nazwa badania
PSA wolny
kod oferty
201
kod ICD
I63
kategoria badań
Choroby nowotworowe
PSA wolny - Krótko o badaniu
PSA wolny - Więcej informacji
Wielkość stężenia we krwi PSA wolnego, fPSA (ang. free PSA), nabiera znaczenia diagnostycznego wyłącznie w odniesieniu do stężenia PSA całkowitego we krwi – oznaczanego jako PSA lub tPSA (ang. total PSA), stąd na wynikach pomiaru stężenia fPSA nie podaje się zakresu wartości prawidłowych. Wskaźnikiem ryzyka obecności raka prostaty (CaP) staje się dopiero wielkość stosunku liczbowego stężeń fPSA do tPSA – fPSA/ tPSA. Specyficzny antygen prostaty, PSA (ang. Prostate Specific Antygen) jest uwalnianym do krwi białkiem, wytwarzanym u mężczyzn wyłącznie przez komórki gruczołu krokowego, co przesądza o jego swoistości jako biochemicznego markera stanów fizjologicznych i patologicznych prostaty. PSA jest najszerzej znanym markerem raka prostaty CaP (łac. Carcinoma prostatae), a jego odkrycie spowodowało znaczny postęp w profilaktyce, diagnostyce oraz monitorowaniu zaawansowania i przebiegu leczenia tej choroby. Interpretacja wyników pomiaru PSA wymaga znajomości wieku badanego, wywiadu w kierunku chorób układu moczo-płciowego i odniesienia do stanu klinicznego pacjenta. Wzrost stężenia PSA nie jest swoisty dla CaP, gdyż towarzyszy również łagodnemu rozrostowi prostaty, BPH (ang. benign prostatic hyperplasia), stanom zapalnym prostaty (prostatitis), zakażeniom układu moczopłciowego, urazom mechanicznym, w tym związanym z badaniem palpacyjnym per rectum, DRE (ang. Digital Rectal Examination), z masażem prostaty i punkcją prostaty. Diagnostycznie, optymalne jest śledzenie zmian stężenia PSA, zachodzących w czasie (tzw. delta change). Stężenie PSA w krwi rośnie wraz z wiekiem i dlatego zakresy referencyjne przedstawiane są w przedziałach wiekowych, najczęściej dekadach, choć optymalne jest odnoszenie stężenia u badanego do ciągłego wykresu zmian wraz z wiekiem. Znaczenie diagnostyczne PSA w diagnostyce CaP wzrosło wraz z identyfikacją jego form w krążeniu. Formą dominująca, rozpoznawaną przez rutynowe testy immunochemiczne (immunoreaktywną), jest PSA związany z alfa1-antychymotrypsyną: PSA-ACT, stanowiący 55-95% całości oznaczanego PSA (PSA całkowitego, tPSA, ang. total PSA). 5 do 45% immunoreaktywnego PSA występuje w formie wolnej (fPSA, ang. free PSA). Wysoką przydatność diagnostyczną, najwyższą z wariantów oznaczeń różnych form PSA, ma wyliczenie stosunku fPSA do tPSA (na ogół w %), którego wyliczenie jest istotne diagnostycznie, gdy stężenie tPSA jest ≥2 ng/ml. Porównaj badania: 200, 202, 216, 3700, 3899.
Przygotowanie do badania
Badanie należy wykonać przed inwazyjnymi lub diagnostycznymi zabiegami na prostacie lub 2-3 tygodni po ich przeprowadzeniu.
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Obniżone stężenie: pozycja leżąca dłużej niż 24 godziny.