Zapalenie tkanki tłuszczowej – najważniejsze informacje

Zapalenie tkanki tłuszczowej to grupa schorzeń o zróżnicowanym podłożu. Ich cechą charakterystyczną jest martwica komórek tłuszczowych i stan zapalny w obrębie tkanki tłuszczowej, manifestujący się najczęściej poprzez obecność bolesnych guzków podskórnych. Choć choroba występuje dość rzadko, warto znać jej objawy, metody diagnostyki i leczenia. Poznaj kluczowe informacje na ten temat.

Zapalenie tkanki tłuszczowej – co to jest?

Zapalenie tkanki tłuszczowej (łac. panniculitis) to cała grupa schorzeń charakteryzujących się występowaniem stanu zapalnego w obrębie tkanki tłuszczowej – podskórnej lub zlokalizowanej w innych okolicach ciała. Co istotne, zapalenie rozwija się pierwotnie w tej okolicy w odpowiedzi na martwicę adipocytów (komórek tłuszczowych) o różnej etiologii.

📌 Przeczytaj także: Tycie „bez powodu” – jakie badania należy wykonać, by znaleźć przyczynę przybierania na wadze?

Choroba występuje dość rzadko i może dawać niespecyficzne objawy, co czyni ją trudną do zdiagnozowania. Tylko u części chorych obecne są typowe bolesne, czerwone lub fioletowe guzki podskórne. Aby postawić prawidłowe rozpoznanie, zwykle konieczna jest biopsja tkanki podskórnej i badanie histopatologiczne, którego wyniki w ostateczny sposób pozwalają odróżnić zapalenie tkanki tłuszczowej od innych schorzeń, w tym o podłożu onkologicznym.

Co jest przyczyną stanu zapalnego w tkance tłuszczowej?

Zapalenie tkanki tłuszczowej może wystąpić w przebiegu szeregu schorzeń, w tym infekcji, chorób metabolicznych, nowotworu złośliwego i chorób o podłożu autoimmunologicznym. Przyczyną uszkodzenia komórek tłuszczowych i rozwoju stanu zapalnego bywa także uraz. Określenie podłoża zapalenia tkanki tłuszczowej ma fundamentalne znaczenie dla zarządzania chorobą i opracowania najlepszej dla pacjenta strategii leczenia.

📌 Dowiedz się również, kiedy warto wykonać pakiet badań w kierunku zaburzeń lipidowych i funkcjonowania tkanki tłuszczowej.

W zależności od przyczyny choroby, obrazu klinicznego oraz zmian w obrazie histopatologicznych wyróżnia się wiele rodzajów zapalenia tkanki tłuszczowej, w tym:

• rumień guzowaty – najczęstsza forma panniculitis, charakteryzująca się występowaniem bolesnych zmian guzowatych w dolnej części kończyn dolnych; rumień guzowaty może pojawić się m.in. w przebiegu zakażenia, celiakii, nieswoistych chorób zapalnych jelit, sarkoidozy lub białaczki; bywa również konsekwencją stosowania wybranych leków, takich jak ciprofloksacyna;
• twardzinę – stan zapalny tkanki tłuszczowej występuje również w przebiegu twardziny układowej – przewlekłej choroby tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym; dopiero po pewnym czasie dochodzi do charakterystycznego dla tego schorzenia włóknienia tkanek;
• guzki reumatoidalne – występują w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów (u co piątej osoby chorej); są niebolesne i lokalizują się najczęściej w tkance podskórnej w okolicy palców rąk i stóp;
• martwicę podskórnej tkanki tłuszczowej noworodków – dotyczy najczęściej tkanki podskórnej w okolicy ud i pośladków dziecka; choroba ma charakter samoograniczający się;
• zapalenie tkanki tłuszczowej w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego – zmiany podskórne dotyczą przede wszystkim okolicy tułowia oraz bliższej części kończyn górnych i dolnych.

Omówienie wszystkich rodzajów panniculitis przekracza ramy tego artykułu. W przypadku wystąpienia objawów budzących podejrzenie zapalenia tkanki tłuszczowej należy zgłosić się na konsultację z lekarzem.

📌 Zobacz również: Lipoatrofia – objawy, przyczyny, leczenie.

Jakie są objawy zapalenia tkanki tłuszczowej?

Zapalenie tkanki tłuszczowej manifestuje się u większości pacjentów w postaci bolesnych, czerwonych guzków podskórnych, zlokalizowanych najczęściej w obrębie kończyn dolnych. W zależności od etiologii choroby zmiany mogą obejmować również okolicę twarzy, ramion, tułowia czy dłoni. U części chorych pojawić się mogą owrzodzenia, zanik tkanki podskórnej oraz objawy ogólne – gorączka, osłabienie, bóle stawów lub utrata masy ciała.

Zapalenie tkanki tłuszczowej krezki – jakie daje objawy?

Zapalenie tkanki tłuszczowej krezki (ang. mesenteric panniculitis) to rzadka choroba jelita cienkiego o niejasnej etiologii. Stan zapalny obejmuje w tym przypadku krezkę – błonę łącznotkankową, przymocowującą jelita do ściany jamy brzusznej. Zapaleniu tkanki tłuszczowej krezki towarzyszą niespecyficzne objawy, które mogą obejmować bóle brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia i utratę masy ciała. Rozpoznanie jest najczęściej stawiane na podstawie wyników tomografii komputerowej jamy brzusznej z kontrastem. 

Metody diagnostyki stosowane przy podejrzeniu zapalenia tkanki tłuszczowej

Rozpoznanie zapalenia tkanki tłuszczowej opiera się na całości obrazu klinicznego, obejmującego doświadczane przez pacjenta objawy, dane z przeprowadzonego przez lekarza badania fizykalnego oraz wyniki badań dodatkowych. Biopsja tkanki podskórnej i badanie histopatologiczne powinny być wykonane już na wczesnym etapie diagnostyki. W zależności od podejrzewanej etiologii zapalenia tkanki tłuszczowej wykonuje się również inne badania – analizy krwi, moczu, stolca, badania czynnościowe i obrazowe.

Do oceny funkcjonowania tkanki tłuszczowej wykorzystuje się pomiar stężenia hormonów tkanki tłuszczowej – leptyny i adiponektyny. Badanie można wykonać w ramach pakietu (e-Pakiet zaburzenia lipidowe i w funkcjonowaniu tkanki tłuszczowej (leptyna) – rozszerzony), uwzględniającego oznaczenie adiponektyny, leptyny i apolipoproteiny B – substancji wchodzącej w skład „złego” cholesterolu LDL. 

Wielodyscyplinarna opieka nad osobą chorą ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia pacjentowi optymalnych wyników leczenia. W procesie diagnostyczno-terapeutycznym mogą uczestniczyć lekarze różnych specjalności, w tym specjaliści medycyny rodzinnej, dermatolodzy, interniści, gastroenterolodzy, pulmonolodzy, nefrolodzy i onkolodzy.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian