Zmiany na wargach sromowych – jak rozpoznać te niepokojące?

Zewnętrzne narządy płciowe kobiety są delikatną częścią ciała wymagającą szczególnej uwagi i troski. Krostki lub biały nalot, pojawiające się w tych okolicach mogą wynikać z nieprawidłowych nawyków higienicznych, bądź też być objawem różnych chorób –  od łagodnych stanów zapalnych, aż po poważne schorzenia wymagające leczenia. W artykule poniżej wyjaśniamy, w jaki sposób rozpoznać zmiany chorobowe wymagające wizyty u specjalisty oraz jak powinna wyglądać ich diagnostyka, a później leczenie.

Krostki w okolicach warg sromowych – skąd się biorą i co mogą oznaczać?

Zmiany skórne występujące w okolicach intymnych, często budzą niepokój, jednak ich obecność nie zawsze musi świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. Krostki i grudki, pojawiające się na wargach sromowych, łechtaczce lub w pobliżu wejścia do pochwy mogą mieć różnorodne przyczyny, takie jak: 

• niewłaściwa higiena intymna, szczególnie podczas miesiączki;
• noszenie obcisłej odzieży i sztucznych tkanin, które nie pozwalają skórze oddychać;
• źle wykonana depilacja, np. przy użyciu stępionej lub zanieczyszczonej maszynki do golenia;
• zapalenie mieszków włosowych, do którego dochodzi np. na skutek golenia lub noszenia ciasnej bielizny;
• nadmierne rogowacenie naskórka, prowadzące do zatkania gruczołów łojowych;
• reakcje alergiczne – np. na składniki kosmetyków, proszki do prania, płyny do płukania czy materiały, z których wykonane są wkładki higieniczne lub podpaski.

Na pojawienie się krostek może również wpływać styl życia – nieodpowiednia dieta czy stres.

Najczęstszą przyczyną problemów w okolicach zewnętrznych narządów płciowych u kobiet stanowią zmiany zapalne, które objawiają się zaczerwienieniem, obrzękiem, swędzeniem lub bólem. Zapalenie może być wywołane infekcjami bakteryjnymi, grzybiczymi lub wirusowymi, a także reakcjami alergicznymi. 

Na wargach sromowych mogą również pojawić się przebarwienia, mogące wskazywać na zaburzenia hormonalne, złuszczające się obszary świadczące o suchości lub infekcjach grzybiczych, brodawki związane z infekcjami wirusowymi lub też owrzodzenia wymagające pilnej diagnostyki. 

Wahania hormonalne, do których dochodzi np. w okresie menopauzy, mogą prowadzić do atrofii błony śluzowej, suchości i zwiększonej wrażliwości tkanek. Te zmiany mogą predysponować do powstawania mikrourazów i wtórnych infekcji, tworząc błędne koło problemów zdrowotnych.

Najczęstsze rodzaje krostek w okolicach intymnych

Do najczęściej zgłaszanych przez pacjentki problemów skórnych w okolicach warg sromowych zalicza się:

• prosaki – niegroźne zmiany skórne, które przypominają pryszcze, a ich pojawienie się bywa efektem nadmiernego rogowacenia naskórka i zatkania ujść gruczołów łojowych, bądź też nieprawidłowej higieny intymnej i błędów dietetycznych,
• alergiczną wysypkę, której często towarzyszy zaczerwienienie i świąd, a przyczyną mogą być składniki znajdujące się w podpaskach, wkładkach higienicznych, kosmetykach do higieny intymnej, a nawet w środkach do prania lub płukania ubrań,
• twarde krostki na mniejszych wargach sromowych, tzw. cysty Bartholina, które mogą świadczyć o zapaleniu gruczołu Bartholina, odpowiadającego za nawilżanie wejścia do pochwy. W przypadku infekcji bakteryjnej gruczoł może się powiększyć, stać się bolesny i z czasem ulec pęknięciu lub samoczynnie się wchłonąć.

Zmiany na wargach sromowych mniejszych

Zmiany na wargach sromowych mniejszych mogą mieć różnorodny charakter ze względu na delikatną strukturę tych tkanek. Wargi mniejsze, będące błoną śluzową, są szczególnie narażone na różnego rodzaju uszkodzenia i infekcje ze względu na wilgotne środowisko i bliskość wejścia do pochwy.

Zapalenia i infekcje w tym obszarze często manifestują się zaczerwienieniem i obrzękiem, który może być na tyle nasilony, że utrudnia chodzenie lub siedzenie. Towarzyszący ból i pieczenie mogą być wzmożone podczas oddawania moczu, a nieprawidłowe wydzieliny często mają nieprzyjemny zapach i mogą powodować dodatkowe podrażnienie skóry.

