13 maja 2022 - Przeczytasz w 5 min

Witamina K – skutki niedoboru i rola, jaką odgrywa w organizmie

Witamina K pełni w organizmie wiele funkcji. Zapewnia prawidłowe krzepnięcie krwi, zwiększa mineralizację kości, zmniejsza ryzyko złamań, zapobiega zwapnieniu naczyń krwionośnych. Stąd też niedobór witaminy K wiąże się z wieloma przykrymi konsekwencjami.

Witaminy K to grupa związków organicznych, które mają zbliżoną budowę i są rozpuszczalne w tłuszczach. Zalicza się do niej witaminę K syntezowaną w roślinach (witamina K1, fitochinon) i przez bakterie jelitowe (witamina K2, menachinon). Wymienia się również syntetyczny analog witaminy K (witaminę K3, menadion). Sprawdź, jaką rolę odgrywają te związki w organizmie i kiedy mówi się o ich niedoborze. Dowiedz się, jakie są skutki niedoboru witaminy K.

Witamina K – jakie ma znaczenie dla organizmu?

Witaminie K przez wiele lat przypisywano wyłączną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Jednak związek ten pełni w organizmie liczne funkcje. Wśród najistotniejszych wymieniamy:

  • udział w procesie karboksylacji białek, w wyniku czego otrzymują one zdolność łączenia się z wapniem i uzyskują formę aktywną. Witamina K determinuje odkładanie się wapnia m.in. w wątrobie, płucach, śródbłonku. Zmniejsza też ryzyko zwapnień naczyń krwionośnych, co bezpośrednio wpływa zapobiegawczo na wystąpienie miażdżycy;
  • udział w procesie syntezy protrombiny (czynnika krzepnięcia krwi, który znajduje się w osoczu) w wątrobie. Zależne od niej są również czynnik krzepnięcia VII, IX, X, białek S i C, uczestniczące w przebiegu krzepnięcia krwi. W związku z tym witamina K opisywana jest jako „witamina koagulacji”;
  • udział w metabolizmie układu kostnego – razem z witaminą D3 determinuje syntezę osteokalcyny (rodzaju białka, wpływającego na pracę osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych). Stąd też zaleca się jednoczesną suplementację witamin D i K.

Istnieją badania naukowe opisujące działanie białek zależnych od witaminy K w procesach wzrostu i apoptozy (zaprogramowanej śmierci) komórek oraz adhezji komórkowej (zdolności przylegania do ich powierzchni).

Niedobór witaminy K – kiedy się go stwierdza?

Niedobór witaminy K u osób zdrowych występuje rzadko. Wiąże się to z jej rozpowszechnieniem w żywieniu i z syntezowaniem przez florę bakteryjną układu pokarmowego. Zalecane dzienne spożycie witaminy K dla poszczególnych grup wiekowych przedstawia się następująco:

  • dzieci do 1. roku życia – 5–10 μg;
  • dzieci w wieku 1–8 lat – 15–25 μg;
  • dzieci w wieku 9–13 lat – 40–50 μg;
  • dzieci w wieku 14–18 lat – 50–65 μg;
  • dorośli: kobiety – 55 μg, mężczyźni – 65 μg;
  • kobiety w ciąży i karmiące piersią – 55 μg [1].

Długotrwałe spożycie witaminy K w dawkach poniżej określonych norm dla wieku i stanu fizjologicznego może skutkować niedoborami i objawami hipowitaminozy K.

Witamina K – objawy niedoboru

Objawami niedoboru witaminy K są przede wszystkim zaburzenia krzepliwości, a tym samym wydłużony czas gojenia się ran, krwotoki, zaburzenia pracy jelit, łatwe powstawanie sińców, obfite miesiączki, krwawienie z błon śluzowych, krwiomocz.

Wraz z zaawansowaniem problemu istnieje ryzyko zwiększonej częstości incydentów sercowo-naczyniowych oraz innych chorób, w tym dotyczących układu nerwowego. Witamina K bierze udział w patogenezie chorób otępiennych – zaobserwowano związek między poziomem filochinonu a genotypem apolipoproteiny E (najbardziej znanym markerem choroby Alzheimera).

Brak witaminy K predysponuje do spadku gęstości mineralnej kości, zmniejszenia masy kostnej i słabszego uwapnienia układu szkieletowego, a tym samym sprzyja ich łamliwości i jest jednym z czynników sprawczych osteoporozy. Skutkiem niedoboru witaminy K jest wzrost ryzyka występowania objawów choroby zwyrodnieniowej stawów ręki i kolana oraz uszkodzeń chrząstki.

Niedobór witaminy K zwiększa ryzyko miażdżycy i chorób nowotworowych. Teorie głoszą, że niedostateczny poziom witamin z grupy K sprzyja indukcji stresu oksydacyjnego, zaburza mechanizm śmierci lub hamowania cyklu komórkowego komórek raka.

