Witamina B3

Witamina B₃, niacyna, kwas nikotynowy w surowicy, test przydatny dla potwierdzenia niedoboru lub nadmiaru witaminy B3 podczas suplementacji.

Witamina B3 (nazywana także niacyną oraz witaminą PP) to zbiorcze określenie na dwie substancje chemiczne – nikotynamidu oraz kwasu nikotynowego. Właściwe poziomy obydwu tych związków chemicznych są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Szczególnie istotną rolę witamina B3 pełni w warunkowaniu prawidłowego działania układu nerwowego – zarówno obwodowego (nerwów), jak i centralnego, czyli mózgu. Dodatkowo amid kwasu nikotynowego niezbędny jest do powstawania koenzymów związanych z oksyreduktazami, które na poziomie molekularnym odpowiadają za przemiany biochemiczne lipidów, węglowodanów, kwasów nukleinowych oraz białek. Witamina B3 uczestniczy także w procesach produkcji erytrocytów (krwinek czerwonych), korzystnie wpływa na stan zdrowia skóry i włosów, reguluje stężenia frakcji LDL lipoprotein we krwi (tak zwanego „złego cholesterolu”) oraz wspomaga pracę układu nerwowego. Poza wymienionymi funkcjami w ludzkim organizmie niacyna odpowiedzialna jest również za właściwą produkcję określonych hormonów, w tym tyroksyny (podstawowego hormonu tarczycowego), kortyzolu, insuliny (regulującej gospodarkę węglowodanową) oraz hormonów płciowych, które odpowiadają za właściwe funkcjonowanie gonad (jajników u kobiet oraz jąder u mężczyzn). Istnieją badania naukowe, które wskazują na związek pomiędzy utrzymującymi się właściwymi stężeniami witaminy B3 we krwi oraz pozytywnym samopoczuciem i dobrym stanem psychicznym. W medycynie niacyna wykorzystywana jest między innymi w przebiegu farmakoterapii miażdżycy, ze względu na korzystny wpływ witaminy B3 na stężenia lipoprotein oraz lipidów. Ponadto, niacyna może działać wspomagająco w terapii nadciśnienia tętniczego. Znajduje ona także swoje zastosowanie w dermatologii. Niacyna może łagodzić objawy trądziku, redukować intensywność przebarwień skórnych, a ograniczać łuszczenie się naskórka oraz stopień nasilenia stanów zapalnych w obrębie skóry. Z tego powodu liczne kosmetyki oraz kremy ochronne zawierają w swoim składzie witaminę B3.

Wykonanie badania stężeń witaminy B3 w krwi  należy rozważyć w sytuacji, gdy występują objawy lub też odpowiednie uwarunkowania chorobowe, które mogą wskazywać na rozwój niedoborów omawianej witaminy w organizmie. Znacząca hipowitaminoza B3 prowadzi do rozwoju choroby nazywanej pelagrą, o różnorodnej manifestacji klinicznej.  Dzienne zapotrzebowanie dorosłej osoby na niacynę to ok. 14 do 17 mg (miligramów). W obecnych czasach niedobory niacyny zdarzają się rzadko. W przypadku stosowania prawidłowej diety całkowite zapotrzebowanie na tę witaminę jest pokrywane przez spożywane pokarmy. Z tego powodu w Europie do rozwoju pelagry najczęściej dochodzi u osób cierpiących na znaczące zaburzenia odżywiania lub też wśród osób przewlekle nadużywających alkoholu. W niezwykle rzadkich przypadkach do występowania pelagry może dochodzić w przebiegu innych chorób, takich jak np. AIDS lub też w wyniku stosowania określonych leków m.in. z grupy substancji przeciwgruźliczych lub cytostatycznych. Poza badaniem stężeń niacyny w celu rozpoznania jej niedoborów możliwe jest także przeprowadzenie tego testu w celu wykrycia jej nadmiaru. Przyjmowanie nadmiernych ilości suplementów diety zawierających witaminę B3 może prowadzić do rozwoju szeregu dolegliwości chorobowych, które wynikają z toksyczności nadmiernych dawek niacyny.

