Parathormon (intact)

 

Oznaczenie nietkniętej (kompletnej) formy parathormonu (PTH intact) w osoczu EDTA lub surowicy służy do różnicowani przyczyn  hiperkalcemii (podniesionego poziomu jonów wapnia, Ca+2 w krwi) i hipokalcemii (obniżonego poziomu wapnia w krwi). PTH jest peptydem przytarczyc o długości 84 aminokwasów,  utrzymującym na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego,  poziom jonów wapnia w krwi. U osób zdrowych spadek stężenia Ca+2  nasila wydzielanie hormonu, wyrównanie poziomu Ca+2 – hamuje wydzielanie. PTH oddziałuje na nerki, regulując wchłanianie zwrotne  wapnia i wydalanie fosforanów oraz na kości, wpływając na przemieszczanie się  jonów z kości do płynu pozakomórkowego. W skali długofalowej,  reguluje poziom wapnia w organizmie,  wpływając na jelitowe wchłanianie wapnia za pośrednictwem witaminy D (1,25(OH)2D).  Cząsteczka PTH ulega proteolizie do fragmentów o różnej długości, okresie półtrwania,  aktywności fizjologicznej i znaczeniu klinicznym. Diagnostycznie  najistotniejsze jest oznaczenie nietkniętej – kompletnej cząsteczki PTH – PTH intact. Czułość stosowanych obecnie testów mierzących stężenie PTH intact pozwala nie tylko na różnicowanie pierwotnej nadczynności przytarczyc,  lecz również na różnicowanie hiperkalcemii powodowanej pierwotną nadczynnością przytarczyc i nowotworami złośliwymi. PTH jest czułym wskaźnikiem wtórnej nadczynności przytarczyc, gdyż wzrost jego stężenia jest szybszy niż  spadek stężenia Ca+2  w krwi. W hiperkalcemiach spowodowanych pierwotną nadczynnością przytarczyc lub ekotopową produkcją PTH,  w większości przypadków obserwuje się wzrost stężenia PTH. W hiperkalcemiach spowodowanych innymi przyczynami, w tym nowotworami złośliwymi, stężenia PTH są w zakresie normy lub obniżone. We wtórnej nadczynności przytarczyc PTH jest podniesiony ze względu na niewydolność nerek, wpływającą na ciągłe obniżanie stężenia Ca+2.  W przypadkach hipokalcemii wynikających z niedoczynności przytarczyc poziom PTH jest na ogół niski. W przypadku chorych na  niewydolność nerek oznaczenie PTH pozwala na równoczesne monitorowanie  funkcji przytarczyc i obrotu kostnego. Śródoperacyjne pomiary PTH umożliwiają ocenę doszczętności  paratyroidektomii, dzięki możliwości obserwacji w trakcie operacji spadku stężenia PTH (wynik pomiaru po 10 min. od usunięcia powinien być mniejszy niż 50% wartości zmierzonej wyjściowo).

Podwyższone stężenie: pierwotna nadczynność przytarczyc (gruczolak, hiperplazja, rak, rodzinna nadczynność, MEN I i II), końcowe stadium niewydolności nerek, wydzielanie ektopowe, niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy D lub zaburzenia jej metabolizmu, zaburzenia wchłaniania (np. celiakia), rzekoma niedoczynność przytarczyc (oporność na PTH), przewlekła niewydolność nerek, zespół nerczycowy, marskość wątroby, ostre zapalenie trzustki, osteoblastyczne przerzuty nowotworowe do kości, terapia glikokortykosteroidami, stosowanie furosemidu, terapia lekami przeciwpadaczkowymi, nadczynność nadnerczy;

Obniżone stężenia: nowotwory, przerzuty, produkcja białka związanego z PTH: PTHrP (ang. Parathyroid hormone-related protein),  niedoczynność przytarczyc, hiperkalcemia niezależna od przytarczyc: dializoterapia, przedawkowanie witaminy D, przedawkowanie witaminy A, zespół „milk-alkali″, stosowanie diuretyków tiazydowych, nadczynność tarczycy, sarkoidoza, choroba Addisona, rodzinna hipokalciuryczna hiperkalcemia.