Rozmaz krwi

Rozmaz krwi (manualnie). Rozmaz krwi jest mikroskopową, szczegółową ocena komórek krwi. Wykonywany jest  w przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku Morfologii krwi  w badaniu  automatycznym.

W przypadku układu czerwonokrwinkowego analizuje się m.in. wielkość krwinek, stopień wybarwienia,  obecność nietypowych kształtów krwinek, wtrętów , obecność agregacji-rulonizacji oraz  form młodszych w szeregu rozwojowym.  Rozmaz pozwala  na pogłębienie wstępnej diagnostyki w kierunku np.  niedokrwistości,  nabytych i wrodzonych zaburzeń rozwojowych krwinek czerwonych (np. sferocytozy), chorób rozrostowych (m.in. czerwienicy prawdziwej, erytroleukemii).
Analiza układu białokrwinkowego umożliwia dokładną ocenę populacji leukocytów, stopnia ich dojrzałości (obecność form młodszych w szeregu rozwojowym lub form bardziej dojrzałych), obecności form atypowych (np. limfocyty atypowe), obserwację obecności zmian morfologicznych (np. ciałek Dohlego, pałeczek  Auera - charakterystycznych dla ostrej białaczki mieloblastycznej). Ocena rozmazu mikroskopowego pozwala postawić wstępne rozpoznanie w kierunku chorób mieloproliferacyjnych (np. białaczki), niedoborów odporności, zakażeń  (np. mononukleozy zakaźnej) czy chorób pasożytniczych.
Badanie populacji płytek pozwala na określenie niektórych przyczyn małopłytkowości.

Granulocyty segmentowane:
zwiększona liczba: stres, zakażenia, stany zapalne, leczenie kortykosteroidami , krwotok, choroby nowotworowe, przewlekła białaczka szpikowa, mielofibroza, czerwienica prawdziwa, splenektomia; zmniejszona  liczba: neutropenia autoimmunologiczna, leki, chemioterapia chorób nowotworowych, zakażenia wirusowe  (EBV, HIV, Parvowirus  B19).

Granulocyty kwasochłonne:
zwiększona liczba: pasożyty, alergie, łuszczyca, białaczka eozynofilowa, przewlekła białaczka szpikowa, niedokrwistości, sarkoidoza, choroby zakaźne, choroby nowotworowe; zmniejszona  liczba: zakażenia bakteryjne, lecznie glikokortykosteroidami, stres i urazy, leki.
Granulocyty zasadochłonne:
zwiększona liczba: stany zapalne, gruźlica, grypa, ospa wietrzna, różyczka, białaczka bazocytowa, mielofibroza, przewlekła białaczka szpikowa, zespół mielodysplastyczny, leki, reakcje alergiczne, ciąża, niedoczynność tarczycy, nowotwory; zmniejszona  liczba: leki, zakażenia, nadczynność tarczycy, reakcje nadwrażliwości.
Limfocyty:
zwiększona liczba: białaczki limfatyczne, chłoniaki, zakżenia (wirusowe, niektóre bakteryjne), choroby nowotworowe, sarkoidoza i choroby autoimmunologiczne; zmniejszona  liczba: zakażenia (malaria, gruźlica), toczeń układowy, niedobory immunologiczne, nadczynność nadnerczy, ziarnica złośliwa, chłoniaki, białaczka szpikowa, nowotwory, kortykosteroidy.
Monocyty:
zwiększona liczba:  choroby wirusowe, zakażenia (gruźlica, kiła), zarażenia pierwotniakami, choroby metaboliczne ze spichrzaniem, ziarnica złośliwa, białaczka monocytowa i mielomonocytowa; zmniejszona liczba: niedokrwistości aplastyczne, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zakażenie HIV, leki.

Wysiłek fizyczny, posiłek.

Rozmaz krwi najczęściej wykonywany jest w przypadku uwidocznienia nieprawidłowości w badaniu morfologii krwi obwodowej. Badanie to pozwala na dokładne uwidocznienie zmian w składzie oraz budowie poszczególnych elementów morfotycznych krwi. Ze względu na możliwe implikacje zdrowotne wyniki badania każdorazowo należy skonsultować z lekarzem. Kiedy należy wykonać rozmaz krwi, jakie parametry oceniane są podczas tego badania oraz o czym mogą świadczyć nieprawidłowości w wynikach rozmazu krwi?

Rozmaz krwi obwodowej, w przeciwieństwie do większości współczesnych badań laboratoryjnych przeprowadzany jest manualnie. Podczas tego badania diagnosta laboratoryjny ręcznie nanosi próbkę krwi na szkiełko, gdzie zostaje ona w odpowiedni sposób wybarwiona. Uzyskany materiał następnie poddawany jest wnikliwej analizie mikroskopowej.

Rozmaz krwi umożliwia dokładną ocenę liczby poszczególnych elementów morfotycznych oraz ich struktury komórkowej. Dzięki temu badaniu można w sposób dokładny wykryć różnego typu odchylenia w budowie komórek oraz określić procentowy rozkład subpopulacji krwinek białych (leukocytów).