Wartości referencyjne stężeń witaminy B3 we krwi czyli tzw. normy witaminy B3 mogą nieznacznie różnić się pomiędzy laboratoriami, które wykonują  badanie. Z tego powodu w celu oceny poprawności otrzymanych wyników każdorazowo należy zestawić je z zapisanymi na wydawanej pacjentowi dokumentacji wartościami referencyjnymi używanymi przez dany ośrodek diagnostyczny. W przypadku otrzymania wyników, które odbiegają od znajdujących się tam norm należy udać się do lekarza, który zaplanuje dalszą diagnostykę mającą na celu wyjaśnienie przyczyn niedoboru lub nadmiaru witaminy B3, a także wdroży właściwe postepowanie lecznicze.

Znaczący, objawowy niedobór niacyny wywołuje chorobęc nazywaną pelagrą. Do rozwoju pelagry może dochodzić zarówno w wyniku niewystarczającej podaży witaminy B3 wraz z dietą, jak i w przypadku schorzeń, które uniemożliwiają prawidłowe wykorzystywanie niacyny przez organizm – mowa wówczas o tzw. pelagrze wtórnej. Dolegliwości chorobowe, które mogą pojawić się w przebiegu niedoboru witaminy B3 obejmują między innymi:

• Biegunkę,
• Obrzęki kończyn,
• Rozwój stanów zapalnych skóry,
• Demencję, zaburzenia poznawcze,
• Otępienie,
• Urojenia,
• Apatia,
• Zaburzenia pamięci,
• Zaburzenia koncentracji,
• Wypadanie włosów,
• Nadwrażliwość na światło słoneczne,
• Zaburzenia psychiczne, zmiany zachowania,
• Pogorszenie koordynacji ruchowej,
• Uszkodzenia nerwów obwodowych,
• Kardiomiopatię rozstrzeniową,
• Uogólnione osłabienie.

Nieleczona pelagra pelagra może prowadzić nawet do zgonu. Leczenie polega na podawaniu znaczących ilości witaminy B3 w celu wyrównania niedoborów będących przyczyną rozwoju pelagry. Warto jednak pamiętać, że opisywane powyżej objawy mogą także wynikać z wielu innych schorzeń. Z tego powodu tych dolegliwości nigdy nie należy ignorować oraz każdorazowo wymagają one przeprowadzenia dogłębnej diagnostyki.

W przeciwieństwie do wielu innych witamin, nadmiar witaminy B3 może prowadzić do rozwoju szeregu objawów chorobowych. Nadmiar niacyny zazwyczaj jest  następstwem  niewłaściwego stosowania suplementów diety oraz leków, w których znajdują się duże ilości witaminy B3. Objawy nadmiaru niacyny w organizmie mogą obejmować dolegliwości takie jak, np.:

• Wysypki skórne,
• Nadmierne zaczerwienienie skóry,
• Suchość oraz świąd skórny,
• Uczucie gorąca,
• Nudności,
• Wymioty,
• Zaburzenia funkcji oraz uszkodzenia wątroby,
• Bóle w jamie brzusznej,
• Żółtaczka.

W przypadku pojawienia się tego typu objawów w trakcie  przyjmowania leków lub suplementów diety zawierających niacynę  należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. W przypadku potwierdzenia nadmiarów witaminy B3 może być konieczna modyfikacja leczenia z wykorzystaniem preparatów witaminy B3 lub też całkowite zaprzestanie ich stosowania.

Witamina B3 jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. W przypadku prawidłowej diety dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę w znaczącej większości przypadków jest całkowicie pokrywane przez  pokarmy i nie występuje konieczność stosowania suplementacji z wykorzystaniem specjalistycznych produktów spożywczych, takich jak suplementy diety. Znaczące ilości witaminy B3 obecne są m.in. w następujących produktach:

• Drożdże,
• Tuńczyk,
• Orzechy,
• Mięso wieprzowe,
• Łosoś,
• Mięso drobiowe,
• Nasiona słonecznika,
• Pieczarki,
• Migdały,
• Ziemniaki,
• Awokado.

Badanie stężenia witaminy B3 przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej. Test diagnostyczny nie wymaga specjalnego przygotowania. Krew pobierana jest w dowolnej porze dnia i bez zachowania postu. Zaleca się wypicie większych ilości płynów przed pobraniem krwi w celu zwiększenia objętości krwi krążącej w naczyniach  dla  ułatwienia  pobrania.