Należy zaznaczyć, że niedobór witaminy K jest niebezpieczny dla ciężarnych i karmiących piersią z uwagi na to, że podnosi ryzyko anomalii kostnych i krwotoków u dzieci. Dodatkowo braki witaminy K są przyczyną choroby krwotocznej noworodków (VKDB).

Co powoduje niedobór witaminy K?

Do niedoboru witaminy K predysponuje stosowanie niektórych leków, m.in. antybiotyków, leków obniżających wchłanianie tłuszczu, cholesterolu i wiążących kwasy żółciowe (jak cholestyramina) oraz leków przeciwdrgawkowych. Działanie witaminy K znoszą również stosowane w terapii nadkrzepliwości leki – warfaryna i acenokumarol. Ze względu na możliwe niekorzystne interakcje witaminy K z wymienionymi i często zalecanymi pacjentom lekami, kwestię jej suplementacji należy omówić z lekarzem.

Kolejnym czynnikiem ryzyka niedoboru witaminy K są choroby związane z utrudnionym wchłanianiem tłuszczu. Wśród nich wymienia się m.in.: przewlekłe zapalenie trzustki, niewydolność wątroby, chorobę Leśniowskiego-Crohna, zespół krótkiego jelita. Brak witaminy K może być spowodowany rozległymi urazami i zabiegami operacyjnymi. Do czynników ryzyka zalicza się także: długotrwałe żywienie pozajelitowe, niedrożność dróg żółciowych, schorzenia miąższu wątrobowego.

W sposób szczególny na braki witaminy K narażone są osoby z mukowiscydozą – chorobą genetyczną o autosomalnym recesywnym typie dziedziczenia, za którą odpowiadają mutacje genu CFTR. Konsekwencją mutacji genu CFTR jest brak funkcjonalnego białka, w wyniku czego dochodzi do gromadzenia się lepkiego śluzu w drogach oddechowych i pokarmowych. Osoby zmagające się z mukowiscydozą należą do grupy podwyższonego ryzyka niedoboru witaminy K z powodu: zaburzeń wchłaniania tłuszczów, częstych antybiotykoterapii, resekcji fragmentu jelita cienkiego w przebiegu niedrożności smółkowej.

Niedobór witaminy K – leczenie

Leczenie niedoboru witaminy K opiera się przede wszystkim na wprowadzeniu do diety bogatych w nią produktów. Najczęściej spotykaną w żywności witaminą K jest filochinon, który stanowi ponad 80% całkowitej podaży witaminy K. Źródłem witaminy K są m.in.: brokuły, szpinak, ogórki, seler zwyczajny, kapusta właściwa, rzepa, mniszek lekarski, morszczyn, jagody, figi, ziemniaki, sałata, lucerna, awokado, jajka, wątroba, jogurt, olej sojowy, ser i inne przetwory mleczne wytworzone na drodze fermentacji, olej szafranowy. Jako uzupełnienie dietoterapii wprowadzona może zostać suplementacja witaminy K. Związek ten zwykle jest składnikiem produktów multiwitaminowych, ale dostępne są też preparaty zawierające wyłącznie witaminę K. Noworodkom bezpośrednio po urodzeniu jest ona podawana domięśniowo w zastrzyku. Ma to zapobiec rozwojowi choroby krwotocznej.

Badanie poziomu witaminy K1 znajduje się w ofercie sieci laboratoriów Diagnostyka.

UWAGA: Ze względu na specyfikę badania, pobranie krwi może odbyć się tylko w niektórych punktach pobrań.

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

  1. N. Barnasz, A. Dobos, Witaminy w pigułce. Witamina K. Online: https://www.jagiellonskiecentruminnowacji.pl/wp-content/uploads/2019/01/witamina_k.pdf [dostęp: 21.04.2022].
  2. J. Bieniek i wsp., Witamina K a kalcyfikacja naczyń krwionośnych, „Choroby Serca i Naczyń” 2015, t. 12, nr 3, s. 165–171.
  3. E.J. Kucharz i wsp., Rola witaminy K2 w metabolizmie kości i innych procesach patofizjologicznych – znaczenie profilaktyczne i terapeutyczne, „Rheumatology Forum” 2018, t. 4, nr 2, s. 71– 86.
  4. A. Nawrot, Encyklopedia biologia, Wydawnictwo GREG, Kraków 2021.
  5. A. Wawrzyniak i wsp., Plejotropowe działanie witamin D i K, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2015, t. 11, nr 4, s. 374–381.
Powiązane pakiety

