Witamina B1

Witamina B1. Oznaczenie wykonywane w surowicy w celu  potwierdzenia niedoboru witaminy B1 (tiaminy).

Witamina B1, czyli tiamina po raz pierwszy została odkryta na początku XIX wieku przez Polskiego biochemika – Kazimierza Funka. Od tego czasu właściwości chemiczne tego związku oraz jego wpływ na ludzki organizm zostały dogłębnie zbadane. Znane są także niekorzystne zdrowotnie skutki nadmiaru lub niedoboru witaminy B1 w organizmie. W warunkach fizjologicznych witamina B1 odpowiada między innymi za prawidłowy przebieg procesów związanych z oddychaniem komórkowym, czyli wewnątrzkomórkowym przemianom chemicznym cząsteczek glukozy z użyciem tlenu, co zapewnia tkankom energię niezbędną do prawidłowego funkcjonowania. Tiamina uczestniczy także w pracy układu endokrynnego (hormonalnego) poprzez pobudzane wydzielania określonych hormonów odpowiedzialnych za stymulację gonad. Dodatkowo, witamina B1 bierze udział w funkcjonowaniu wielu enzymów oraz innych związków biochemicznych. Z tego powodu niedobory witaminy B1 mogą prowadzić do rozwoju licznych, poważnych objawów, które w przypadku nasilonej hipowitaminozy B1 mogą skutkować rozwojem ciężkich powikłań, takich jak choroba Beri-Beri lub ostre zespoły neurologiczne, związane z występowaniem nieprawidłowości w pracy ośrodkowego układu nerwowego.

Wykonanie badania stężeń witaminy B1 we krwi zalecane jest w przypadku, gdy u danej osoby występuje podejrzenie rozwoju niedoborów tiaminy. W przeszłości zjawisko to występowało znacząco częściej niż obecnie, ze względu na rozpowszechnione niedobory żywieniowe. Obecnie w Europie hipowitaminoza B1 w wyniku nieprawidłowości dietetycznych występuje niezwykle rzadko. Znaczącym czynnikiem ryzyka jest za to nadmierne spożywanie alkoholu. W przypadku osób nadużywających tej substancji może dochodzić do rozwoju wtórnych niedoborów tiaminy, co może skutkować występowaniem różnego rodzaju objawów, szczególnie neurologicznych. Niedobory tiaminy wynikają wówczas z m.in. uszkodzeń wątroby, nieprawidłowego wchłaniania tej substancji z przewodu pokarmowego oraz zaburzeń procesów biochemicznych związanych z przetwarzaniem tiaminy na poziomie komórkowym.

Prawidłowe wartości poziomów witaminy B1 we krwi (wartości referencyjne)podane  na dokumencie wydawanym pacjentowi po badaniu mogą różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami. Wynika  to z różnic metodologicznych dotyczących oznaczenie i przyjętego zakresu referencyjnego.  Uzyskany wynik powinien być odnoszony wyłącznie do wartości referencyjnych podanych w raporcie badania. W przypadku, gdy wynik nie mieści się w zakresie wartości referencyjnych należy zgłosić się do lekarza. Na podstawie otrzymanych wyników, objawów prezentowanych przez pacjenta oraz jego dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych lekarz będzie w stanie zaplanować dalsze postepowanie diagnostyczno-lecznicze, które będzie miało na celu wyrównanie występujących niedoborów lub też nadmiaru witaminy B1.

Niedobór witaminy B1, nazywany także hipowitaminozą, w przeszłości występował względnie często. W przypadku długotrwałego niedoboru tiaminy dochodziło do rozwoju ciężkiego zespołu chorobowego, który nazywany jest chorobą Beri-Beri. Schorzenie to dotyczyło przede wszystkim społeczności, w których podstawowym składnikiem diety był ryż. Obecnie do rozwoju hipowitaminozy dochodzi o wiele rzadziej, najczęściej u osób przewlekle nadużywających alkoholu. W przebiegu przewlekłych, znaczących niedoborów witaminy B1 może dochodzić do objawów chorobowych, takich jak:

• Utrata masy ciała,
• Zaburzenia emocjonalne,
• Zaburzenia koncentracji,
• Zaburzenia percepcji,
• Ogólne osłabienie,
• Zwiększona męczliwość,
• Zaburzenia pracy serca, tachykardia (zwiększone tętno),
• Nudności,
• Wymioty,
• Biegunki,
• Bóle zlokalizowane w jamie brzusznej,
• Obrzęki kończyn,
• Problemy z poruszaniem się,
• Zaburzenia koordynacji mięśniowej,
• Zaburzenia czucia obwodowego.

Za szczególne postaci choroby Beri-Beri (czyli niedoboru tiaminy) uważa się alkoholowe zespoły neurologiczne, takie jak zespół Korsakowa lub też encefalopatia Wernickego. Choroby te często występują jednocześnie – bywają wówczas określane wspólnym mianem zespołu Wernickego-Korsakowa. W ich przebiegu dochodzi do rozwoju charakterystycznych, opisywanych powyżej objawów, ze szczególnym nasileniem symptomów związanych z zaburzeniami w pracy układu nerwowego. Dodatkowo występują nasilone zaburzenia pamięci, które mogą być maskowane przez bardzo rozbudowane konfabulacje.

Obecnie uważa się, że niezwykle mało prawdopodobne jest przedawkowanie witaminy B1, nawet poprzez stosowanie specjalistycznych preparatów w ilościach znacząco przekraczających zalecane dzienne spożycie. Nadmiar spożytej tiaminy nie jest poddawany metabolizmowi, lecz wydalany przez nerki wraz z moczem. W wyniku nadmiernego przyjmowania tego typu preparatów może jednak dochodzić do rozwoju dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha lub biegunki.

Witamina B, podobnie jak inne witaminy z tej grupy, jest substancją rozpuszczalną w wodzie. Ludzki organizm nie posiada zdolności syntezy tiaminy – z tego powodu musi ona być dostarczana z zewnątrz, wraz ze spożywanymi pokarmami lub specjalistycznymi suplementami diety. Przykładowe źródła witaminy B1 to m.in.:

• Zboża,
• Drożdże,
• Rośliny strączkowe,
• Orzechy,
• Kalafior,
• Pomarańcza,
• Szparagi,
• Jarmuż,
• Ziemniaki,
• Wołowina,
• Wieprzowina

Obecnie wiele produktów jest także dodatkowo wzbogacanych w witaminę B1 na etapie przetwórstwa oraz produkcji spożywczej.

Badanie stężeń witaminy B1 wykonywane jest w próbce krwi żylnej. Badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Na pobranie krwi nie trzeba przychodzić na czczo, ani o określonej porze dnia. Przed pobraniem krwi zaleca się picie większej ilości płynów, w celu lepszego wypełnienia łożyska naczyniowego.