Badanie nasienia - seminogram Zielona Góra

Niepłodność staje się jednym z istotnych wyzwań zdrowotnych współczesnego społeczeństwa. Według statystyk Narodowego Funduszu Zdrowia, problem ten dotyka obecnie od 15 do 20% par w wieku reprodukcyjnym w Polsce. Prognozy ekspertów wskazują na możliwy dalszy wzrost liczby par borykających się z trudnościami w poczęciu dziecka.

Jednym z najważniejszych kroków w diagnostyce męskiej niepłodności jest wykonanie badania nasienia, czyli seminogramu. Analiza ta pozwala dokładnie ocenić najważniejsze parametry nasienia, takie jak liczba plemników, ich ruchliwość czy budowa morfologiczna. Badanie to jest szczególnie istotne, ponieważ czynnik męski odpowiada za około 40% wszystkich przypadków niepłodności (według danych WHO).

Wykonanie badania zalecane jest w przypadku par, które starają się o dziecko, ale także w przypadku mężczyzn, którzy doświadczają różnych problemów zdrowotnych układu rozrodczego. Wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości może znacząco zwiększyć szanse na skuteczne leczenie i naturalne poczęcie.

Ponieważ na jakość nasienia ma wpływ wiele różnych czytników, właściwe przygotowanie do badania oraz stosowanie się do określonych wytycznych mają istotny wpływ na wiarygodność wyników.

Czym jest badanie nasienia (seminogram)?

Seminogram, znany także jako spermiogram lub badanie spermy, jest kompleksowym badaniem jakości nasienia. Pozwala na ocenę ilości i jakości plemników pod kątem ich liczby, ruchliwości i budowy. Seminogram jest podstawowym narzędziem diagnostycznym w ocenie płodności mężczyzn i stanowi pierwszy krok do dalszej diagnozy oraz leczenia.

Najważniejsze parametry oceniane w seminogramie:

• Objętość ejakulatu – norma wynosi minimum 1,4 ml.
• pH ejakulatu – norma wynosi od 7,2 do 8,0.
• Czas upłynnienia – najczęściej do 60 minut.
• Całkowita liczba plemników – norma to co najmniej 39 milionów plemników w całej próbce.
• Koncentracja plemników – norma to minimum 16 milionów/ml.
• Ruchliwość postępowa plemników – minimum 30% plemników powinno wykazywać ruch postępowy.
• Ruchliwość całkowita plemników – co najmniej 42% plemników powinno być ruchliwych.
• Morfologia plemników – minimum 4% plemników o prawidłowej budowie.
• Żywotność plemników – przynajmniej 54% plemników powinno być żywych.

Wskazane wartości referencyjne opierają się na wytycznych WHO z 2021 roku.

Kompleksowa diagnostyka nasienia może zostać uzupełniona o dwa istotne badania: analizę mikrobiologiczną wykrywającą ewentualne zakażenia oraz specjalistyczny test sprawdzający czy DNA plemników nie jest uszkodzone.

Posiew mikrobiologiczny pozwala zidentyfikować konkretne bakterie lub grzyby odpowiedzialne za infekcję, co jest kluczowe dla dobrania odpowiedniej antybiotykoterapii. Z kolei badanie fragmentacji DNA plemników dostarcza cennych informacji o jakości materiału genetycznego – wysoki stopień uszkodzeń może znacząco zmniejszać szanse na zapłodnienie oraz prawidłowy rozwój zarodka, nawet jeśli pozostałe parametry nasienia mieszczą się w normie.

Warto podkreślić, że oba te badania są szczególnie zalecane w przypadku nawracających niepowodzeń w staraniach o dziecko lub przy podejrzeniu zaburzeń płodności o niezidentyfikowanej przyczynie.

Kiedy warto wykonać badanie nasienia?

Analiza nasienia w ramach seminogramu jest zalecana szczególnie mężczyznom, u których podejrzewa się problemy z płodnością, szczególnie po dłuższym okresie nieudanych prób poczęcia dziecka. Zwykle pary kieruje się na seminogram po roku regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji, jeśli nadal nie doszło do zapłodnienia. Warto także rozważyć wykonanie seminogramu, gdy występują problemy zdrowotne związane z układem rozrodczym, np. infekcje czy urazy.

Sytuacje, w których badanie nasienia jest szczególnie wskazane:

• Jeśli starania o dziecko trwają rok lub dłużej bez efektu, seminogram może dostarczyć cennych informacji o stanie zdrowia mężczyzny.
• Intensywne terapie nowotworowe, takie jak radioterapia i chemioterapia, mogą wpływać na zdolności rozrodcze. Warto wykonać badanie po zakończeniu leczenia, jeśli planowane jest powiększenie rodziny.
• Mężczyźni po zabiegach, np. operacji przepukliny pachwinowej, powinni rozważyć wykonanie seminogramu, by sprawdzić, czy operacja nie wpłynęła na jakość nasienia.
• Badanie nasienia jest wymagane przed planowanymi procedurami wspomaganego rozrodu, takimi jak inseminacja czy zapłodnienie in vitro.
• Przewlekłe lub nawracające infekcje mogą wpływać negatywnie na jakość nasienia, dlatego w takich przypadkach seminogram również jest zalecany.