e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW.
Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn, Dzieci Wskazany: → W przypadku podejrzenia niedoborów witamin lub/i składników mineralnych objawiających się np. jako spadek odporności, anemia, drżenia lub/i osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne, osteoporoza, pogorszenie stanu skóry i włosów → W monitorowaniu efektów suplementacji witaminami lub/i składnikami mineralnymi → Profilaktycznie, do oceny ogólnego stanu zdrowia Pamiętaj przed pobraniem:  *Na pobranie należy zgłosić się w godzinach porannych. *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo. Witaminy i składniki mineralne – rola w organizmie Rola witamin i składników mineralnych w organizmie jest bardzo rozległa. Nie dostarczają one organizmowi energii, czyli nie mają kalorii, odpowiadają natomiast m.in. za odporność na infekcje, proces krwiotworzenia, funkcjonowanie wielu enzymów, przekaźnictwo nerwowo – mięśniowe oraz prawidłowość składu i budowy kości.    Jakie badania przy podejrzeniu niedoborów witamin i minerałów? e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW obejmuje szeroką gamę badań, umożliwiających diagnostykę niedoborów witamin i składników mineralnych: witamina D metabolit 25(OH), witamina B12, kwas foliowy (witamina B9), wapń całkowity, fosfor, magnez, żelazo, cynk.   Niektóre witaminy produkowane są przez organizm (skóra i nerki – witamina D, bakteryjna flora jelitowa – witaminy z grupy B i witamina K), jednak w przypadku pozostałych witamin do prawidłowego funkcjonowania organizmu muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Z kolei zapotrzebowanie naszego organizmu na składniki mineralne pokrywane jest wyłącznie przez dietę. Witaminy i składniki mineralne warunkują poprawność przebiegu szeregu procesów metabolicznych i są niezbędne do życia. Ich niedobory stanowią przyczynę wielu zaburzeń i chorób. Czy i w jakiej ilości należy je suplementować? Badania zamieszczone w e-pakiecie pomogą w uzyskaniu odpowiedzi na zadane pytanie. Poznaj znaczenie badań uwzględnionych w e-pakiecie badanie niedoboru witamin i minerałów: Witamina D metabolit 25(OH) jest prehormonem, który do postaci aktywnej przekształcany jest przez nerki. To uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego oraz ważny element diagnostyki krzywicy i osteoporozy. Niedobór witaminy D może sprzyjać rozwojowi zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. Doniesienia naukowe potwierdzają również wpływ witaminy D na płodność. Jej prawidłowe stężenie warunkuje właściwy rozwój komórek jajowych i plemników, wpływa także na zagnieżdżenie i rozwój zarodka w macicy. Udowodniono również, że prawidłowe stężenie witaminy D jest istotnym czynnikiem w profilaktyce niektórych typów nowotworów (raka piersi, jelita grubego i prostaty). Witamina B12 jest nieodzownym elementem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego i nerwowego. Skutkiem jej niedoborów, które mogą wynikać z rodzaju diety (np. wegańska) i nieprawidłowości w stosowanej diecie są m.in. zaburzenia neurologiczne i psychiczne, choroby neurodegeneracyjne i anemia megaloblastyczna. Niedobór witaminy B12 może być również przyczyną poronień i wad rozwojowych płodu.   Kwas foliowy (witamina B9), podobnie jak witamina B12, odpowiada za proces krwiotworzenia i funkcjonowanie układu nerwowego. Jest szczególnie istotny dla kobiet w ciąży, u których niedobory mogą prowadzić do rozwoju wad cewy nerwowej płodu. Na niedobór kwasu foliowego narażeni są palacze, osoby nadużywające alkoholu, nastolatkowie na etapie intensywnego wzrostu, osoby starsze oraz osoby z zespołami upośledzonego wchłaniania. Prawdopodobieństwo niedoboru zwiększa stosowanie leków przeciwpadaczkowych.  Wapń całkowity. Prawidłowe stężenie wapnia we krwi warunkuje właściwą budowę kośćca i zębów, pracę mięśni i układu nerwowego, ale także układu krzepnięcia. Jego niskie stężenie (hipokalcemia) wiąże się ze zwiększoną pobudliwością nerwowo – mięśniową (drganie i przykurcze mięśni), zwiększonym ryzykiem kamicy nerkowej, zwiększoną podatnością na złamania (osteoporoza) oraz objawami arytmii i zaburzeniami widzenia. Prowadzi także do objawów dermatologicznych: suchej i łuszczącej się skóry, kruchych paznokci, cienkich i szorstkich włosów. W niektórych przypadkach hipokalcemia odpowiedzialna jest za objawy psychiatryczne, takie jak lęk, depresja i niestabilność emocjonalna.  