Cysty Bartholina często wpływają na wygląd warg sromowych mniejszych, powodując asymetrię i znaczny dyskomfort. Zablokowanie przewodów gruczołów może prowadzić do powstania bolesnych, pulsujących guzów wymagających interwencji chirurgicznej.

Delikatna tkanka warg mniejszych jest również podatna na mikrourazy podczas stosunków seksualnych, szczególnie przy niewystarczającym nawilżeniu, używaniu tamponów czy intensywnej aktywności fizycznej. Te drobne uszkodzenia mogą być bramą wejścia dla infekcji bakteryjnych.

Zmiany na wargach sromowych większych 

Zmiany na wargach sromowych większych są często związane z ich specyficzną budową anatomiczną. W przeciwieństwie do warg mniejszych, są one pokryte skórą z mieszkami włosowymi i gruczołami łojowymi, co predysponuje je do innych rodzajów zmian skórnych.

Zapalenie mieszków włosowych stanowi częsty problem, szczególnie u kobiet regularnie golących lub depilujących okolicę bikini. Do czynników zwiększających ich ryzyko należy noszenie ciasnej odzieży, zwiększona potliwość podczas upałów lub intensywnego wysiłku fizycznego oraz niedostateczna higiena intymna. Bakteryjne zapalenie mieszków włosowych może prowadzić do powstawania bolesnych grudek i ropni, które mogą się rozszerzać i łączyć, tworząc większe obszary nacieku zapalnego.

Na wargach sromowych większych mogą tworzyć się również torbiele łojowe, zawierające łój i resztki naskórka. Zmiany te zwykle rozwijają się powoli i początkowo mogą być niezauważalne, jednak w niektórych przypadkach prowadzą do rozwoju zapalenia, powodując znaczny ból, wymagający leczenia.

Zmiany pigmentacyjne są zwykle wynikiem zmian hormonalnych związanych z ciążą, menopauzą, stosowaniem antykoncepcji hormonalnej lub innych leków, a także przewlekłych stanów zapalnych pozostawiających przebarwienia.

Brodawki narządów płciowych, spowodowane przez HPV (wirusa brodawczaka ludzkiego), mogą pojawiać się na wargach sromowych większych jako małe, szorstkie grudki o różnym kształcie i wielkości, występując pojedynczo lub w skupiskach, tworzących kalafiorowate narośla. Wymagają specjalistycznego leczenia ze względu na zakaźność i potencjał onkogenny niektórych typów HPV.

Opryszczka narządów płciowych, wywoływana przez wirusy HSV-1 i HSV-2, objawia się jako drobne pęcherzyki, które łatwo pękają (np. podczas oddawania moczu), pozostawiając bolesne nadżerki i ranki. 

Do najbardziej niebezpiecznych czynników wywołujących zmiany na wargach sromowych należy kiła (syfilis) – choroba weneryczna o długiej historii, której początkowe objawy mogą pojawiać się właśnie w strefach intymnych. Wczesna faza kiły objawia się jako twarde grudki przekształcające się w charakterystyczne, okrągłe owrzodzenie z błyszczącym dnem. Nierzadko towarzyszy im powiększenie węzłów chłonnych. Wczesne rozpoczęcie terapii ma kluczowe znaczenie, ponieważ nieleczona kiła prowadzi do ciężkich powikłań.

Białe zmiany na wargach sromowych – jak rozpoznać te niepokojące?

Białe zmiany na wargach sromowych wymagają szczególnej uwagi, ponieważ często są oznaką schorzeń wymagających leczenia. Jedną z ich najczęstszych przyczyn jest liszaj twardzinowy – przewlekłe schorzenie skóry charakteryzujące się powstawaniem białych, porcelanowych plam. U kobiet dotyka on najczęściej okolicy warg sromowych i odbytu, powodując białe, połyskujące plamy, które mogą być źródłem uporczywego swędzenia i pieczenia. 

Liszaj płaski to schorzenie autoimmunologiczne manifestujące się białymi lub fioletowymi zmianami na błonie śluzowej. W przeciwieństwie do liszaja twardzinowego, może powodować znacznie silniejszy ból i dyskomfort, często utrudniający codzienne funkcjonowanie.

Przewlekła kandydoza (grzybica pochwy, wywołana przez grzyby z rodzaju Candida) może również prowadzić do powstawania białawych nalotów i zgrubień na błonie śluzowej okolic intymnych, z towarzyszącym im uporczywym świądem.

Szczególnie niepokojąca jest leukoplakia – stan przedrakowy charakteryzujący się powstawaniem białych, nieprzezroczystych plam na błonie śluzowej. Te zmiany wymagają pilnej diagnostyki histopatologicznej i ścisłego nadzoru onkologicznego, ponieważ mogą prowadzić do rozwoju nowotworu.

