Atonia

Atonia (z łac. tonus – ‘napięcie’) to zanik napięcia mięśniowego. Jednocześnie dochodzi do zniesienia lub ograniczenia zdolności do skurczu włókien mięśniowych. Atonia może obejmować zarówno mięśnie gładkie, jak i poprzecznie prążkowane.

Zanik napięcia mięśniowego wynika zazwyczaj z zaburzeń działania elementów, które zaopatrują tkankę mięśniową, np. układu nerwowego lub bezpośredniego uszkodzenia mięśni.

Przyczynami atonii są:

• porażenie nerwów,
• niektóre choroby zakaźne, np. półpasiec,
• zmiany chorobowe lub urazy w obrębie mięśni,
• zatrucie lekami nasennymi i opioidowymi,
• zatrucie lekami kuraropodobnymi, które blokują dostęp substancji pobudzających skurcz do receptora w obrębie płytki mięśniowej. Należą do grupy leków zwiotczających, czyli miorelaksantów. Są wykorzystywane m.in. przez lekarzy anestezjologów w trakcie znieczulenia ogólnego.

Atonia mięśni może poważnie zaburzać pracę narządów zbudowanych z tej tkanki. W zależności od lokalizacji uszkodzenia, zniesienie napięcia mięśniowego prowadzi do:

• zatrzymania akcji porodowej (w przypadku atonii macicy),
• zaburzenia perystaltyki jelit, co może powodować niedrożność porażenną przewodu pokarmowego (w przebiegu atonii jelit).

Zaburzenia pasażu treści pokarmowej mogą pojawiać się w wyniku nieprawidłowej pracy układu nerwowego, m.in. w przypadku zapalenia otrzewnej (np. będącego powikłaniem ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego czy perforacji wrzodu trawiennego), kolki nerkowej lub żółciowej, zatrucia niektórymi lekami oraz jako powikłanie chorób narządów klatki piersiowej, takich jak zawał serca czy zapalenie dolnego płata płuca.

Atonia rozwija się również na skutek zaburzeń metabolicznych, np. kwasicy ketonowej (w przypadku źle kontrolowanej cukrzycy) i w schyłkowej niewydolności nerek. Przejściowo występuje też po zabiegach w obrębie jamy brzusznej. W przebiegu niedrożności jelit pojawia się charakterystyczna „triada objawów”, czyli ból brzucha, nudności i wymioty oraz zatrzymanie gazów i stolca.