Zespół nietrzymania barwnika - jak wpływa na życie?

Zespół nietrzymania barwnika to rzadko występująca choroba genetyczna, dziedziczona w sposób dominujący sprzężony z chromosomem X. Cechą charakterystyczną tej choroby jest występowanie rumieniowatych lub pęcherzykowatych zmian skórnych oraz wad: uzębienia, narządu wzroku, układu kostnego i ośrodkowego układu nerwowego. W poniższym artykule opisujemy jakie są przyczyny i objawy zespołu nietrzymania barwnika oraz wyjaśniamy czy zespół nietrzymania barwnika może powodować ślepotę i jak powinna wyglądać ścieżka diagnostyczna tej choroby.

Zespół nietrzymania barwnika – co to jest?

Zespół nietrzymania barwnika to inna nazwa zespołu Blocha-Sulzbergera. Choroba ta diagnozowana jest zaraz po urodzeniu na podstawie charakterystycznych cech skórnych. Na ciele dzieci pojawia się pęcherzykowata wysypka, która z czasem zmienia formę na brodawkowate płytki i nadmierne zmiany pigmentowe. Zespół nietrzymania barwnika dziedziczony jest w sposób dominujący sprzężony z chromosomem X. Chorują głównie kobiety, dla mężczyzn obecność mutacji wywołującej chorobę ma charakter letalny zazwyczaj już podczas życia płodowego. Zespół nietrzymania barwnika jest chorobą wieloukładową, która dotyczy struktur i narządów wywodzących się w trakcie życia zarodkowego z ektodermy i mezodermy, czyli m.in. oczu, kości, zębów, skóry. Częstość występowania choroby szacuje się na około 0,7/100 000 żywych urodzeń.

Zespół nietrzymania barwnika – przyczyny i objawy

Za przyczynę wystąpienia zespołu nietrzymania barwnika uznaje się mutację w genie NEMO (IKBKG), zlokalizowanym na chromosomie X. Gen ten koduje białko będące aktywatorem jądrowego czynnika transkrypcyjnego kappa B (NF-kB). Białko to odgrywa znaczącą rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej na bodźce prozapalne, takie jak cytokiny. NF-kB uczestniczy również w procesach wzrostu, podziału i śmierci komórek.

Pierwsze objawy choroby pojawiają się już w okresie noworodkowym. Objawy skórne zmieniają się wraz z wiekiem i przechodzą przez kilka faz rozwoju. U noworodków, najczęściej zaraz po urodzeniu pojawia się wysypka o charakterze rumieniowatym lub pęcherzykowatym. Zmiany skórne uwidaczniają się głównie na kończynach i tułowiu, mają charakter liniowy i postać mocno odgraniczonych brązowych lub czekoladowych plamek o ząbkowatym brzegu. Faza pęcherzykowa wysypki trwa kilka miesięcy. Później następuje bliznowacenie i faza brodawkowata, trwająca od kilku tygodni do kilku lat.

U około 30-80% pacjentów obecne są nieprawidłowości w budowie i strukturze włosa. W dzieciństwie włosy najczęściej są rzadkie i szorstkie, w wielu przypadkach pojawia się łysienie plackowate. U większości dorosłych z zespołem nietrzymania barwnika występują przerzedzone brwi i rzęsy.

Anomalie dotyczą również budowy płytki paznokcia. Zazwyczaj pojawiają się po okresie dojrzewania. Opisane zmiany obejmują paznokcie rąk i stóp i mają postać wżerów, bruzd w paznokciach oraz ciężkiej dystrofii.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/bruzdy-na-paznokciach-podluzne-poprzeczne-skad-sie-biora/

Zespół nietrzymania barwnika jest związany z szeregiem nieprawidłowości neurologicznych. Powikłania ze strony układu nerwowego odnotowuje się u około 35% pacjentów, a najpoważniejsze z nich występują w okresie noworodkowym i niemowlęcym – mają postać zmian zapalnych i nieprawidłowości mikronaczyniowych w mózgu. U pacjentów, u których doszło do uszkodzenia mózgu pojawia się padaczka, porażenie mózgowe, niepełnosprawność intelektualna i zaburzenia uczenia się.

Duża ilość pacjentów ze zdiagnozowanym zespołem nietrzymania barwnika posiada anomalie dentystyczne. Zalicza się do nich hipodoncję (brak od 1 do 5 zawiązków zębowych), opóźnione wyżynanie się zębów, zęby o nieprawidłowym kształcie. U nielicznych chorych występuje rozszczep podniebienia lub podniebienie wysokie, łukowate.

Objawy okulistyczne składające się na obraz kliniczny zespołu nietrzymania barwnika, występujące u około 35-70% chorych obejmują małoocze, zaćmę, zeza, krwotoki do ciała szklistego, odwarstwienie siatkówki, neowaskularyzację i anomalie nerwu wzrokowego.

Zespół nietrzymania barwnika – diagnostyka

Diagnoza i leczenie pacjentów z zespołem nietrzymania barwnika powinno odbywać się w zespole multidyscyplinarnym ze względu na złożoność obrazu klinicznego choroby. Choroby nie da się całkowicie wyleczyć a proces terapeutyczny powinien trwać całe życie chorego i obejmować obserwację skóry, uzębienia, oczu i układu nerwowego. W trakcie pierwszego roku życia kluczowe jest monitorowanie zmian skórnych. Zmiany skórne leczy się objawowo, stosując najczęściej w zależności od nasilenia kortykosteroidy w różnych drogach podania.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/retinopatia-barwnikowa-przyczyny-objawy-i-leczenie-choroby/

W okresie noworodkowym kluczowe jest zapobieganie powikłaniom neurologicznym i opieka okulistyczna aby wykluczyć ryzyko wystąpienia retinopatii. Rozpoznanie choroby ustala się zazwyczaj uwzględniając obecność kryteriów klinicznych Landy i Donnai. Kryteria małe obejmują zmiany w uzębieniu, choroby siatkówki, łysienie i nieprawidłowości w budowie płytki paznokcia. Do kryteriów dużych należą typowe przebarwienia skórne i liniowa wysypka. Rozpoznanie choroby stawia się jeśli jest obecne co najmniej jedno duże kryterium. Kryteria małe pełnią funkcje pomocnicze w postawieniu diagnozy. W procesie diagnostycznym wykorzystuje się również badanie histopatologiczne wycinka skóry, które w I fazie choroby uwidacznia charakterystyczne nacieki eozynofilowe w naskórku. Wykonuje się rezonans magnetyczny mózgu w przypadku wystąpienia objawów neurologicznych. Ostateczną diagnozę można postawić na podstawie wyniku badania genetycznego, stwierdzającego obecność mutacji w genie NEMO.