Zespół Schinzela-Giediona – genetyczne zaburzenie o wielu objawach

Zespół Schnizela-Giediona (SGS, ang. Schnizel-Giedion Syndrome) jest bardzo rzadko występującym zespołem genetycznym, wynikającym z obecności mutacji w genie SETBP1. Choroba ta charakteryzuje się ciężkimi wadami wrodzonymi, zaburzeniami neurologicznymi, opóźnieniem rozwoju i wysoką śmiertelnością. W poniższym artykule wyjaśniamy, jakie są przyczyny i objawy choroby Schnizela-Giediona oraz odpowiadamy na pytanie jak rzadko występuje zespół Schinzela-Giediona u pacjentów.

Zespół Schinzela-Giediona – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną zespołu Schnizela-Giediona jest mutacja w genie SETBP1, zlokalizowanym na chromosomie 18, który koduje białko uczestniczące w proliferacji komórek, różnicowaniu neuronów, regulacji transkrypcji genów (kontroluje aktywność innych genów uczestniczących w rozwoju układu nerwowego i mózgu) oraz stabilizacji białek. Mutacje genu SETBP1 warunkujące rozwój zespołu Schinzela-Giediona są zmianami missensowymi, czyli pojedynczymi mutacjami zmieniającymi strukturę białka. Najczęstsza mutacja to p.Gly870Ser (zmiana glicyny na serynę w pozycji 870). Obecność wspomnianej mutacji powoduje negatywny wpływ na szlak TGF-β, który jest kluczowy dla wzrostu i różnicowania komórek oraz zakłócenie proliferacji neuronalnej, czego wynikiem jest rozwój mikrocefalii wtórnej, padaczki i ciężkich zaburzeń neurologicznych. 

Szacuje się, że częstość występowania zespołu Schnizela-Giediona wynosi około 1 na 1 000 000 urodzeń. W literaturze opisane jest około 50 przypadków tej choroby na całym świecie. 

Zespół Schinzela-Giediona – objawy

Klasyczny zespół Schinzela-Giediona (SGS) to niezwykle rzadkie zaburzenie wieloukładowe, charakteryzuje się szeregiem nieprawidłowości fizycznych i rozwojowych. Pacjent zazwyczaj nie dożywa wieku dziecięcego. Główne cechy choroby to:

• ciężkie upośledzenie intelektualne, brak rozwoju mowy, głęboka niepełnosprawność poznawcza;
• ciężkie opóźnienie rozwoju psychoruchowego – większość pacjentów nie rozwija zdolności do samodzielnego siedzenia, chodzenia ani porozumiewania się;
• padaczka lekooporna – napady padaczkowe są bardzo trudne do kontrolowania;
• obniżone napięcie mięśniowe, powodujące trudności w przemieszczaniu się i przyjmowaniu pokarmów;
• wady układu kostnego – opóźniona mineralizacja kości, brachydaktylia (krótkie palce rąk i stóp), wady kręgosłupa (najczęściej nadmierna skolioza i kifoza), spłaszczona, zdeformowana klatka piersiowa, kości długie rąk i nóg są skrócone i mają zwiększoną grubość;
• charakterystyczne zmiany w wyglądzie twarzy (dysmorfie) – wydatne, wypukłe czoło, gęste ciemne włosy, nadmierne owłosienie na czole i szyi (hirsutyzm), mała cofnięta broda, nisko osadzone i zdeformowane małżowiny uszne. Szeroko rozstawione oczy, opadająca powieka, krótki szeroki nos;
• nieprawidłowości układu nerwowego – wraz z rozwojem choroby zmniejsza się obwód głowy (mikrocefalia wtórna), postępujące zmiany degeneracyjne w strukturach mózgu, zaburzenia w oddychaniu wynikające z dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego, nieprawidłowości w istocie białej w mózgu;
• u części pacjentów nieprawidłowy poziom glukozy i elektrolitów;
• niski wzrost, częste infekcje, brak rozwoju mowy, zaburzenia w integracji społecznej, trudności w karmieniu;
• wodonercze, malformacje nerek, wrodzone wady serca, ubytki przegrody mięśnia sercowego, refluks żołądkowo-przełykowy, problemy z oddychaniem, podatność na infekcje płucne;
• alakrimia, czyli brak wydzielania łez przy osłabionym odruchu rogówkowym.

Zespół Schinzela-Giediona – diagnostyka

Diagnostyka zespołu Schnizela-Giediona opiera się na ocenie klinicznej, badaniach obrazowych i genetycznych, które potwierdzają obecność mutacji w genie SETBP1. Proces diagnostyczny rozpoczyna dokładny wywiad lekarski oraz analiza objawów klinicznych uwzględniających charakterystyczny wygląd chorego oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządów i układów. Badania obrazowe pomagają wykryć specyficzne zmiany w układzie kostnym, nerwowym i narządach wewnętrznych. Rezonans magnetyczny mózgu umożliwia wykrycie nieprawidłowej mielinizacji, hipoplazji ciała modzelowatego oraz zmniejszenia objętości istoty szarej i białej. RTG i tomografia komputerowa kości – uwidacznia u chorych na zespół Schnizela-Giediona opóźnioną mielinizację, deformację klatki piersiowej, pogrubienie kości długich oraz brachydaktylię. Za pomocą echo serca diagnozuje się wady wrodzone serca. Kluczowym badaniem wykonywanym w celu potwierdzenia diagnozy zespołu Schnizela-Giediona są testy genetyczne określające obecność mutacji w genie SETBP1, warunkującej chorobę. Materiałem do badania jest krew żylna, z której izoluje się materiał genetyczny pacjenta. Pacjent nie musi być na czczo. a krew może być pobrana o dowolnej porze dnia. W przypadku zespołu Schinzela-Giediona należy przeprowadzić diagnostykę różnicową, co pozwala odróżnić opisaną chorobę od innych jednostek chorobowych takich jak np. zespół Coffina-Siris, zespół Wiedemanna-Rautenstraucha, zespół Bohringa-Opitza oraz zespół Cornelii de Lange.