Wśród krwinek białych wyróżnia się pięć głównych populacji komórkowych. Są to:

• Monocyty,
• Limfocyty,
• Bazofile (granulocyty zasadochłonne),
• Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne),
• Eozynofile (granulocyty kwasochłonne).

Ręczny (manualny) rozmaz krwi najczęściej wykonywany jest na zlecenie lekarza w celu weryfikacji nieprawidłowości uwidocznionych w morfologii automatycznej. Obecnie coraz częściej jednak nowoczesne analizatory dokonujące  automatycznej analizy kilkudziesięciu parametrów składających się na obraz morfologii krwi samodzielnie sygnalizują konieczność dodatkowego wykonania rozmazu manualnego w przypadku przekroczenia parametrów uznanych za diagnostycznie krytyczne.

Morfologia automatyczna stanowi najbardziej podstawowe badanie diagnostyczne. Test ten polega na pomiarze bardzo licznych parametrów krwi obwodowej w automatycznych analizatorach  W badaniu automatycznym uwzględniane są pomiary liczebności krwinek czerwonych, płytek krwi (trombocytów) oraz krwinek białych wraz z ich podziałem na subpopulacje. Dodatkowo oznaczane są także parametry takie jak m.in. średnie stężenie hemoglobiny w krwince, średni rozmiar krwinki czerwonej, procentowa zawartość niedojrzałych form komórkowych oraz wiele innych. W przypadku wykrycia znaczących odchyleń od normy lub też niewiarygodnych wyników może zostać podjęta decyzja o weryfikacji badania w sposób manualny, za pomocą rozmazu krwi.

Dzięki przeprowadzeniu manualnej oceny składników morfotycznych krwi możliwe jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, które wpływały na pomiary wykonywane w sposób automatyczny. Badanie to pozwala także na pogłębioną analizę komórkową, dzięki czemu mogą zostać uwidocznione zmiany takie jak nieprawidłowy rozmiar krwinek, obecność wtrętów wewnątrzkomórkowych, zaburzony stopień wybarwienia poszczególnych elementów morfotycznych lub występowanie agregacji komórkowej. Wszystkie te parametry dostarczają niezwykle istotnych informacji, które pomagają lekarzowi podjąć najbardziej odpowiednie działania w dalszym procesie diagnostyczno-leczniczym.

Standardowo, manualny rozmaz krwi nie jest wykonywany jako badanie pierwszego rzutu. Test ten zazwyczaj stanowi uzupełnienie podstawowej morfologii krwi w przypadku, gdy zostaną wykryte wspomniane, niepokojące odchylenia od normy w wynikach badania automatycznego.

Morfologia krwi może zostać zlecona w przebiegu praktycznie każdej choroby oraz wchodzi w skład badań profilaktycznych Badanie to jest szczególnie istotne do wykrywania oraz różnicowania typów anemii, czyli niedokrwistości. W przebiegu anemii dochodzi do spadku stężeń hemoglobiny lub/oraz liczebności krwinek czerwonych. Podstawowe objawy anemii obejmują dolegliwości takie jak:

• Bóle głowy,
• Zawroty głowy,
• Nadmierna bladość skóry oraz błon śluzowych,
• Pogorszona tolerancja wysiłku,
• Zwiększona męczliwość,
• Problemy z koncentracją,
• Uczucie kołatania serca,
• Tachykardia (przyspieszona akcja serca).

Rozmaz krwi stanowi bardzo istotny element diagnostyki białaczek oraz innych chorób związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem szpiku kostnego i innych narządów związanych z produkcją krwinek. Niestety, wiele z tych schorzeń przez długi czas rozwija się w sposób bezobjawowy, a pierwsze dolegliwości odczuwalne przez pacjenta są dość niecharakterystyczne i pojawiają się na późnych etapach zaawansowania choroby. Na rozwój chorób mielodyspastycznych mogą wskazywać m.in.:

• Uogólnione osłabienie,
• Pogorszenie tolerancji wysiłku,
• Nadmierna senność w ciągu dnia,
• Niewyjaśniona utrata masy ciała,
• Przewlekły stan podgorączkowy,
• Nocne poty,
• Częste występowanie infekcji,
• Objawy grypopodobne,
• Wysypki skórne,
• Przedłużające się czasy krwawienia,
• Bóle mięśni i stawów,
• Obrzęk węzłów chłonnych,
• Bóle kostne.

Interpretacja wyników manualnego rozmazu krwi wymaga konsultacji lekarskiej. Jest to wysokospecjalistyczne badanie, którego parametry są ściśle zależne od stanu klinicznego pacjenta – z tego powodu podczas interpretacji wyników rozmazu krwi należy każdorazowo uwzględnić dodatkowe obciążenia zdrowotne oraz prawdopodobne choroby, które mogą wpływać na otrzymane rezultaty.

Niektóre z możliwych przyczyn odchyleń od normy w zakresie liczebności leukocytów (krwinek białych) obejmują:

• Alergie,
• Białaczki (m.in. limfoblastyczną, szpikową),
• Czerwienicę,
• Zakażenia (bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze),
• Choroby autoimmunologiczne,
• Przewlekłe stosowanie określonych grup leków,
• Szpiczaka,
• Różnego typu nowotwory.