Zatrucie pokarmowe - przyczyny i objawy. Jak leczyć zatrucie pokarmowe?

Zatrucie pokarmowe to wyjątkowo nieprzyjemna dolegliwość, której towarzyszą objawy ze strony układu pokarmowego. O tym, jak szybko się pojawią i w jakim stopniu uprzykrzą nam życie, decyduje odporność naszego organizmu oraz przyczyny, która wywołała zakażenie. Jak leczyć zatrucie pokarmowe?

Zatrucie pokarmowe zwykle nie jest groźnym schorzeniem, ustępuje samoistnie i nie wymaga pomocy lekarskiej. Warto jednak wiedzieć, co robić, by go uniknąć.

Rodzaje zatruć pokarmowych

Zatrucia pokarmowe, jak sama nazwa wskazuje, przenoszą się drogą pokarmową. Niestety nie zawsze mamy szansę ich uniknąć. Stosując się do pewnych zasad ograniczamy wprawdzie ryzyko zakażenia, ale nie zawsze jesteśmy w stanie stwierdzić, czy dany produkt spożywczy jest dla nas bezpieczny. Oto trzy podstawowe rodzaje zatruć pokarmowych:

Zatrucie bakteryjne

Bakterią, która atakuje organizm i powoduje zatrucie pokarmowe jest między innymi Salmonella. Możemy się nią zakazić, spożywając np. skażone jajka, lody, ciasta czy domowy majonez. Dlatego lekarz podejrzewający zatrucie pokarmowe o charakterze bakteryjnym skieruje nas na posiew kału lub badanie krwi w kierunku salmonelli.

Bardzo groźne dla zdrowia bywa zatrucie jadem kiełbasianym. Towarzyszyć mu mogą takie objawy jak np. niedowład mięśni twarzy, bóle i zawroty głowy, ślinotok, opadanie powiek, trudności w mówieniu czy przełykaniu oraz podwójne widzenie. Innymi bakteriami, wywołującymi zatrucie pokarmowe są między innymi: Shigella, Campylobacter, Staphylococcus, Escherichia coli.

Zatrucie wirusowe

Zatrucie pokarmowe wirusowe najczęściej wywołują rotawirusy oraz enterowirusy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub po dotknięciu np. ust brudną ręką, na której znajdują się wirusy.

Zatrucie grzybicze

Zatrucia o podłożu grzybiczym mają miejsce, gdy zjemy nieświeżą, spleśniałą żywność (np. orzechy, owoce itp.). Grzyby produkują mykotoksyny, które są odporne na obróbkę cieplną i wywołują nie tylko objawy ze strony przewodu pokarmowego, ale również wykazują działanie nowotworowe.

Zatrucie pokarmowe – przyczyny

Do zatrucia pokarmowego dochodzi w wyniku spożycia produktów nieświeżych, skażonych chemią, drobnoustrojami lub toksynami, które wytwarzają różnego rodzaju mikroorganizmy. Wystarczy nieumyty lub nadpsuty owoc, niedogotowane mięso, przeterminowany jogurt czy zjedzenie kanapki, którą dotykamy brudnymi dłońmi – tak naprawdę zatrucie pokarmowe może wywołać wiele czynników. Najczęściej do tego typu dolegliwości dochodzi latem – wysokie temperatury sprzyjają rozmnażaniu się bakterii.

Zatrucie pokarmowe – objawy

Pierwsze objawy zatrucia pokarmowego mogą wystąpić już po godzinie od wniknięcia drobnoustroju do organizmu (najczęściej symptomy pojawiają się jednak po 12-48 godzinach). Należą do nich między innymi:

• biegunka,
• nudności,
• wymioty,
• wzdęcia i odbijanie,
• ból brzucha, zwykle o charakterze skurczowym.

Objawom tym często towarzyszy również podwyższona temperatura ciała, dreszcze, ogólne rozbicie i osłabienie. W przypadku uciążliwych biegunek lub wymiotów może dojść do odwodnienia, które charakteryzuje się między innymi wzmożonym pragnieniem, zawrotami głowy, wysuszonymi śluzówkami, ciemnożółtym, rzadko oddawanym moczem oraz utratą elastyczności skóry.

Zatrucie pokarmowe u dzieci

Zatrucie pokarmowe u dzieci może być niebezpieczne, zwłaszcza jeśli dolegliwość zaatakuje niemowlę lub małe dziecko. Ostra biegunka czy wymioty wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, gdyż mogą skutkować poważnymi zaburzeniami zdrowotnymi – bywa, że w skrajnych przypadkach prowadzą nawet do zgonu.

Małe dzieci chorują głównie na zatrucia pokarmowe o podłożu wirusowym. Dlatego jeśli mamy małe dziecko, możemy omówić z lekarzem pediatrą kwestię szczepionki przeciw rotawirusom.

Zatrucie pokarmowe w ciąży

Oprócz dzieci, drugą grupą osób, dla których zatrucia pokarmowe mogą być niebezpieczne, są kobiety w ciąży. Biegunka czy uporczywe wymioty zwykle prowadzą do odwodnienia, które jest bardzo niebezpieczne. Dbanie przez ciężarną o wyjątkową higienę przygotowywanych posiłków pozwoli na obniżenie ryzyka nie tylko zatruć pokarmowych, ale również zakażenia groźnymi w ciąży drobnoustrojami wywołującymi takie choroby jak toksoplazmoza czy listerioza.

Zatrucie pokarmowe – jak leczyć?

Zatrucie pokarmowe zwykle trwa krótko i rzadko wymaga leczenia szpitalnego. Pomocy medycznej przy ostrych zatruciach mogą potrzebować przede wszystkim osoby starsze, małe dzieci czy kobiety w ciąży. W ich przypadku bywa, że objawy prowadzą do poważnych powikłań zdrowotnych, dlatego już przy pierwszych symptomach warto skontaktować się z lekarzem.    

Podstawą leczenia zatrucia pokarmowego jest picie płynów, które należy spożywać często i małymi porcjami. Wskazane są lekkie letnie herbaty, woda lub doustne roztwory nawadniające (można je nabyć w aptece). Należy unikać ciężkich, pikantnych potraw i zastąpić je lekkostrawnymi posiłkami, które należy przyjmować w małych porcjach. Na początek najlepsze są kleiki z ryżu na wodzie, kaszki kukurydziane. Stopniowo do diety można włączać gotowaną marchewkę, gotowane jabłko oraz sucharki. Choremu zwykle można podawać probiotyki (uzupełnią prawidłową florę bakteryjną w jelitach), które do nabycia są w aptece.

Jeśli cierpimy na zatrucie pokarmowe, dobrze jest skontaktować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli objawy utrzymują się dłużej niż dobę. Natychmiastowej pomocy potrzebują osoby wykazujące zakażenie jadem kiełbasianym oraz te, które zauważyły w stolcu krew, mają zaburzenia świadomości lub objawy odwodnienia.

Jak unikać zatrucia pokarmowego?

Aby unikać zatrucia pokarmowego należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Jedną z najważniejszych jest higiena przygotowywanych posiłków. Patogeny łatwo się przenoszą na produkty spożywcze, gdy dotykamy je brudnymi dłońmi, zanieczyszczonymi przyborami kuchennymi lub kładziemy na zakażonych deskach do krojenia. Dlatego podczas przyrządzania potraw myjmy ręce, zadbajmy o to, by powierzchnie blatów były zdezynfekowane, a sztućce czyste. Do krojenie warzyw, mięs czy ryb stosujmy oddzielne deski. Regularnie myjmy lodówkę, produkty surowe i gotowe do zjedzenia przechowujmy oddzielnie oraz sprawdzajmy datę ich przydatności do spożycia.
Jak unikać zatrucia pokarmowego? Korzystajmy z dobrodziejstw, jakie oferuje nam lodówka. Po ugotowaniu i przestudzeniu posiłku, włóżmy go do chłodziarki, zwłaszcza jeśli jest lato i temperatura powietrza w kuchni jest wysoka.

 Dodatkowo unikajmy:

• jedzenia surowego lub niedogotowanego mięsa,
• spożywania produktów przeterminowanych, nieświeżych, zepsutych (nadgniłych, posiadających kolorowe plamy, pokrytych śluzem),
• jedzenia ponownie zamrażanych lub nieprawidłowo przechowywanych potraw,
• konsumowania produktów spleśniałych (owoce, orzechy, pieczywo) – tego typu żywność należy wyrzucić w całości,
• spożywania konserw i przetworów, których opakowania mają wydęte denka puszki lub nakrętki,
• osób z zatruciem pokarmowym, a zwłaszcza jedzenia potraw przez nie przygotowanych.

Bibliografia:

1. Dieta w ostrej biegunce – nawodnienie to priorytet. Grodowska A. Online: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-ostrej-biegunce-nawodnienie-to-priorytet/, dostęp: 13.12.2022.
2. Zatrucia pokarmowe, jak im zapobiegać. Wilkosz A. Literat 2020, ISBN: 978-83-777-4476-5.