Wymaz z pochwy (bad. bakter.)

Wymaz z pochwy wykonywany jest w diagnostyce stanów zapalnych, kontroli po leczeniu i w celach profilaktycznych. W stanie fizjologicznym pochwa zasiedlona jest przez liczne i zmienne drobnoustroje nie wywołujące objawów zakażenia (mikrobiota pochwy). Drobnoustroje mogą pochodzić ze skóry, z przewodu pokarmowego, głównie z okolic odbytu oraz od partnerów seksualnych. Mikroorganizmy zasiedlające pochwę oraz kanał szyjki macicy należą do  200 gatunków bakterii i pełnią funkcję ochronną dla naszego organizmu, stanowiąc barierę przed niepożądanymi infekcjami. Florę dominującą i niezwykle istotną, stanowią pałeczki rodzaju Lactobacillus (Lactobacillus spp) zapewniający niskie pH 3,5-4,0 (kwaśność) pochwy. W przypadku zaburzenia prawidłowej flory pochwy dochodzi do wzrostu pH nawet do obojętnego (pH 7,0), co doprowadza do  dolegliwości i możliwości rozrostu lub zakażenia niepożądanymi gatunkami bakterii i grzybami.  Zakażenie może być spowodowane florą wewnętrzną, głównie z przewodu pokarmowego oraz drobnoustrojami  pochodzącymi  z zewnątrz, w tym drobnoustrojami  przenoszonymi drogą płciową. Efektem rozrostu bakterii niepożądanych jest najczęściej bakteryjne zapalenie pochwy – bakteryjna waginoza, BV (ang. bacterial vaginosis), łącząca się ze stanem zapalnym i obecnością beztlenowych gatunków bakterii.

Wymaz z pochwy to badanie diagnostyczne, dzięki któremu możliwe jest wykrycie drobnoustrojów chorobotwórczych odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego tego narządu. Badanie to najczęściej zlecane jest w przypadku dolegliwości wskazujących na zakażenie, choć test ten może zostać przeprowadzony także u pacjentek bezobjawowych lub po zakończeniu leczenia, w celu weryfikacji jego efektów. Na czym polega badanie wymazu z pochwy, kiedy należy wykonać wymaz z pochwy, jak wygląda procedura badania oraz w jaki sposób interpretować wyniki badania bakteriologicznego wymazu z pochwy?

Badanie bakteriologiczne wymazu z pochwy to test diagnostyczny, który polega na mikrobiologicznej ocenie materiału uzyskanego na drodze wymazu z kobiecych narządów rodnych. Dzięki przeprowadzeniu tego badania możliwa jest identyfikacja gatunkowa bakterii znajdujących się w pochwie, w tym także mikroorganizmów odpowiedzialnych za rozwój objawów chorobowych związanych z bakteryjnym zapaleniem pochwy, nazywanym waginozą bakteryjną. W przypadku uwidocznienia w badaniu bakteriologicznym wymazu z pochwy bakterii chorobotwórczych dodatkowo wykonywany jest antybiogram, czyli badanie, które ocenia wrażliwość poszczególnych szczepów bakteryjnych na określone antybiotyki. Wyniki tego badania pozwalają więc nie tylko na rozpoznanie źródła infekcji intymnej u pacjentki, ale umożliwiają także zaplanowanie optymalnego, skutecznego, postępowania leczniczego.

Badaniem dość często mylonym z pobraniem wymazu z pochwy jest cytologia. W przypadku wymazu bakteriologicznego z pochwy próbka pobierana jest za pomocą cienkiego wacika, najczęściej z tylnego sklepienia pochwy. W określonych przypadkach pobranie próbki do tego badania może zostać przeprowadzone samodzielnie przez pacjentkę. Materiał do badania stanowi tutaj śluz znajdujący się wewnątrz pochwy oraz potencjalnie obecne tam mikroorganizmy. Po uzyskaniu próbki materiał analizowany jest na drodze posiewu mikrobiologicznego, a uzyskane informacje mogą świadczyć o obecności ewentualnego zakażenia oraz jego etiologii.

W przypadku cytologii badanie także wymaga pobrania materiału z narządów dróg rodnych, jednak próbkę do badania stanowią komórki nabłonkowe szyjki macicy. Test ten najczęściej wykonywany jest podczas wizyty ginekologicznej. Próbka pobierana jest za pomocą specjalnej, niewielkiej szczoteczki. Uzyskany w ten sposób materiał (w zależności od metody wykonania cytologii) umieszczany jest następnie w środowisku płynnym lub na szkiełku mikroskopowym, po czym poddawany jest analizie cytologicznej. Badanie to przeprowadza się w celu uwidocznienia zmian, które mogą świadczyć o rozwoju choroby nowotworowej szyjki macicy. Cytologia powinna być wykonywana regularnie przez wszystkie dorosłe kobiety – dzięki wczesnemu wykryciu niepokojących zmian w budowie komórek nabłonkowych szyjki macicy możliwe jest sprawne wdrożenie pogłębionej diagnostyki oraz leczenia, które znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju ciężkich powikłań zdrowotnych związanych z nierozpoznaną chorobą nowotworową.

W prawidłowych warunkach zdrowia w obrębie pochwy znajdują się bakterie zaliczane do tzw. flory fizjologicznej. W znaczącej większości są to bakterie z rodzaju Lactobacillus, które zapewniają utrzymywanie optymalnego pH pochwy. Dzięki fizjologicznemu pH na poziomie ok. od 3,5 do 4 w pochwie skutecznie hamowany jest wzrost wielu bakterii potencjalnie chorobotwórczych. W przypadku zaburzeń pH pochwy może dochodzić do kolonizacji tego narządu przez określone patogeny oraz występowania objawów infekcji intymnych.