Fosfor nieorganiczny jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśniowego i kostnego. Wskazaniem do jego oznaczenia są: niedobór witaminy D, objawy osłabienia mięśni i kości, zaburzenia neurologiczne, ale także choroby nerek (przewlekła niewydolność i kamica nerkowa) i przytarczyc. Jego prawidłowe stężenie we krwi jest kluczowe u dzieci, u których minerał ten w największym stopniu wykorzystywany jest do budowy kości, zębów, tkanek miękkich, ale także błon komórkowych.  Magnez bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowo – mięśniowych, wpływa również na poprawne funkcjonowanie przytarczyc, czyli gruczołów odpowiedzialnych za utrzymywanie prawidłowego poziomu wapnia w organizmie.  Stężenie magnezu we krwi regulowane jest przez nerki, stąd choroby nerek są wskazaniem do regularnego monitorowania jego poziomu. Oznaczenie magnezu jest niezbędne w ustaleniu przyczyny nawracających skurczy mięśniowych, drżenia lub/i osłabienia mięśni oraz uczucia mrowienia, ale także zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że niedobór magnezu może dotyczyć nawet 10% populacji. Żelazo to pierwiastek warunkujący prawidłowość procesu tworzenia krwinek czerwonych. Jego niedobór zwykle jest konsekwencją małej podaży w diecie, zwiększonego zapotrzebowania (np. okres wzmożonego wzrostu, ciąża) lub nadmiernej utraty z organizmu (np. krwawienia z przewodu pokarmowego, obfite miesiączki). Konsekwencją niedoboru żelaza jest anemia mikrocytarna, objawiająca się osłabieniem, bladością powłok skórnych, spadkiem kondycji fizycznej, kołataniem serca, zawrotami i bólem głowy, drażliwością. U dzieci obserwuje się opóźnione dojrzewanie (brak miesiączki, nieregularne miesiączki), trudności w gojeniu ran, brak koncentracji i trudności w zapamiętywaniu, spaczony apetyt (potrzeba zjadania produktów niejadalnych np. kredy, ziemi, mąki ziemniaczanej). Niezależnie od wieku pojawiają się problemy ze skórą, jest ona sucha, nadmiernie przerzedzają się włosy.  Cynk ze względu na swój udział w budowie kilkudziesięciu różnych enzymów, uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i białek, procesie mineralizacji kości, gojenia się ran i regeneracji mięśni. Niedobór cynku może być przyczyną zmniejszonego tempa wzrostu u dzieci, obniżonego stężenia hormonów płciowych (hipogonadyzm), niedoborów odporności, czy też marskości wątroby. Konsekwencją niedoboru mogą być również choroby skóry, w tym wypadanie włosów i łamliwość paznokci, przewlekłe zmęczenie i spadek libido. Badanie poziomu witamin i minerałów to odpowiedzialne zachowanie, świadczące o przemyślanym podejściu do własnego zdrowia i stylu życia. Wyniki badań posłużą ustaleniu przyczyn doskwierających objawów oraz stanowią podstawę do sprecyzowania dawki suplementacji witamin lub składników mineralnych. Ze względu na wzajemne zależności występujące w organizmie i wieloczynnikowy charakter chorób i zaburzeń wynikających z niedoborów witamin i minerałów, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   Co może mieć wpływ na wynik badania poziomu witamin i minerałów? *Od osób suplementujących biotynę w dawce >5mg/dobę, materiał do badania należy pobierać najwcześniej po 8 godz. od ostatniego zażycia biotyny. Jak się pobiera materiał do badania niedoboru witamin i minerałów? Do wykonania badań uwzględnionych w e-pakiecie niezbędna jest próbka krwi.  Ile czeka się na wyniki? Od 1 do 7 dni.   Uzupełnieniem pakietu może być e-PAKIET PROFILAKTYCZNY - PODSTAWOWY, który zawiera cztery ważne badania, za pomocą których oceniona zostanie ogólna kondycja organizmu. Wśród nich występuje morfologia, na którą szczególny wpływ wywierają niedobory żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Glukoza i lipidogram dodatkowo obrazują sprawność zachodzących w organizmie przemian węglowodanów i tłuszczów. Natomiast CRP jest wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego. Zestawienie ze sobą wyników dwóch pakietów badań jest cennym uzupełnieniem wiedzy o naszym zdrowiu. Daje podstawę do wykluczenia wielu zaburzeń lub dalszego postępowania diagnostycznego.   E- PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW jest dostępny w cenie obniżonej o 15% przy zakupie e-PAKIETU PROFILAKTYCZNEGO - PODSTAWOWEGO – sprawdź ofertę TUTAJ. Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom- sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Powiązane badania

Witamina K1
Witamina K1. Oznaczenie wykonywane w surowicy w celu potwierdzenia niedoboru witaminy K1.

Witamina A
Witamina A, retinol w surowicy, test przydatny w diagnostyce zespołu złego wchłaniania, ślepoty zmierzchowej, w przypadku leczenia pozajelitowego.

Witamina B1
Witamina B1. Oznaczenie wykonywane w surowicy w celu  potwierdzenia niedoboru witaminy B1 (tiaminy).