OGTT w ciąży (75 g, 3 pkt: 0, 1, 2 h) (Krzywa cukrowa dla ciężarnych)

Zgodnie z zaleceniami dotyczącymi diagnostyki cukrzycy ciążowej, GDM (ang. Gestational Diabetes Mellitus) wydanymi przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD), Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) oraz  WHO, po stwierdzeniu ciąży wykonywane jest oznaczenia stężenia glukozy we krwi. W przypadku stężenia prawidłowego, kolejnym etapem diagnostycznym jest wykonanie trzypunkowego doustnego testu tolerancji, OGTT (ang. oral glucose tolerance test) między 24. a 28. tyg. ciąży: 75 g glukozy 0,1, 2 h. Test ten obejmuje pomiar glukozy:  na czczo oraz 1 godz. i 2 godz. po obciążeniu 75 g glukozy. Jeżeli istnieją inne czynniki mogące sprzyjać rozwojowi cukrzycy ciążowej (nadwaga, cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży) należy wykonać wcześniej dwupunkowy OGTT:  75 g, 0, 2 h.
Obowiązuje podane poniżej nazewnictwo dotyczące hiperglikemii w ciąży:
   - „cukrzyca w ciąży”, jeżeli chora spełnia któreś z dotychczas obowiązujących kryteriów rozpoznania cukrzycy:
   - glikemia na czczo ≥7 mmol/l (126 mg/dl)   
   - lub glikemia >11,1 mmol/l (200 mg/dl) w 2. godz. OGTT 75 g    - lub glikemia przygodna ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl) z towarzyszącymi objawami hiperglikemii    - „cukrzyca ciążowa”, jeżeli jeden z wyników uzyskanych w OGTT 75 g jest nieprawidłowy:
   - glikemia na czczo 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl)    - po 1 godz. ≥10,0 mmol/l (180 mg/dl)    - po 2 godz. ≥8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl).

Nieprawidłowe poziomy glukozy we krwi podczas ciąży mogą stanowić zagrożenie nie tylko dla zdrowia przyszłej mamy. Zbyt wysokie stężenia cukru we krwi obwodowej pacjentki ciężarnej mogą także niekorzystnie wpływać na rozwój płodu oraz prowadzić do wystąpienia powikłań przebiegu ciąży. Z tego powodu na liście obowiązkowych badań w okresie ciąży znajduje się zarówno pojedynczy pomiar glukozy, jak i przeprowadzenie tzw. krzywej cukrowej. Wykonanie badania OGTT pozwala na pogłębioną obserwację metabolizmu glukozy w organizmie oraz wykrycie ewentualnych zaburzeń w zakresie gospodarki węglowodanowej. Na czym dokładnie polega badanie OGTT, czym różni się badanie w ciąży, od badania przeprowadzanego w innym okresie, kiedy należy wykonać OGTT oraz z czego mogą wynikać nieprawidłowe rezultaty tego testu diagnostycznego?

OGTT, czyli doustny test tolerancji glukozy (z ang. oral glucose tolerance test) to badanie diagnostyczne, które wykonywane jest w celu rozpoznawania cukrzycy oraz jako badanie dodatkowe w przebiegu innych chorób związanych z nieprawidłowym przetwarzaniem związków cukrowych w organizmie. Test ten polega na spożyciu przez osobę badaną roztworu czystej glukozy o standaryzowanym stężeniu, po czym po upływie określonego czasu następuje pomiar poziomu glukozy we krwi. W zależności od wskazań do przeprowadzenia badania, podczas OGTT krew na stężenie glukozy może być pobierana dwu- lub trzykrotnie. Stężenia glukozy uzyskane w próbkach pobranych w określonym czasie po podaniu glukozy odnoszone są do wartości uzyskanej w próbce pobranej na czczo.

Dzięki OGTT możliwe jest precyzyjne wykrycie zaburzeń typowych dla cukrzycy. Cukrzyca jest jedną z najczęściej występujących chorób metabolicznych. W przebiegu cukrzycy dochodzi do długotrwałego utrzymywania się zbyt wysokich poziomów glukozy we krwi oraz rozwoju związanych z tym objawów i powikłań zdrowotnych. Wyróżnia się 2 główne rodzaje cukrzycy – typ 1 oraz typ 2. Typ 1 jest warunkowany przede wszystkim przez czynniki autoimmunologiczne i genetyczne, a rozpoznanie choroby najczęściej stawiane jest już w okresie dzieciństwa. Typ 2 rozwija się u osób dorosłych, a ryzyko jego rozwoju związane jest przede wszystkim z nieprawidłowym stylem życia, otyłością, niewłaściwą dietą oraz niskim stopniem aktywności fizycznej.

Specyficzny podtyp cukrzycy stanowi tzw. cukrzyca ciężarnych. Do rozwoju tej jednostki chorobowej dochodzi w trakcie trwania ciąży, a hiperglikemia najczęściej ustępuje po porodzie. To właśnie ze względu na ryzyko rozwoju tego rodzaju cukrzycy oraz możliwe powikłania przebiegu ciąży (takie jak m.in. makrosomia płodu, zaburzenia glikemii u dziecka po porodzie, a nawet poronienie) konieczne jest przeprowadzanie badań weryfikujących glikemię we krwi pacjentki. Dzięki odpowiednio wczesnemu wykryciu zbyt wysokich stężeń cukru we krwi ciężarnej możliwe jest wdrożenie odpowiedniego postępowania, które zminimalizuje ryzyko rozwoju wymienionych powyżej komplikacji zdrowotnych.

