze (powyżej 60°C) – zabija to roztocza i ich jaja.
• Odkurzanie materacy, kanap i innych mebli tapicerowanych w celu usunięcia martwego naskórka, będącego pożywką dla roztoczy.
• Wystawianie materacy, poduszek i kołder na działanie mrozu lub bezpośredniego światła słonecznego – niskie temperatury i UV skutecznie eliminują te organizmy.
• Utrzymywanie niskiej wilgotności powietrza w pomieszczeniach (poniżej 50%) – roztocza preferują środowisko wilgotne.
• Rezygnacja z dywanów, pluszowych zabawek i innych przedmiotów, w których roztocza mogą się gnieździć.
• Stosowanie specjalistycznych preparatów (np. sprayów), przeznaczonych do zwalczania roztoczy.

Warto pamiętać, że osoby z alergią na roztocza powinny unikać wpuszczania zwierząt domowych do sypialni, gdyż łupież obecny na sierści zwierząt stanowi dodatkowe pożywienie dla tych mikroskopijnych organizmów.

Jak rozpoznać ugryzienia innych pasożytów?

Chociaż roztocza nie gryzą ludzi, to istnieją inne pasożyty, które mogą pozostawiać na skórze nieprzyjemne ślady. Dlatego też, w przypadku zaobserwowania swędzących wysypek lub bąbli warto dokładnie przyjrzeć się ich charakterowi i rozmieszczeniu, aby ustalić, co może być ich przyczyną.

Najczęstsze objawy ugryzień (ukąszeń) innych pasożytów to:

• Ugryzienia komarów – swędzące, czerwone bąble, najczęściej na odsłoniętych częściach ciała.
• Ugryzienia pcheł – swędzące grudki lub plamy, często na nogach i kostkach.
• Ugryzienia pluskiew – płaskie, czerwone guzki na skórze, niekiedy z widocznymi śladami krwi na pościeli.

W przeciwieństwie do reakcji alergicznych na roztocza, ślady po ugryzieniach tych pasożytów mają charakter pojedynczych, wyraźnie zarysowanych zmian. Ponadto mogą im towarzyszyć inne objawy, takie jak obecność owadów w mieszkaniu czy plamy krwi na pościeli. Dlatego też w razie zaobserwowania niepokojących objawów skórnych warto skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu i badania będzie w stanie właściwie zdiagnozować przyczynę dolegliwości.

Diagnostyka alergii na roztocza

Zdiagnozowanie alergii na roztocza kurzu domowego opiera się na przeprowadzeniu testów skórnych lub badań krwi, pozwalających stwierdzić obecność przeciwciał IgE swoistym dla alergenów roztoczy.

📌 Poznaj panel oddechowy, alergeny domowe oraz panel rekombinanty roztocze.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska