Zespół Cowdena - gdzie występuje i jak się objawia?

Zespół Cowdena to choroba charakteryzująca się występowaniem licznych nienowotworowych i nowotworowych zmian w organizmie pacjenta. W około 85% przypadków wywołany jest mutacją w genie supresorowym PTEN. Do charakterystycznych objawów należą zmiany skórno – śluzowe i zwiększone ryzyko zapadalności na choroby nowotworowe, głównie raka piersi, tarczycy lub endometrium. W poniższym artykule charakteryzujemy objawy i przyczyny zespołu Cowdena oraz opisujemy metody diagnostyczne umożliwiające wykrycie tej choroby.

Czym jest zespół Cowdena?

Zespół Cowdena znany również jako choroba Cowdena lub zespół polipowatości hamartomatycznych (ang. Cowden syndrome (CS)) to uwarunkowany genetycznie zbiór zmian o nowotworowym i nienowotworowym charakterze. Zespół Cowdena charakteryzuje się występowaniem u pacjenta licznych hamartoma (guzy nienowotworowe, powstałe na skutek zaburzeń rozwojowych) i nowotworów pochodzenia endodermalnego, ektodermalnego i mezodermalnego zajmujących skórę, błonę śluzową jamy ustnej, ośrodkowy układ nerwowy, kości, przewód pokarmowy, oczy lub układ moczowo-płciowy. Zespół Cowdena jest trudny do rozpoznania, zaliczany jest do grupy genodermatoz czyli uwarunkowanych genetycznie chorób skóry. Nie ma dokładnych danych dotyczących liczby zachorowań na świecie ale szacuje się że częstość występowania tej choroby wynosi około 1:200 000. Choroba ta została opisana po raz pierwszy w 1963 roku przez Lloyda i Dennisa. U większości pacjentów z zespołem Cowdena rozwijają się zmiany śluzówkowo-skórne, makrocefalia oraz nowotwór złośliwy tarczycy, endometrium lub piersi. W większości przypadków choroba diagnozowana jest około 20 roku życia.

Sprawdź badanie: Choroba Cowdena

Jakie są przyczyny zespołu Cowdena?               

 U około 85% pacjentów z zespołem Cowdena przyczyną choroby jest mutacja w genie supresorowym nowotworów PTEN, zlokalizowanym na chromosomie 10. Białko kodowane przez gen PTEN uczestniczy w kontroli procesu apoptozy (śmierci komórek) i cyklu komórkowego. Na skutek zmian genetycznych wywołanych mutacją w organizmie pacjenta może dochodzić do niekontrolowanego namnażania się komórek, ich nieprawidłowego podziału i powstawania komórek nowotworowych. Zespół Cowdena dziedziczony jest autosomalnie dominująco choroba zostaje odziedziczona po jednym z rodziców lub powstaje w wyniku mutacji de novo. W przypadku chorego jednego rodzica, dziecko ma 50% szans na odziedziczenie mutacji.

Choroba Cowdena – objawy

U większości pacjentów ze zdiagnozowanym zespołem Cowdena obserwuje się występowanie charakterystycznych zmian skórno – śluzowych. Zmiany te są najczęściej obecne w wielu miejscach, szczególnie na błonie śluzowej policzków i dziąseł, gdzie mogą się zlewać, nadając błonie śluzowej jamy ustnej charakterystyczny wygląd. U chorych mogą występować również tłuszczaki, naczyniaki krwionośne, brodawki i naczyniaki limfatyczne. Brodawki pojawiają się głównie na twarzy, szyi i klatce piersiowej. U pacjentów z chorobą Cowdena stwierdza się również obecność kłykcin kończystych w okolicy odbytowo-płciowej i rogowacenie skóry. Obserwowane jest również opóźnienie umysłowe (IQ ≤75), włókniaki macicy lub choroba Lhermitte’a-Duclos (dysplastyczny zwojak mózgu). Częste objawy ze strony układu moczowo-płciowego obejmują torbiele jajników, mięśniaki gładkokomórkowe, gruczolakoraki szyjki macicy i łagodne polipy cewki moczowej. Nieprawidłowości szkieletowe obejmują torbiele kostne i kifozę piersiową.         

Przebieg choroby Cowdena         

U prawie połowy pacjentów z zespołem Cowdena rozwija się przynajmniej jeden nowotwór. Najczęściej wykrywany jest rak piersi, rak tarczycy, rak endometrium lub rak nerki. Wczesne wykrycie zmian nowotworowych umożliwia wdrożenie natychmiastowego leczenia dzięki któremu szanse na wyleczenie pacjentów rosną.                          

Jak zdiagnozować chorobę Cowdena?  

Podstawą diagnostyki zespołu Cowdena są kryteria ustalone pierwotnie przez Międzynarodowe Konsorcjum Zespołu Cowdena, które są na bieżąco aktualizowane. Obejmują one kryteria duże (np. wystąpienie raka piersi, raka tarczycy, raka endomentrium czy makrocefalii), kryteria patognomoniczne (np. obecność określonych zmian śluzowo-skórnych) i kryteria małe (np. obecność tłuszczaków, włókniaków, opóźnienie umysłowe).       

Badania

Ze względu na genetyczne podłoże zespołu Cowdena istotnym elementem diagnostyki są badania molekularne. Obejmują one najczęściej wykrywanie wspomnianej mutacji genu PTEN najczęściej metodą sekwencjonowania nowej generacji (ang. Next Generation Sequencing – NGS). Analizie genetycznej poddawany jest cały egzom pacjenta. Materiałem niezbędnym do badania jest krew żylna z której izolowane jest DNA chorego.                                                         

Bibliografia:

1. Magaña M, Landeta-Sa AP, López-Flores Y. Cowden Disease: A Review. Am J Dermatopathol. 2022 Oct 1;44(10):705-717.
2. Garofola C, Jamal Z, Gross GP. Cowden Disease. 2022 Jul 24. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023
3. Ravi Prakash SM, Suma GN, Goel S. Cowden syndrome. Indian J Dent Res. 2010 Jul-Sep;21(3):439-42.
4. Farooq A, Walker LJ, Bowling J, Audisio RA. Cowden syndrome. Cancer Treat Rev. 2010 Dec;36(8):577-83.