20 lipca 2022 - Przeczytasz w 4 min

Badania dziecka w pierwszych tygodniach życia – jakie badania mogą okazać się przydatne?

Pierwsze tygodnie życia to czas intensywnego wzrostu i rozwoju dziecka, dlatego bardzo ważne jest, aby pozostawało ono pod stałą kontrolą pediatryczną. Wskazane są kontrolne badania, które pozwolą szybko rozpoznać ewentualne nieprawidłowości i wdrożyć odpowiednie leczenie. Już w pierwszej dobie życia dziecko przechodzi szereg badań, a najbliższe tygodnie wiążą się z dalszą kontrolą jego stanu zdrowia. Nigdy później nie będzie podlegało ono tak wnikliwej ocenie. Zapoznaj się z kalendarzem badań niemowlaka. Sprawdź, jakim testom będzie podawane dziecko, kiedy należy je wykonywać i na czym one polegają.

badania dziecka w pierwszych tygodniach życia

Pierwsza ocena stanu zdrowia dziecka po porodzie

Pierwszym badaniem w życiu dziecka jest skala Apgar. Na jej podstawie dokonuje się oceny stanu noworodka w 1., 3., 5. i 10. minucie życia, a w razie konieczności w kolejnych minutach. Dzieci urodzone o czasie ocenia się w cichym pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi 23–25°C, a wcześniaki z małą masą urodzeniową w inkubatorze. Na skalę Apgar składa się pięć parametrów, a za każdy z nich przysługuje od 0 do 2 punktów. Po zsumowaniu ich określa się stan dziecka. Interpretacja skali Apgar przedstawia się następująco: 0–3 – ocena zła, 4–6 – ocena średnia, 7–10 – stan dobry. Tabela przedstawia parametry analizowane w skali Apgar.

Parametr0 punktów1 punkt2 punkty
Praca sercaBrak< 100 uderzeń/minutę> 100 uderzeń/minutę
OddychanieBrakNieregularne, powolnePrawidłowe, płacz
Napięcie mięśniWiotkość całkowitaSłabe napięcie mięśni prostowników i zginaczyCzynne ruchy
Zabarwienie skóryBladość, sinicaSine kończyny, tułów zaróżowionyZaróżowiona równomiernie
Odruchy: Drażnienie nozdrzy cewnikiem Drażnienie podeszew stóp  Brak reakcjiBrak reakcji  GrymasSłabe poruszanie  Kaszel, kichaniePłacz

Kolejne badania w pierwszych chwilach po urodzeniu

W ciągu kilku godzin po narodzinach dokonuje się oceny masy ciała, długości ciemieniowo-siedzeniowej, obwodów brzucha, klatki piersiowej i głowy (jej obwód powinien być dłuższy o 1–2 cm od obwodu klatki piersiowej). Dziecko jest dokładnie oglądane pod kątem ewentualnych wad wrodzonych zewnętrznych. Pediatra ogląda m.in. kręgosłup, narządy płciowe, kończyny, brzuch, podniebienie, stawy biodrowe i osłuchuje klatkę piersiową. U nowo narodzonego dziecka przeprowadza się badanie odruchów, aby sprawdzić sprawność ośrodkowego układu nerwowego, w tym odruch chwytania, ssania, szukania, Moro, pełzania, chodzenia.

Między 6. a 24. godziną po narodzinach mierzy się saturację na dowolnej nodze i prawej ręce. Badanie pulsoksymetryczne polega na pomiarze utlenowania krwi i służy m.in. do oceny pracy serca. W drugiej dobie po narodzinach przeprowadza się badanie wzroku pod kątem reakcji źrenic na światło oraz badanie słuchu, na które składa się badanie OAE, czyli ocena rejestracji otoemisji akustycznych, i ABR, czyli ocena rejestracji słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu.

W 3.–4. dobie życia przychodzi czas na badania przesiewowe w kierunku wad wrodzonych czy groźnych schorzeń, takich jak: wrodzona niedoczynność tarczycy, rdzeniowy zanik mięśni, wrodzony przerost nadnerczy, fenyloketonuria, mukowiscydoza. Na podstawie rozporządzenia ministerialnego taki pakiet badań dla dzieci obejmuje 26 jednostek chorobowych. Wykonywany jest bezpłatnie i obowiązkowo u każdego noworodka. Oceny dokonuje się z krwi pobranej u dziecka z pięty. To tzw. test suchej kropli krwi.

W zależności od historii chorób w rodzinie czy stanu malca wykonuje się inne badania, przykładowo badanie poziomu bilirubiny. Naturalnym zjawiskiem u noworodka jest żółtaczka, która wynika z nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych. Jeśli w ciągu kilku dni żółtaczka nie ustąpi, przeprowadza się badanie krwi, w którym dokonuje się oceny stężenia tego związku. Kolejnym dodatkowym badaniem jest ocena czynnika Rh i grupy krwi. Przeprowadza się je u dzieci obciążonych ryzykiem konfliktu serologicznego, z anemią, chorobami wrodzonymi czy silną żółtaczką. Wykonuje się je ponownie, kiedy dziecko jest starsze, gdyż grupa krwi finalnie może zostać ustalona dopiero po mniej więcej 2 latach.

