Witamina D w organizmie - skutki niedoboru i nadmiaru
Dawniej witamina D (kalcytriol) kojarzona była jedynie z regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej i zapewnieniem prawidłowego funkcjonowania układu kostnego. To nadal najważniejsza funkcja, jaką pełni witamina D w organizmie, ale okazało się jednak, że receptory dla witaminy D znajdują się również w wielu tkankach i narządach poza układem kostnym. Fakt ten skłonił naukowców do podjęcia dalszych badań mających na celu wyjaśnienie jej roli. Obecnie lista korzyści zdrowotnych jakie kalcytriol wywiera na organizm stale się wydłuża. W doniesieniach naukowych wykazano korelację pomiędzy poziomem witaminy D w surowicy krwi, a rozwojem wielu chorób, w tym chorób cywilizacyjnych, autoimmunologicznych, nowotworowych, neurodegeneracyjnych i zaburzeń psychicznych.
Witamina D w organizmie wpływa na kości
Aktywna postać witaminy D pełni ważną rolę w gospodarce wapniowej organizmu i w procesie mineralizacji kości. Kalcytriol zwiększa jelitową absorpcję wapnia i fosforanów, pobudza komórki kostne (osteoblasty) do różnicowania oraz stymuluje wytwarzanie kolagenu i innych białek kostnych, np. osteokalcyny i osteopontyny.
Witamina D w organizmie wspiera odporność
Udowodniono, że witamina D pozytywnie wpływa na układ odpornościowy poprzez m.in. regulację aktywności komórek zapalnych oraz produkcji cytokin. Wykazano, że niedobór witaminy D może wiązać się z upośledzeniem odpowiedzi organizmu na patogeny zakaźne. Zgodnie z wynikami wielu badań istnieje związek pomiędzy deficytem kalcytriolu a rozwojem chorób autoimmunologicznych tj. reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego, choroby Leśniowskiego-Crohna, cukrzycy typu 1 oraz nieswoistego zapalenia jelit. Ponadto potwierdzono, że u pacjentów suplementujących witaminę D rzadziej dochodzi do zaostrzeń astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i atopowego zapalenia skóry.
Ochrona przed nowotworami
Niedobór witaminy D w surowicy krwi może mieć związek z rozwojem chorób nowotworowych, m.in. raka sutka, jajnika, prostaty, jelita grubego. Aktualnym celem badań jest wyjaśnienie dokładnego wpływu kalcytriolu na kancerogenezę. Dotychczas wykazano, że witamina D może oddziaływać na wiele procesów prowadzących do rozwoju nowotworów, w tym: hamować nadmierną proliferację komórek, stymulować ich różnicowanie, propagować apoptozę, a także chronić przed kumulacją mutacji.
O roli witaminy D w ochronie przed nowotworami więcej przeczytasz w artykule: https://diag.pl/pacjent/czy-witamina-d-chroni-rakiem/
Działanie witaminy D na układ sercowo-naczyniowy
Niedobór witaminy D obserwowano m.in. u chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze, miażdżycę tętnic kończyn dolnych, chorobę wieńcową i niewydolność serca. W związku z tym coraz częściej zaznacza się, że niedobór witaminy D może mieć znaczenie w patogenezie chorób układu krążenia. Obecnie badacze starają się wyjaśnić w jaki sposób prawidłowy poziom kalcytriolu we krwi wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju chorób sercowo -naczyniowych oraz poprawą rokowania chorych. Sugeruje się, że pozytywne działanie może wynikać ze zdolności kalcytriolu do modyfikacji poziomu wolnych rodników, działających proarytmicznie i przyczyniających się do nasilenia stanu zapalnego, będącego podstawą m. in. rozwoju i niestabilności blaszki miażdżycowej. Ponadto witamina D wykazuje działanie przeciwzakrzepowe oraz wpływa na regulację ciśnienia krwi.
Niedobór witaminy D a zaburzenia nastroju
Niedobór witaminy D może również mieć związek z nasileniem objawów u osób z zaburzeniami nastroju, takimi jak: depresja, sezonowe zaburzenia nastroju czy zespół napięcia przedmiesiączkowego. Wdrożenie odpowiedniej suplementacji może pomóc w łagodzeniu symptomów.