Wykonanie  wymazu z pochwy zalecane jest najczęściej w przypadku zapalenia pochwy, którego objawy mogą wskazywać na etiologię bakteryjną infekcji. Dokładna identyfikacja patogenu chorobotwórczego jest szczególnie istotna w przypadku zakażenia niepoddającego się leczeniu, lub jeżeli występują dodatkowe czynniki obciążające u  danej pacjentki. Wykonanie omawianego testu stanowi także ważny element diagnostyki w przypadku nawrotowych zakażeń pochwy.

Poza etapem wczesnej  diagnostyki ginekologicznej badanie bakteriologiczne wymazu z pochwy może być przeprowadzone także w celach kontrolnych, po zakończonym leczeniu zakażenia. Dzięki takiemu postępowaniu możliwa jest precyzyjna ocena skuteczności postępowania oraz wykluczenie dalszego nosicielstwa patogenów w obrębie narządów intymnych.

W trackie ciąży dochodzi do licznych zmian w funkcjonowaniu kobiecego organizmu. Na skutek niektórych z nich występuje zwiększone ryzyko kolonizacji środowiska pochwy przez drobnoustroje chorobotwórcze. W przypadku rozwoju bakteryjnego zapalenia pochwy w trakcie ciąży istnieje ryzyko wystąpienia powikłań przebiegu ciąży, które mogą nieść za sobą poważne skutki zdrowotne zarówno dla matki, jak i jej dziecka. Rzadkim, ale szczególnie niebezpiecznym, powikłaniem jest zapalenie błon płodowych, które może prowadzić nawet do przedwczesnego porodu. Z tego powodu nigdy nie należy ignorować niepokojących dolegliwości ze strony układu rozrodczego w trakcie ciąży. Wszystkie objawy należy jak najprędzej zgłosić lekarzowi odpowiedzialnemu za prowadzenie ciąży, który na podstawie wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego pacjentki zaplanuje dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze, które w wielu przypadkach będzie obejmowało wykonanie badania wymazu z pochwy.

U kobiet w ciąży rutynowo wykonuje się badanie wymazu z pochwy pod kątem obecności bakterii GBS, czyli paciorkowców beta-hemolizujących (Streptococcus agalactiae). Badanie to stanowi jeden z obowiązkowych testów diagnostycznych, które powinny zostać wykonane pomiędzy 35, a 37 tygodniem ciąży. Test ten powinien zostać przeprowadzony nawet jeżeli u pacjentki nie występują jakiekolwiek dolegliwości wskazujące na zakażenie bakteryjne. Badanie to jest niezwykle istotne dla zdrowia noworodka, jako że paciorkowce GBS w okresie okołoporodowym mogą zostać przeniesione do organizmu dziecka oraz wywoływać liczne, poważne stany chorobowe, takie jak m.in. ciężkie zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub też uogólniona bakteriemia prowadząca do rozwoju sepsy. W przypadku wykrycia nosicielstwa GBS u pacjentki w końcowych okresach ciąży wdrażane jest stosowane postępowanie lecznicze, które ma na celu zminimalizowanie ryzyka rozwoju zakażenia u dziecka.

Przeprowadzanie wymazu z pochwy oraz badania bakteriologicznego uzyskanej próbki zalecane jest pacjentkom, u których występują objawy takie jak m.in.:

• Upławy z pochwy, szczególnie o nieprzyjemnym zapachu i nietypowym zabarwieniu,
• Pieczenie oraz ból podczas oddawania moczu,
• Ból podczas stosunku seksualnego,
• Występowanie naglącego parcia na oddanie moczu,
• Świąd i pieczenie okolic krocza.

Wykonanie wymazu z pochwy wymaga specjalnego przygotowania. W przypadku nie przestrzegania poniższych zaleceń może dojść do zafałszowania wyników testu oraz konieczności powtórzenia badania diagnostycznego.

Badanie bakteriologiczne wymazu z pochwy powinno zostać przeprowadzone na początku infekcji, przed wdrożeniem leczenia z wykorzystaniem antybiotyków. Jeżeli wcześniej były stosowane leki z tej grupy, to przed pobraniem wymazu należy odczekać co najmniej 5 dni. W dniu wykonania badania przez okres co najmniej 12 godzin przed pobraniem próbki nie należy stosować środków higieny intymnej ani środków dezynfekujących narządy rodne, jako że mogą one skutecznie uniemożliwić pobranie miarodajnego materiału do badania. Około dwa dni przed badaniem należy zachować wstrzemięźliwość seksualną. W przypadku przewlekłego przyjmowania leków w postaci dopochwowej należy skonsultować się z lekarzem, który podejmie decyzję na temat e ewentualnego przerwania terapii na czas badania.

Wyniki mikrobiologicznego wymazu z pochwy zawierają informacje na temat wykrytych w próbce drobnoustrojów. W celu interpretacji tych wyników należy skonsultować się z lekarzem, jako że nie wszystkie patogeny obecne w pochwie są odpowiedzialne za rozwój chorób zapalnych. Warto pamiętać, że w niektórych przypadkach do wystąpienia zapalenia pochwy może dochodzić na skutek podrażnienia chemicznego lub reakcji alergicznej. Dokładna diagnostyka oraz precyzyjna analiza wyników badania jest niezbędna do ustalenia właściwego, dalszego postępowania. W zależności od wykrytego źródła choroby, leczenie będzie różnić się – w każdym przypadku należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarskich i nigdy nie należy przerywać terapii antybiotykowej przed terminem zalecanym przez lekarza. Takie postępowanie może prowadzić do rozwoju antybiotykoodporności oraz nawrotów choroby, opornej na leczenie.