Zapalenie rdzenia kręgowego – objawy, przyczyny, rozpoznawanie, zapobieganie

Zapalenie rdzenia kręgowego to stan zapalny, który może prowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia osłonki mielinowej otaczającej włókna nerwowe. Przyczyny zapalenia rdzenia kręgowego są zróżnicowane i obejmują infekcje, choroby autoimmunologiczne i inne czynniki. Dowiedz się więcej o zapaleniu rdzenia kręgowego i sprawdź, w jaki sposób się je diagnozuje.

Skąd się bierze zapalenie rdzenia kręgowego?

Za zapalenie rdzenia kręgowego odpowiadać może wiele czynników. Jednym z nich są infekcje:

• wirusowe – wirus opryszczki pospolitej (HSV), wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV), wirus HIV, wirus grypy, enterowirusy, wirus Zachodniego Nilu;
• bakteryjne – kiła (krętek blady), gruźlica (prątek gruźlicy), borelioza – choroba z Lyme (krętek rodzaju Borrelia;
• grzybicze (rzadko);
• pasożytnicze (np. schistosomatoza – bilharcjoza, przywra Schistosoma).

Przeczytaj również: Zaburzenia równowagi – jakie mogą być przyczyny?

Zapaleniu rdzenia kręgowego sprzyjają choroby autoimmunologiczne, a zwłaszcza:

• stwardnienie rozsiane, w którym układ odpornościowy atakuje osłonki mielinowe w centralnym układzie nerwowym, w tym w rdzeniu kręgowym;
• neuromyelitis optica, która atakuje rdzeń kręgowy i nerwy wzrokowe;
• zespół Guillain-Barré, który może prowadzić do zapalenia nerwów obwodowych i rdzenia kręgowego;
• toczeń rumieniowaty układowy (choroba wieloukładowa, atakująca głównie: skórę, stawy, nerki).

W rzadkich i trudnych do udowodnienia przypadkach zapalenie rdzenia kręgowego występuje jako reakcja na szczepienie. Często zaś zapalenie rdzenia kręgowego nie ma jednoznacznej przyczyny. Określa się je wtedy jako idiopatyczne.

Objawy zapalenia rdzenia kręgowego

Zapalenie rdzenia kręgowego powoduje różnorodne objawy w zależności od tego, która część rdzenia kręgowego jest zaatakowana, oraz od ciężkości stanu zapalnego. Główne objawy zapalenia rdzenia kręgowego dotyczą problemów z ruchem. Dochodzi do osłabienia mięśni, co prowadzi do trudności w chodzeniu lub poruszaniu się. Cięższe przypadki prowadzą do całkowitego paraliżu poniżej miejsca zapalenia. Chorobie towarzyszyć może spastyczność – sztywność i napięcie mięśni.

W przebiegu zapalenia rdzenia kręgowego obserwuje się problemy czuciowe, w tym zwłaszcza:

• uczucie drętwienia w nogach, rękach, tułowiu lub w innych częściach ciała;
• uczucie mrowienia lub „igiełek” w skórze;
• częściową lub całkowitą utratę czucia na dotyk, ból, ciepło i inne bodźce.

Przeczytaj, jakie objawy daje przepuklina kręgosłupa.

Typowy jest ból pleców, który często okazuje się jednym z pierwszych objawów. Ból może promieniować do rąk, nóg lub tułowia. W przebiegu zapalenia rdzenia kręgowego częste są: przewlekłe zmęczenie, trudności z koordynacją ruchów, które mogą prowadzić do niestabilności i upadków, podwyższona temperatura ciała.

W ciężkich przypadkach pojawiają się problemy z kontrolą pęcherza i jelit:

• trudności w kontrolowaniu oddawania moczu lub stolca;
• zatrzymanie moczu – trudności w opróżnianiu pęcherza;
• zaparcia.

Dodatkowo pojawiają się zaburzenia ciśnienia krwi prowadzące do zawrotów głowy lub omdleń, a gdy zapalenie dotyczy wyższych segmentów rdzenia kręgowego, mogą wystąpić trudności z oddychaniem.

Zobacz także: Neuralgia międzyżebrowa – objawy, ile trwa, jak leczyć?

Diagnozowanie zapalenia rdzenia kręgowego

Diagnozowanie zapalenia rdzenia kręgowego wymaga dokładnego wywiadu medycznego. Lekarz zbiera szczegółowe informacje na temat objawów pacjenta, czasu ich trwania i nasilenia, historii chorób, niedawnych infekcji, szczepień oraz potencjalnych ekspozycji na toksyny. Następnie odbywa się badanie fizykalne – ocena neurologiczna w celu sprawdzenia siły mięśni, odruchów, czucia, koordynacji i funkcji autonomicznych (np. kontrola pęcherza i jelit).

Dowiedz się, czym jest obrzęk mózgu i co go powoduje.

Zlecane są badania laboratoryjne:

• badania krwi – testy na obecność markerów zapalnych (np. CRP, OB); testy serologiczne na infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze; testy na choroby autoimmunologiczne (np. przeciwciała przeciwjądrowe, przeciwciała anty-AQP4 w przypadku neuromyelitis optica);
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) wykazujące obecność komórek zapalnych, zwiększony poziom białka, obecność przeciwciał oligoklonalnych, co wskazuje na proces zapalny w centralnym układzie nerwowym.

Wielu cennych informacji dostarczają badania obrazowe. Najważniejszy jest rezonans magnetyczny (MRI). Może wykazać obszary zapalne, obrzęk, uszkodzenia mieliny i inne zmiany w rdzeniu kręgowym.

Sprawdź, czym jest e-Pakiet kostny i kiedy warto się na niego zdecydować.

Diagnostykę zapalenia rdzenia kręgowego uzupełniają badania neurofizjologiczne. Badanie potencjałów wywołanych ocenia przewodzenie impulsów nerwowych w rdzeniu kręgowym i może pomóc w wykryciu uszkodzeń mieliny. Dodatkowo elektromiografia (EMG) i badanie przewodnictwa nerwowego mogą być stosowane do oceny funkcji mięśni i nerwów oraz do różnicowania zapalenia rdzenia kręgowego z innymi schorzeniami neurologicznymi.

W przypadku podejrzenia podłoża infekcyjnego zapalenia rdzenia kręgowego wykonywane są:

• serologiczne testy na obecność przeciwciał przeciwko patogenom, takim jak wirusy, bakterie i grzyby, które mogą powodować zapalenie rdzenia kręgowego;
• badanie próbek krwi, moczu, PMR i innych płynów ustrojowych w celu wykrycia obecności patogenów.

Jak zapobiegać zapaleniu rdzenia kręgowego?

Zapobieganie zapaleniu rdzenia kręgowego obejmuje kilka strategii, z których najważniejsze to:

• profilaktyka zakażeń – szczepienia przeciwko infekcjom wirusowym i bakteryjnym, prowadzącym do zapalenia rdzenia kręgowego; dbałość  o higienę (częste mycie rąk, unikanie kontaktu z osobami chorymi i stosowanie zasad higieny podczas przygotowywania posiłków) redukująca ryzyko infekcji;
• monitorowanie i leczenie chorób autoimmunologicznych;
• zdrowy tryb życia – zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie stresu;
• unikanie potencjalnych czynników ryzyka;
• regularne badania profilaktyczne – badania krwi i inne badania diagnostyczne pomocne we wczesnym wykrywaniu problemów zdrowotnych, które prowadzą m.in. do zapalenia rdzenia kręgowego.

Olga Dąbska