Hematologia to dział medycyny zajmujący się chorobami krwi oraz układu krwiotwórczego. Badania z kategorii „hematologia” umożliwiają wykrycie zmian chorobowych, które mogą świadczyć o zaburzeniach w przebiegu procesów tworzenia komórek krwi. Dodatkowo liczne zmiany w wynikach testów laboratoryjnych przeprowadzanych z krwi (jak np. morfologii) także mogą wskazywać na rozwój innych schorzeń, nie tylko związanych z procesem krwiotworzenia.

Badania krwi mogą zostać zlecone przez lekarza z wielu zróżnicowanych powodów. Morfologia krwi jest rutynowo zlecanym badaniem praktycznie w każdym schorzeniu internistycznym. Niepokojące objawy, które mogą wskazywać na rozwój chorób układu krwiotwórczego to m.in.:

• Przewlekłe zmęczenie
• Ogólne osłabienie, zwiększona męczliwość
• Powiększenie węzłów chłonnych
• Gorączka bez uchwytnej przyczyny (jak np. infekcja)
• Bóle kostne
• Utrata masy ciała
• Częste siniaczenie się, nawet przy niewielkich urazach
• Przedłużające się krwawienia
• Bladość skóry i błon śluzowych

Podstawowym badaniem krwi jest pełna morfologia krwi żylnej. Polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych m.in. pomiarze liczebności krwinek czerwonych, krwinek białych (z podziałem na ich poszczególne subpopulacje) oraz płytek krwi (trombocytów). Dzięki badaniu możliwe jest wykrycie wielu schorzeń, jak np. anemii (niedokrwistości), stanów zapalnych (ze wstępnym określeniem rodzaju czynnika etiologicznego) lub niektórych rodzajów zaburzeń krzepnięcia. Dodatkowych informacji dostarcza wykonanie rozmazu krwi, gdzie elementy morfotyczne oceniane są pod mikroskopem przez wykwalifikowanego pracownika laboratorium. Dzięki temu pogłębionemu badaniu możliwa jest wizualna ocena zaburzeń kształtu, rozmiaru oraz innych cech morfologicznych komórek krwi. Badania tego typu należy wykonywać regularnie, w celach profilaktycznych, dzięki czemu będzie możliwe uchwycenie rozwoju wielu chorób na ich najwcześniejszych etapach, co korzystnie wpływa na ilość dostępnych dla pacjenta metod leczniczych znacząco poprawia rokowania.

W przypadku wykrycia anemii ważne jest precyzyjne rozpoznanie jej przyczyn, które umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia oraz poprawę parametrów  krwi . W tym celu lekarz może zlecić dodatkowe badania, jak np. pomiar stężeń żelaza, erytropoetyny lub witaminy B12. Czynniki te istotnie wpływają na prawidłowość zachodzenia procesów produkcji krwinek czerwonych. W przypadku ich niedoborów w organizmie może dojść do znacznego obniżenia liczby  erytrocytów oraz rozwoju objawów charakterystycznych dla niedokrwistości.

Inne badania z tej kategorii obejmują m.in. testy diagnostyczne ukierunkowane na wykrycie  chorób onkologicznych układu krwiotwórczego np. białaczek lub szpiczaka mnogiego. Polegają one m.in. na pomiarze stężeń określonych białek we krwi lub moczu pacjenta, które produkowane są w nieprawidłowych ilościach w przebiegu konkretnych schorzeń limfoproliferacyjnych. Badanie te należy wykonywać na zlecenie lekarza hematoonkologa oraz za każdym razem konsultować z nim otrzymane wyniki.