Wnętrostwo u dzieci – kiedy interweniować?

Wnętrostwo jest najczęstszą wrodzoną wadą dotyczącą gonad męskich. Charakteryzuje się brakiem jednego lub obu jąder w mosznie. Niezstąpione jądro wymaga obserwacji i ewentualnej interwencji zabiegowej u dziecka. Brak leczenia wiąże się bowiem z ryzykiem powikłań w przyszłości. Czy wnętrostwo jest groźne? Kiedy konieczna jest interwencja lekarska? Sprawdź!

Co to jest wnętrostwo?

Wnętrostwo (ang. cryptorchidism) jest wadą, która dotyczy w przybliżeniu 3% donoszonych noworodków i aż 30% wcześniaków płci męskiej. Terminem tym określa się brak jednego lub obu jąder w mosznie.

Podczas życia płodowego jądra znajdują się w jamie brzusznej i około 7. miesiąca ciąży przemieszczają się do worka mosznowego. U 80% chłopców z wnętrostwem stwierdzonym tuż po urodzeniu jądra zstępują w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia zewnątrzmacicznego. W efekcie wnętrostwo wymagające ewentualnego leczenia zabiegowego dotyczy około 1 na 100 niemowląt płci męskiej i częściej występuje po stronie prawej. U 10% małych pacjentów dotkniętych wnętrostwem wada jest obustronna.

Gdzie więc znajduje się niezstąpione jądro? Najczęściej lokalizuje się ono w kanale pachwinowym, czyli w miejscu łączącym jamę brzuszną z moszną. To tędy w fizjologicznych warunkach jądro przemieszcza się do worka mosznowego w życiu płodowym. Doświadczony lekarz jest w stanie określić podczas badania palpacyjnego, czy niezstąpione jądro znajduje się w kanale pachwinowym. Jeśli jest niewyczuwalne, konieczne jest wykonanie dodatkowo badań obrazowych i określenie położenia gonady. Niekiedy stwierdza się obecność jądra w jamie brzusznej lub (rzadziej) nie udaje się go uwidocznić w ogóle.

Wnętrostwo – jakie są jego przyczyny?

Przyczyna wnętrostwa u donoszonych noworodków pozostaje często nieznana. Przypuszcza się, że na proces zstępowania jąder wpływają zarówno czynniki genetyczne, matczyne, jak i środowiskowe. Ryzyko wystąpienia wnętrostwa u dziecka zwiększają m.in.:

• niska masa urodzeniowa;
• picie alkoholu przez matkę w ciąży;
• palenie tytoniu przez matkę w ciąży;
• wybrane wady genetyczne u dziecka, np. zespół Downa, zespół Klinefeltera, zespół Pradera-Williego (ang. Prader-Willi syndrome, PWS);
• wywiad wnętrostwa u członków rodziny;
• stosowanie ibuprofenu przez matkę w ciąży;
• zapłodnienie in vitro;
• wcześniactwo;
• cukrzyca ciążowa;
• otyłość u matki;
• narażenie na niektóre substancje chemiczne (np. DES, dietylostylbestrol) i pestycydy w trakcie ciąży;
• stan przedrzucawkowy.

Należy pamiętać, że brak narażenia na wymienione czynniki ryzyka nie wyklucza wystąpienia wnętrostwa u dziecka, dlatego obecność jąder w mosznie powinna być regularnie sprawdzana u każdego chłopca.

Czy wnętrostwo boli? Objawy niezstąpionego jądra

Brak jądra w mosznie nie boli. Przez długi czas wnętrostwo może nie dawać żadnych objawów poza brakiem gonady w worku mosznowym. Nie pozostaje ono jednak bez konsekwencji zdrowotnych. Niezstąpione jądro może z czasem prowadzić do:

• niepłodności – temperatura panująca w mosznie jest niższa niż w jamie brzusznej, co w warunkach fizjologicznych zapewnia gonadzie odpowiednie warunki do produkcji plemników. W przypadku wnętrostwa jądro jest narażone na zbyt wysoką temperaturę, co zakłóca proces spermatogenezy. Ryzyko niepłodności u mężczyzny z wnętrostwem jednostronnym wynosi 10–30% i aż 90% w przypadku wady obustronnej;
• niskiego poczucia własnej wartości, szczególnie w okresie dojrzewania;
• rozwoju nowotworu – ryzyko wystąpienia nowotworu jądra zwiększa się nawet 5–6-krotnie w porównaniu do ogółu populacji.

Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia wnętrostwa jest kluczowe dla zmniejszenia ryzyka rozwoju powikłań choroby.

Wnętrostwo – kiedy wymaga interwencji?

W przypadku wnętrostwa leczenie operacyjne jest zalecane między 6. a 18. miesiącem życia. Wczesna interwencja zwiększa szansę na prawidłowy rozwój jądra i zachowanie płodności. Jeśli niezstąpione jądro dotyczy dziecka urodzonego przedwcześnie, termin zabiegu powinien być ustalony zgodnie z tzw. wiekiem skorygowanym. Wiek skorygowany to wiek dziecka do 2 lat, odnoszony do planowanego terminu porodu (40 tc.): przykładowo, dla dziecka urodzonego w 30 tc., wiek skorygowany obliczany jest przez odjęcie 10 od wieku kalendarzowego.

W przypadku stwierdzenia zaniku jądra konieczne jest jego usunięcie.

Jakie badania wykonać?

W większości przypadków wnętrostwa badania obrazowe nie są konieczne. Aż w 70% niezstąpione jądro jest wyczuwalne w kanale pachwinowym. Pozostałych 30% pacjentów zostaje poddanych diagnostyce, która ma na celu odpowiedzieć na dwa zasadnicze pytania: czy jądro jest obecne i gdzie się znajduje. Badanie USG, mimo iż zwykle jest pierwszym wykonywanym badaniem, rzadko pozwala na uwidocznienie jądra, którego nie da się wyczuć palpacyjnie. Większą czułością wykazują się rezonans magnetyczny (MRI) i tomografia komputerowa (TK). Z uwagi na narażenie na promieniowanie jonizujące w przypadku TK, zwykle badaniem z wyboru u dzieci pozostaje MRI.

Jeśli lekarz podejrzewa u dziecka wadę genetyczną i hipogonadyzm pierwotny, kieruje małego pacjenta na badanie kariotypu i testy hormonalne. Podstawowe badania krwi wykonuje się też rutynowo u każdego chłopca zakwalifikowanego do zabiegu operacyjnego.

Ile trwa zabieg na wnętrostwo?

Zabieg na wnętrostwo polega na sprowadzeniu jądra do moszny i umocowaniu go tak, aby nie przemieszczało się do kanału pachwinowego. Operacja trwa zwykle około 30–45 minut i jest wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Jest najczęściej przeprowadzana w ramach krótkotrwałej hospitalizacji, zwykle 1–2-dniowej. W przypadku wady obustronnej podczas jednego zabiegu sprowadza się tylko jedno jądro.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian