PSA całkowity

Pomiar PSA całkowitego we krwi, tPSA, (ang. total PSA), markera przerostu prostaty,  jest przydatny w diagnostyce, leczeniu i monitorowanie  przerostu prostaty raka i raka prostaty, CaP (łac. Carcinoma prostatae). Specyficzny antygen prostaty, PSA (ang. Prostate Specific Antygen)  jest uwalnianym do krwi białkiem, wytwarzanym wyłącznie przez komórki prostaty, co przesądza o jego specyficzności jako biochemicznego markera stanów fizjologicznych i patologicznych prostaty. PSA jest najważniejszym markerem CaP, a jego odkrycie spowodowało znaczny postęp w profilaktyce, diagnostyce oraz monitorowaniu zaawansowania i przebiegu leczenia CaP. Interpretacja wyników pomiaru  PSA wymaga znajomości  wieku badanego,  wywiadu w kierunku chorób układu moczo-płciowego i odniesienia do  stanu klinicznego pacjenta. Wzrost stężenia PSA nie jest swoisty dla CaP, gdyż towarzyszy także łagodnemu rozrostowi prostaty, BPH (ang. benign prostatic hyperplasia),  stanom zapalnym prostaty (prostatitis), zakażeniom układu moczopłciowego, urazom mechanicznym, w tym związanym z badaniem palpacyjnym per rectum, DRE  (ang. Digital Rectal Examination) i punkcją  prostaty. Diagnostycznie optymalne jest śledzenie zmian stężenia tPSA, zachodzących  w czasie (tzw. delta change). Stężenie PSA w krwi rośnie wraz z wiekiem i dlatego zakresy referencyjne przedstawiane są niekiedy w przedziałach wiekowych, najczęściej dekadach, choć optymalne jest odnoszenie stężenia u badanego do ciągłego wykresu zmian w zależności od wieku. Przyjmuje się, że każdy mężczyzna po ukończeniu 50. roku życia powinien raz w roku mieć oznaczane stężenie tPSA w surowicy krwi, połączone z wykonaniem badania per rectum. W interpretacji wyniku istotny jest wywiad rodzinny pod kątem nowotworu prostaty.  Stężenie tPSA 2-10 ng/l – tzw. szara strefa) może stanowić przesłankę dla dalszej diagnostyki w kierunku CaP. Wg zaleceń  European Association of Urology ( Guidelines 2020) weryfikacja oceny ryzyka CaP u bezobjawowych mężczyzn  z poziomem antygenu specyficznego dla prostaty między 2-10 ng / ml i prawidłowym wynikiem DRE  sprowadza się  do wykonania kolejnego badania w surowicy lub moczu (siła zalecenia słaba). W przypadku stężenia tPSA plasującego się pomiędzy 2-10 ng/ml, może zostać wykonane dodatkowy pomiar stężenia wolnego PSA (fPSA) we krwi i wyliczenie stosunku liczbowego stężenie fPSA do PSA całkowitego. Mężczyźni z grupy podwyższonego ryzyka (np. CaP w wywiadzie rodzinnym)  powinni monitorować stężenie tPSA corocznie  już od 40 roku życia. Biochemicznie PSA jest proteazą serynową, o aktywności chymotrypsyno- i trypsyno-podobnej. Powstaje prawie wyłącznie w komórkach nabłonkowych egzokrynnych gronek stercza i przewodów gruczołu prostaty, ale jest znajdowany także w gruczole piersiowym kobiet. PSA jest wydzielany do światła przewodów gruczołu i odgrywa rolę w procesie upłynniana nasienia. PSA występuje głównie w dwóch formach: immunoreaktywnego kompleksu z inhibitorami enzymu: alfa1-antychymotrypsyną (ACT)  i  alfa 2-makroglobuliną  (AMG)  oraz w postaci wolnej fPSA (ang. free PSA).  W większości metod mierzy się  tPSA,  czyli PSA-ACT wraz z fPSA. Porównaj badania: 201, 202, 216, 3700, 3899.