Badania dziecka w pierwszych tygodniach życia po wyjściu ze szpitala

W 2. tygodniu życia zalecana jest pierwsza wizyta u pediatry. Lekarz kontroluje masę ciała, mierzy dziecko na długość, obwód jego głowy i klatki piersiowej. Sprawdza gojenie pępka, stan ciemiączka i narządy płciowe. Dokonuje oceny rozwoju psychoruchowego i przeprowadza tzw. test Hirschberga i cover test (naprzemiennego zakrywania i odkrywania oczu) w kierunku zeza. Lekarz określa, czy maluchowi należy podawać witaminę D3, i może zalecić sprawdzenie poziomu bilirubiny, jeżeli dziecko miało żółtaczkę.

Kolejna wizyta u pediatry odbywa się w 6. tygodniu życia. Podczas niej wykonywane są obowiązkowe szczepienia przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi (DTP), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), Hib. Lekarz sprawdza, czy zanikają odruchy noworodkowe. Ocenia proporcje dziecka i kości czaszki oraz czy doszło do prawidłowego zrośnięcia się ciemiączka. Osłuchuje klatkę piersiową i kieruje na wizytę do poradni preluksacyjnej. Tam ortopeda ocenia długość kończyn, pracę stawów i czy nie ma problemów w ich odwodzeniu na boki. W razie potrzeby kieruje dziecko na USG bioderek, aby sprawdzić, czy nie doszło do dysplazji stawu biodrowego.

Trzecia wizyta kontrolna powinna odbyć się między 3. a 4. miesiącem życia. Lekarz ponownie kontroluje masę ciała i wzrost dziecka oraz ocenia, czy prawidłowo się ono rozwija. Dziecko powinno przyjąć drugą dawkę szczepienia przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi, drugą dawkę szczepienia przeciwko Hib, pierwszą dawkę szczepienia przeciw polio (chorobie Heinego-Medina).

Wizyta u pediatry w 6. miesiącu życia ma podobny przebieg. Wiąże się z przyjęciem trzeciej dawki szczepionki przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi oraz Hib i drugiej dawki przeciw polio. Należy udać się z dzieckiem na kolejną wizytę kontrolną do ortopedy, aby sprawdzić, czy prawidłowo rozwijają się biodra i stopy. Kolejne miesiące to dalsza analiza rozwoju malca pod okiem specjalisty.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. E. Helwich, Badania przesiewowe u noworodków, „Pediatria po Dyplomie” 2019, nr 4. Online: https://podyplomie.pl/pediatria/33126,badania-przesiewowe-u-noworodkow (dostęp: 07.06.2022).
  2. M. Ołtarzewski, Badania przesiewowe noworodków w Polsce, 2018 rok, „Postępy Neonatologii” 2018, t. 24, nr 2, s. 111–122.

M. Przedpełska-Winiarczyk, W. Kułak, Skala Apgar obecnie, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2011, t. 92, nr 1, s. 25–29.

Powiązane pakiety

e-PAKIET DLA DZIECI
Proponowany przez nas pakiet badań ukierunkowany jest na typowe problemy wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego. Nie zapominajmy jednak, że ze względu na specyfikę okresu wzrostu i dojrzewania, każdy mały pacjent wymaga indywidualnego podejścia i konsultacji lekarskiej, rozszerzonej ewentualnymi dalszymi badaniami laboratoryjnymi czy obrazowymi. Badanie morfologii krwi szczególnie warto wykonać u dziecka, które jest nadmiernie blade, osłabione, nie ma apetytu lub słabo rośnie – mogą to być objawy anemii. Ujawnić ona może także inne choroby hematologiczne, jak również trwającą infekcję. Jej uzupełnieniem jest oznaczanie białka CRP - wskaźnika stanu zapalnego. Obok morfologii ważnym, a jednocześnie prostym testem, jest badanie ogólne moczu. U dzieci zwykle zlecane jest w przypadku gorączki i podejrzenia zakażenia układu moczowego, chociaż często infekcje układu moczowego przebiegają skąpoobjawo. U dzieci do 6 r.ż. badanie to wykonywane jest wraz z oceną tzw. osadu moczu. Jest ona także wykonywana u starszych dzieci, jeśli badanie ogólne wykaże nieprawidłowości. Wiele dzieci skarży się na dolegliwości bólowe brzucha. Zasadne w takich przypadkach jest wykluczenie robaczyc, poprzez badanie kału w kierunku pasożytów jelitowych. Do prawidłowej mineralizacji i wzrostu kości niezbędna jest witamina D3. Oprócz wpływu na układ kostny witamina D potrzebna jest m.in. do prawidłowego funkcjonowania komórek hamujących procesy autoimmunologiczne, chronić też może przed rozwojem niektórych nowotworów. Jej niedobory są jednak w Polsce powszechne. Przed sięgnięciem po kapsułkę warto ocenić poziom tej witaminy w organizmie. Pomoże to lekarzowi ustalić optymalne dla danego dziecka dawkowanie suplementu. Pakiet zamyka oznaczenie stężenia TSH, którego nieprawidłowy poziom może wskazywać na schorzenia tarczycy, gruczołu kontrolującego metabolizm organizmu. Uwaga! Badanie dla dziecka zrealizuj w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Powiązane badania

Bilirubina całkowita
Bilirubina całkowita. Pomiar stężenia bilirubiny całkowitej w krwi, przydatny  w diagnostyce chorób wątroby, dróg żółciowych i zespołów hemolitycznych.