Antyoksydant
Antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze, to związki hamujące utlenianie – zwykle samoutlenianie, czyli reakcję chemiczną, która prowadzi do degradacji związków organicznych w komórce i powstawania wolnych rodników. Wolne rodniki są niezwykle aktywnymi i niestabilnymi cząsteczkami. W zbyt dużej ilości zaburzają przebieg procesów, które zachodzą w organizmie. Taki stan prowadzi do naruszenia równowagi między ilością wolnych rodników a zdolnością ich usuwania przez organizm, czyli tzw. stresu oksydacyjnego. Wówczas może dochodzić do uszkodzenia kluczowych związków budujących komórki, głównie tłuszczów, kwasów nukleinowych, białek i cukrów.
Duże ilości antyoksydantów mogą powstawać w organizmie w wyniku:
- stosowania niezrównoważonej diety, czyli ubogiej w warzywa i owoce, za to zawierającej nadmierne ilości nasyconych kwasów tłuszczowych;
- spożywania alkoholu;
- palenia papierosów;
- narażenia na promieniowanie UV.
Długotrwałe zaburzenia metabolizmu prowadzą do nieodwracalnych zmian w obrębie komórek. Ich przebudowa zwiększa ryzyko rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak: miażdżyca, cukrzyca, nowotwory i choroby degeneracyjne układu nerwowego, np. choroba Parkinsona czy Alzheimera.
Antyoksydanty występują w postaci naturalnej oraz syntetycznej, czyli otrzymanej w wyniku przemian w laboratorium. Przeciwutleniacze naturalne można podzielić na:
- egzogenne – dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem,
- endogenne – produkowane przez komórki organizmu.
Endogennymi przeciwutleniaczami komórki są, przykładowo, glutation lub układy enzymatyczne, takie jak dysmutaza ponadtlenkowa, które mogą zapobiegać uszkodzeniom spowodowanym przez stres oksydacyjny.
Codzienna dieta może być dobrym źródłem egzogennych przeciwutleniaczy. Do grupy antyoksydantów należy wiele składników, m.in.:
- witaminy (A, C i E),
- składniki mineralne (głównie cynk, selen, miedź, mangan, żelazo),
- karotenoidy,
- polifenole.
Antyoksydanty znajdują się w wielu produktach żywnościowych, które są łatwo dostępne i bogate w wartości odżywcze. Z tego powodu powinny stanowić podstawę zbilansowanej diety. Należą do nich przede wszystkim: owoce (np. żurawina, truskawki i śliwki), warzywa (m.in. szpinak, jarmuż, brokuł), pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy oraz niektóre zioła (w tym oregano, rozmaryn, tymianek).