Specjaliści zalecają również wykonywanie seminogramu w ramach profilaktyki, szczególnie mężczyznom prowadzącym aktywne życie seksualne. Badanie to daje cenne informacje na temat zdrowia i płodności pacjenta, umożliwiając podjęcie właściwego leczenia i zwiększenie szans na wczesne wykrycie różnych problemów zdrowotnych.

Jak przygotować się do badania nasienia?

Aby wyniki badania były jak najbardziej wiarygodne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie się zgodnie z zaleceniami lekarza.

Podstawowym wymogiem jest zachowanie wstrzemięźliwości seksualnej przez okres od 2 do 7 dni przed badaniem. Zbyt krótki czas abstynencji może obniżyć liczbę plemników, natomiast zbyt długi wpływa niekorzystnie na ich ruchliwość.

Inne zalecenia, których pacjent powinien przestrzegać przed badaniem:

• Powstrzymanie się od spożywania alkoholu – kilka dni przed badaniem nie należy spożywać alkoholu w żadnych ilościach.
• Unikanie wysokich temperatur – zaleca się unikanie korzystania z sauny oraz ekspozycji na wysokie temperatury.
• Zmniejszenie intensywności aktywności fizycznej – wskazane jest ograniczenie wysiłku fizycznego.
• Odstawienie używek – substancje psychoaktywne, jak papierosy i marihuana, mogą negatywnie wpływać na jakość nasienia.

Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach – zarówno lekach przepisanych na receptę, jak i tych dostępnych bez recepty. Równie ważne jest zgłoszenie stosowanych suplementów diety, preparatów witaminowych czy odżywek dla sportowców. Niektóre z tych substancji mogą znacząco wpływać na parametry nasienia, a tym samym na wyniki seminogramu.

Alkohol a wyniki badania nasienia

Alkohol negatywnie wpływa na takie parametry jak liczba plemników, ich ruchliwość i morfologia. Aby uzyskać możliwie najdokładniejsze wyniki, zaleca się całkowite powstrzymanie się od alkoholu przez przynajmniej 5-7 dni przed badaniem. Trzeba również wziąć pod uwagę, że jeśli pacjent regularnie spożywa alkohol, widoczna poprawa parametrów nasienia może nastąpić dopiero po kilku miesiącach od zaprzestania jego spożywania.

Dzień badania – zalecenia dla pacjenta

W dniu badania warto unikać dużego wysiłku fizycznego oraz zadbać o spokojny odpoczynek. Stres i zmęczenie mogą wpłynąć na jakość próbki, dlatego warto zaplanować ten dzień tak, by zminimalizować napięcie i pośpiech.

Próbkę nasienia należy oddać do sterylnego pojemnika, co najczęściej odbywa się poprzez masturbację w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu w punkcie pobrań. Pomieszczenie to zapewnia pacjentowi intymność i komfort niezbędny do prawidłowego pobrania materiału do badań.

Cały ejakulat musi trafić do pojemnika. Jest to szczególnie istotne, ponieważ poszczególne partie różnią się składem i koncentracją plemników. Niekompletna próbka nie pozwoli na prawidłową ocenę parametrów nasienia.

Przebieg badania nasienia

Standardowo badanie nasienia przeprowadzane jest w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu placówki medycznej. Jest to optymalne rozwiązanie, ponieważ gwarantuje odpowiednie warunki i natychmiastowe przekazanie próbki do analizy. Pomieszczenie jest zawsze prywatne, zamykane od wewnątrz i wyposażone w podstawowe udogodnienia zapewniające pacjentowi komfort. Materiał do badania pozyskiwany jest poprzez masturbację, a próbka trafia bezpośrednio do sterylnego pojemnika otrzymanego wcześniej w laboratorium.

W szczególnych przypadkach, gdy pobranie próbki w placówce medycznej nie jest możliwe (na przykład ze względów psychologicznych lub logistycznych), dopuszczalne jest przygotowanie materiału w domu. Należy jednak pamiętać o kilku istotnych zasadach:

• Próbka musi zostać dostarczona do laboratorium w ciągu maksymalnie 30-60 minut od momentu pobrania
• W trakcie transportu należy utrzymać temperaturę zbliżoną do temperatury ciała (około 37°C)
• Materiał powinien być zabezpieczony przed wstrząsami i chroniony przed światłem
• Konieczne jest użycie sterylnego pojemnika otrzymanego wcześniej z laboratorium

W każdym przypadku personel medyczny szczegółowo instruuje pacjenta o prawidłowym sposobie pobrania i zabezpieczenia próbki, aby zapewnić maksymalną wiarygodność wyników badania.