Witamina D w organizmie i jej wpływ na wydolność fizyczną
Witamina D jest niezbędna do utrzymania prawidłowego przebiegu procesów zachodzących w tkance mięśniowej. Niedobór kalcytriolu może prowadzić do obniżenia sprawności ruchowej i osłabienia mięśni. Właściwa suplementacja u osób z deficytem przyczynia się do wzrostu liczby komórek mięśniowych oraz poprawy siły mięśni. O osób podejmujących aktywność fizyczną polepszenie wydolności fizycznej jest łatwiejsze do osiągnięcia w przypadku prawidłowego stężenia witaminy witaminy D we krwi niż w przypadku deficytu witaminy D.
Witamina D a otyłość
Naukowcy próbują odpowiedzieć na pytanie czy witamina D ma związek z przybieraniem na wadze. Zgodnie z ich założeniami niskie stężenie kalcytriolu może stanowić niezależny czynnik ryzyka otyłości i nadwagi. Obecnie pojawia się coraz więcej badań skupiających się na wyjaśnieniu wzajemnych interakcji między witaminą D i komórkami tkanki tłuszczowej oraz na wpływie kalcytriolu na remodeling (przebudowę) tkanki tłuszczowej. Na uwagę zasługuje również fakt, że osoby z większą ilością tkanki tłuszczowej mogą nieefektywnie produkować aktywne formy witaminy D, przez co są bardziej podatne na deficyty. W obrębie tej grupy ważny jest dobór właściwej suplementacji.
Źródło witaminy D
Pod wpływem promieniowania słonecznego UVB (280–315 nm), witamina D powstaje w skórze człowieka. Dzięki przemianom w wątrobie i nerkach, nieaktywna postać witaminy D przekształca się w formę biologicznie czynną. Skórna synteza witaminy D powinna pokrywać większość zapotrzebowania, ale uważa się, że około 1/5 jej puli w organizmie jest dostarczana wraz z pożywieniem. Do pokarmów bogatych w witaminę D, należą tłusty ryby, jaja i wzbogacane w witaminę D margaryny.
Nadmiar witaminy D w organizmie
Warto wiedzieć, że nie tylko niedobór, ale także nadmiar witaminy D wiąże się z niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi. Przedawkowanie witaminy D jest możliwe (przy długotrwałej suplementacji dużymi dawkami), ale zdarza się rzadko. Efektem jest hiperkalcemia (wzrost poziomu wapnia we krwi) i hiperkalciuria (zwiększone wydalanie wapnia z moczem), a objawy które mogą wystąpić obejmują nudności, zaparcia, odwodnienie, częstomocz czy kamicę nerkową.
Pamiętaj, że niedobór witaminy D jest powszechnym problemem. Przyczyną jest niedostateczna ekspozycja na słońce, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Aby określić swoje aktualne zapotrzebowanie na witaminę D i ocenić potrzebę suplementacji, zaleca się oznaczenie stężenia witaminy D w surowicy krwi.
mgr Justyna Kata-Bury
Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA
Badanie witaminy D znajdziesz w ofercie e-Sklepu
Sprawdź cenę badania witaminy D w swoim mieście
Piśmiennictwo:
- Wiśniewski P, Nessler J. Witamina D a układ krążenia. Kardiol. Inwazyjna 2016; 11 (5): 62–68.
- Rusińska A, Płudowski P, Walczak M, i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D –nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018; 24 (1).
- Gruber BM. Fenomen witaminy D. Postępy Hig Med Dosw. 2015; 69: 127–139.
- Buczkowski K, Chlabicz S, Dytfeld J. Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. Forum Medycyny Rodzinnej 2013; 7: 55–58.
- Tuchendler D, Bolanowski M. Sezonowość zmian stężeń witaminy D w organizmie człowieka, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 6(1), 2010, 36-41.
- Kmieć P, Sworczak K. Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej 2017; 11(1): 38-46.
- Pelczyńska M, Grzelak T, Sperling M, Czyżewska K.Witamina D a funkcje adipocytów. Postepy Hig. Med. Dosw (online), 2017; 71: 1189-1197.
- Józefowicz O, Rabe-Jabłońska J, Bogaczewicz J, Woźniacka A. Rola witaminy D3 w patogenezie zaburzeń psychicznych. Psychiatr. Psychol. Klin. 2009; 9(3): 200–206.
- Przybylska D, Kurowska M, Przybylski P. Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej. Hygeia Public Health 2012, 47 (1), 28-35.