Podstawowa różnica pomiędzy klasycznym badaniem OGTT, a badaniem OGTT wykonywanym w trakcie ciąży wynika z liczby pomiarów stężenia glukozy we krwi. W klasycznym badaniu próbka krwi na stężenie glukozy pobierana jest dwukrotnie – raz na czczo, przed spożyciem glukozy (ten pomiar określany jest jako tzw. pomiar w minucie 0) oraz drugi raz po upływie 120 minut od przyjęcia roztworu glukozy. W przypadku badania ciążowego, poza tymi dwoma pomiarami, krew dodatkowo pobierana jest w 60 minucie testu. Zalecenia związane z przeprowadzeniem badania oraz przygotowanie do tego testu wyglądają identycznie. Należy jednak pamiętać, że normy wyników badania OGTT są różne dla pacjentek niebędących w ciąży oraz pacjentek ciężarnych.

Prawidłowa gospodarka węglowodanowa jest szczególnie istotna podczas ciąży. Rozwój cukrzycy w tym okresie może skutkować licznymi powikłaniami zdrowotnymi, które mogą dotyczyć zarówno matki jak i płodu. Z tego powodu badania w tym kierunku stanowią jedne z obowiązkowych testów diagnostycznych, które muszą zostać wykonane u wszystkich ciężarnych.

Podstawowym badaniem glukozy w ciąży jest jednorazowy pomiar glikemii na czczo, który wykonywany jest na początku pierwszego trymetru – optymalnie do 10 tygodnia czasu trwania ciąży. W przypadku wykrycia nieprawidłowych wyników tego badania lub też występowania dodatkowych czynników ryzyka rozwoju cukrzycy w ciąży pacjentka natychmiastowo kierowana jest na badanie OGTT. Do czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej zalicza się m.in.:

• Wiek powyżej 35 lat;
• Wielorództwo,
• Występowanie wad wrodzonych u poprzednich dzieci danej pacjentki,
• Przebyta cukrzyca ciężarnych podczas poprzedniej ciąży,
• Nadwaga oraz otyłość,
• Występowanie cukrzycy w rodzinie,
• Zgon wewnątrzmaciczny podczas poprzedniej ciąży,
• Wysoka masa urodzeniowa poprzedniego dziecka (większa niż 4 kg),
• Nadciśnienie tętnicze,
• PCOS, czyli zespół policystycznych jajników.

Badanie OGTT w ciąży powinno zostać wykonane u wszystkich ciężarnych. W zależności od czynników ryzyka test ten może zostać przeprowadzony wcześniej lub później (rutynowo pomiędzy 24, a 28 tygodniem ciąży). W sytuacjach szczególnych należy rozważyć szybsze przeprowadzenie tego badania, nawet jeżeli wcześniejsze wyniki testów w kierunku zaburzeń metabolizmu węglowodanowego nie odbiegały od norm.

Podstawowym wskazaniem do diagnostyki w kierunku nieprawidłowego przetwarzania glukozy jest występowanie objawów, które mogą wskazywać na hiperglikemię. Do najczęstszych z nich należą m.in.:

• Polidypsja – zwiększone pragnienie,
• Poliuria – zwiększona objętość wydalanego moczu,
• Zwiększony apetyt,
• Przewlekłe osłabienie,
• Pogorszenie koncentracji,
• Zwiększona męczliwość,
• Częstsze występowanie zakażeń dróg moczowych.

Na badanie OGTT należy stawić się w godzinach porannych, na czczo – oznacza to, że przez co najmniej 8 godzin przed badaniem nie należy spożywać żadnych posiłków. Dopuszczalne jest picie wody w umiarkowanych ilościach, zaspokajających pragnienie. Warto zadbać o właściwy sen w nocy poprzedzającej badanie, jako że nadmierne zmęczenie może negatywnie wpłynąć na wiarygodność wyników. Po spożyciu podanego przez personel punktu pobrań roztworu 75 gramów glukozy  należy w oczekiwaniu na powtórne pobranie krwi pozostać w spoczynku, np. czytając na siedząco książkę. W okresie oczekiwania nie przyjmować posiłków i płynów. Dokładne informacje o przebiegu badania oraz szczegółach związanych z przygotowaniem do OGTT powinny zostać udzielone przez lekarza zlecającego test oraz personel punktu pobrań.

W celu interpretacji wyników badania należy zestawić otrzymane rezultaty z zakresem norm referencyjnych, które umieszczane są na wydawanej dokumentacji. Warto pamiętać, że normy dla badania OGTT wykonywanego podczas ciąży różnią się od ogólnych zakresów referencyjnych dla tego testu.

Prawidłowe wartości glukozy podczas testu OGTT wykonywanego w takcie ciąży to:

• Poniżej 92 mg/dl na początku badania (próbka krwi pobrana na czczo);
• Poniżej 180 mg/dl w 60 minucie badania,
• Poniżej 153 mg/dl w 120 minucie badania.