Koszt badania nasienia w Zielonej Górze

Koszt seminogramu w Zielonej Górze zależy od wybranej placówki i zakresu badania. Podstawowy seminogram kosztuje zazwyczaj od 100 do 300 zł, podczas gdy bardziej zaawansowane analizy, takie jak komputerowa analiza nasienia (CASA), mogą kosztować od 300 do 600 zł. Najlepiej skontaktować się bezpośrednio z placówką, aby uzyskać szczegółowe informacje.

Wyniki badania nasienia – czas oczekiwania

Czas oczekiwania na wyniki podstawowego badania wynosi zwykle od 1 do 3 dni roboczych. W przypadku bardziej szczegółowych analiz, takich jak posiew nasienia czy komputerowa analiza, czas oczekiwania może wydłużyć się do 7 dni. Niektóre laboratoria oferują możliwość odbioru wyników online, co jest wygodne i pozwala odebrać wyniki wcześniej.

Normy i interpretacja wyników badania nasienia

Wyniki seminogramu interpretuje się na podstawie standardów ustalonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Najważniejsze parametry obejmują:

• Objętość ejakulatu – prawidłowa próbka powinna mieć objętość co najmniej 1,4 ml. Mniejsza ilość może wskazywać na nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów produkujących płyn nasienny lub problemy z wyrzutem nasienia.
• Liczba plemników – w całej próbce powinno znajdować się minimum 39 milionów plemników. Mniejsza liczba może sugerować zaburzenia w procesie ich produkcji lub problemy hormonalne. Na ten parametr mogą wpływać różne czynniki, w tym przebyte choroby układu rozrodczego czy przyjmowane leki.
• Koncentracja plemników – prawidłowa wartość to minimum 16 milionów plemników na mililitr nasienia. Na ten parametr negatywnie wpływają stres, używki oraz wysoka temperatura, dlatego tak ważne jest przestrzeganie zaleceń przed badaniem. Koncentracja plemników jest jednym z kluczowych wskaźników męskiej płodności.
• Ruchliwość plemników – co najmniej 30% plemników powinno wykazywać ruch postępowy, czyli poruszać się do przodu w sposób umożliwiający dotarcie do komórki jajowej. Ten parametr jest szczególnie istotny w kontekście zdolności zapładniającej nasienia, ponieważ tylko ruchliwe plemniki mają szansę na skuteczne zapłodnienie.
• Morfologia plemników – minimum 4% plemników powinno mieć prawidłową budowę, zgodną ze standardami WHO. Nieprawidłowości w budowie plemników mogą dotyczyć główki, wstawki lub witki, co może utrudniać lub uniemożliwiać zapłodnienie.

Interpretacja wyników seminogramu jest procesem złożonym i powinna być przeprowadzona przez wykwalifikowanego specjalistę, takiego jak urolog lub androlog. Pojedyncze odstępstwa od norm nie muszą od razu oznaczać niepłodności, dlatego konieczna jest całościowa ocena wszystkich parametrów oraz stanu zdrowia pacjenta.

Co oznaczają nieprawidłowe wyniki badania nasienia?

W przypadku wykrycia nieprawidłowości, lekarz może zalecić dodatkowe badania lub powtórzenie seminogramu po pewnym czasie, aby potwierdzić wyniki i ustalić odpowiednie leczenie.

Obniżone parametry mogą wynikać z różnych, często przejściowych czynników, takich jak:

• Zaburzenia hormonalne – np. problemy z tarczycą lub przysadką mózgową.
• Infekcje układu rozrodczego – np. zapalenie prostaty, cewki moczowej czy jąder.
• Styl życia i czynniki środowiskowe – nieodpowiednia dieta, palenie tytoniu, stres i nadmierne spożywanie alkoholu.
• Problemy anatomiczne – różnego rodzaju nieprawidłowości w budowie układu rozrodczego, takie jak żylaki powrózka nasiennego, skrzywienie prącia czy zwężenie cewki moczowej.
• Przyjmowane leki i suplementy – między innymi sterydy anaboliczne stosowane przez sportowców, niektóre leki przeciwzapalne, antydepresanty czy preparaty na nadciśnienie.

Doświadczony lekarz dokładnie przeanalizuje wszystkie parametry nasienia, zidentyfikuje potencjalne przyczyny nieprawidłowości oraz zaplanuje odpowiednią diagnostykę, która może obejmować badania hormonalne, obrazowe czy genetyczne.