Zmiany na wargach sromowych – kiedy należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza?

Niektóre rodzaje zmian na wargach sromowych wymagają natychmiastowej pomocy medycznej. Szybko rosnące guzki lub grudki mogą świadczyć o procesie nowotworowym i wymagają pilnego wykonania biopsji. Owrzodzenia, które nie goją się przez kilka tygodni pomimo zastosowanego leczenia, mogą być objawem nowotworów skóry lub chorób autoimmunologicznych. Zmiany w kolorze, kształcie lub wielkości istniejących zmian skórnych również powinny wzbudzić czujność onkologiczną.

Gorączka może wskazywać na poważną infekcję wymagającą antybiotykoterapii, a nieprzyjemny zapach z pochwy często sygnalizuje infekcję bakteryjną lub obecność martwiczych tkanek.

Uporczywy świąd, trwający dłużej niż kilka tygodni, może być objawem schorzeń dermatologicznych, takich jak liszaj twardzinowy. Białe plamy, które stopniowo się powiększają, wymagają histopatologicznej weryfikacji w kierunku stanów przedrakowych. Ból podczas stosunków seksualnych znacząco wpływa na jakość życia i może wskazywać na atrofię hormonalną lub stany zapalne.

Nowoczesna diagnostyka zmian na wargach sromowych

Podstawowym badaniem u pacjentek zgłaszających się ze zmianami na wargach sromowych pozostaje badanie fizykalne, przeprowadzone przez doświadczonego ginekologa. Lekarz ocenia wygląd i lokalizację zmian, ich wielkość, kształt, kolor oraz strukturę powierzchni. Ważna jest również ocena reakcji na dotyk i palpację okolicznych tkanek.

W zależności od charakteru zmian, lekarz może zlecić szereg badań dodatkowych. Badanie mikroskopowe wydzieliny z pochwy pozwala na identyfikację patogenów odpowiedzialnych za infekcję, a posiew bakteriologiczny określa wrażliwość na antybiotyki. W przypadku podejrzenia zmian nowotworowych konieczne jest badanie histopatologiczne pobranego przez biopsję materiału.

Kolposkopia, czyli badanie przy użyciu specjalnego mikroskopu, umożliwia dokładną ocenę struktury tkanek i wykrycie zmian niewidocznych gołym okiem. W niektórych przypadkach konieczne mogą być również badania obrazowe, takie jak ultrasonografia czy rezonans magnetyczny, szczególnie przy podejrzeniu zmian o charakterze torbielowatym lub naciekającym.

Leczenie zmian na wargach sromowych

Wybór leczenia powinien być dostosowany do konkretnej przyczyny problemu. Infekcje bakteryjne wymagają antybiotykoterapii, najczęściej miejscowej, ale czasem również ogólnej. Kandydoza leczona jest preparatami przeciwgrzybiczymi w postaci kremów, globulek dopochwowych lub leków doustnych. Stany zapalne często wymagają zastosowania kortykosteroidów miejscowych, które zmniejszają obrzęk i świąd.

Prosaki najczęściej nie wymagają interwencji, choć większe mogą być usuwane metodą elektrokoagulacji lub chirurgicznie. W przypadku zmian o podłożu alergicznym zazwyczaj stosuje się leki przeciwhistaminowe oraz eliminuje czynnik wywołujący reakcję uczuleniową.

W przypadku atrofii hormonalnej związanej z menopauzą skuteczne mogą być preparaty hormonalne (miejscowe) zawierające estrogeny. Środki nawilżające i kojące pomagają w utrzymaniu prawidłowego nawilżenia tkanek i zmniejszają dyskomfort.

Cysty i torbiele, które powodują dyskomfort i zapalenie, wymagają wycięcia chirurgicznego. Zabiegi te wykonywane są w znieczuleniu miejscowym i charakteryzują się krótkim okresem rekonwalescencji.

Zmiany nowotworowe zawsze wymagają leczenia chirurgicznego, którego zakres zależy od typu i zaawansowania nowotworu oraz chemioterapii lub immunoterapii. Wczesne wykrycie tego typu zmian znacząco poprawia rokowanie i pozwala na wdrożenie najbardziej skutecznego leczenia. 

Profilaktyka – podstawa zdrowia intymnego

Regularna samoobserwacja stanowi podstawę profilaktyki zdrowia intymnego, pozwalając na wczesne wykrycie ewentualnych problemów. Każda kobieta powinna poznać wygląd swoich narządów płciowych i zwracać uwagę na wszelkie pojawiające się na nich zmiany. Miesięczne samokontrole, najlepiej po zakończeniu miesiączki, powinny stać się rutyną podobnie jak samobadanie piersi, uzupełnianą o regularne badania ginekologiczne, wykonywane przynajmniej raz w roku.