ARFID – co to za zaburzenie? Poznaj objawy i przyczyny

Zaburzenia odżywiania nie zawsze są związane z nieprawidłowym postrzeganiem obrazu własnego ciała. ARFID jest zaburzeniem, w którym chory unika niektórych pokarmów w związku z ich zapachem czy wyglądem albo wcześniejszymi złymi doświadczeniami. Sprawdź, jakie są objawy ARFID i jak się je rozpoznaje.

Czym jest ARFID?

ARFID (ang. avoidant/restrictive food intake disorder) to zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się unikaniem lub ograniczaniem spożycia pokarmów w sposób prowadzący do nieadekwatnej podaży składników odżywczych. Osoby z ARFID mogą wykazywać silny lęk lub niechęć do określonych rodzajów jedzenia, co prowadzi do bardzo wybiórczej diety, często z brakiem równowagi w spożywanych składnikach odżywczych. Zaburzenie to różni się od anoreksji czy bulimii tym, że nie wiąże się z zaburzeniami obrazu ciała ani chęcią utraty wagi. Osoby z ARFID mogą unikać jedzenia z powodu obaw związanych z jego konsystencją, smakiem, zapachem lub wcześniejszymi złymi doświadczeniami.

📌 Poznaj e-Pakiet brzuszny.

Jakie mogą być przyczyny ARFID?

Przyczyny ARFID są wieloczynnikowe i mogą wynikać z różnych aspektów biologicznych, psychologicznych i środowiskowych. Skłonność do ARFID może być częściowo dziedziczna. U niektórych osób występują naturalne predyspozycje do lęków lub zwiększonej wrażliwości na bodźce sensoryczne związane z jedzeniem, takie jak tekstura, smak, zapach lub temperatura. Takie osoby odczuwają niechęć lub wręcz odrazę do pewnych rodzajów jedzenia, co prowadzi do ograniczenia diety.

ARFID może rozwinąć się po negatywnych doświadczeniach związanych z jedzeniem, takich jak częste zadławienia, choroby przewodu pokarmowego, bóle brzucha lub reakcje alergiczne, które budują lęk przed jedzeniem. Dzieci, które doświadczyły trudności z karmieniem, np. problemów z połykaniem lub przyjmowaniem pokarmu, mogą unikać jedzenia przez długi czas.

Lęk, stres lub inne zaburzenia emocjonalne również przyczyniają się do rozwoju ARFID. U niektórych osób zaburzenia odżywiania mogą być mechanizmem radzenia sobie z trudnymi emocjami, takimi jak lęk czy depresja, co prowadzi do unikania jedzenia. Środowisko rodzinne, w którym jedzenie jest traktowane jako nagroda, kara lub powód do konfliktu, może wpłynąć na wykształcenie się ARFID. Z kolei nacisk na jedzenie lub niechęć do wspólnych posiłków kształtują u dziecka negatywne skojarzenia z jedzeniem.

Objawy ARFID

Objawy ARFID obejmują różnorodne zachowania związane z jedzeniem, które prowadzą do ograniczonego spożycia pokarmów. Wpływają na zdrowie fizyczne oraz psychiczne osoby dotkniętej tym zaburzeniem, a ich nasilenie może się zmieniać w czasie. 

Głównym objawem ARFID jest silne unikanie określonych rodzajów jedzenia. Chorzy mogą odrzucać całe grupy pokarmów, takie jak warzywa czy mięso, co skutkuje bardzo wybiórczą dietą. Osoby z tym zaburzeniem często niechętnie próbują nowych produktów, a zmiana diety lub wprowadzenie nowych smaków powoduje u nich lęk i niepokój.

Zmagający się z ARFID bywają nadwrażliwi na sensoryczne aspekty jedzenia, takie jak zapach, konsystencja, smak, wygląd, temperatura pokarmów, co może prowadzić do ich całkowitego odrzucenia.

W wyniku wybiórczości w diecie osoby z ARFID często mają trudności z zapewnieniem sobie odpowiedniej podaży kalorii, witamin, minerałów oraz innych składników odżywczych. Może to prowadzić do niedożywienia i opóźnień w rozwoju fizycznym, takich jak zahamowanie wzrostu, niska masa ciała, co wpływa również na rozwój psychiczny i emocjonalny.

Ze względu na ograniczoną dietę, osoby z ARFID mogą unikać sytuacji, w których jedzenie jest centralnym punktem, takich jak posiłki w gronie rodziny czy znajomych, co może prowadzić do izolacji społecznej i poczucia wyobcowania.

Jak rozpoznawane jest ARFID?

ARFID rozpoznawane jest przez specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego na podstawie szczegółowego wywiadu medycznego, oceny zachowań żywieniowych oraz obserwacji objawów. Pierwszym krokiem w diagnozowaniu ARFID jest wykluczenie innych zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia, które mogą mieć podobne objawy, ale różnią się przyczynami i mechanizmami.

W diagnozie ARFID ważne jest poznanie historii odżywiania i preferencji żywieniowych pacjenta. Specjalista zbiera informacje o tym, jakich pokarmów chory unika, jak silna jest niechęć do jedzenia oraz czy występują konkretne lęki lub awersje związane z jedzeniem. 

Lekarz analizuje, czy pacjent wykazuje silne lęki lub reakcje emocjonalne, takie jak niepokój, przy próbie jedzenia nowych pokarmów lub po doświadczeniach związanych z jedzeniem. Dodatkowo sprawdza, czy ograniczona dieta prowadzi do niedożywienia, niedoborów składników odżywczych lub innych problemów zdrowotnych.

Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie sesji z psychologiem lub psychiatrą w celu oceny stanu emocjonalnego pacjenta, w tym ewentualnych zaburzeń lękowych, depresji lub traumatycznych doświadczeń związanych z jedzeniem, które mogą prowadzić do ARFID. Cały proces diagnostyczny jest skomplikowany, ponieważ wymaga dokładnego zrozumienia historii medycznej chorego, jego zachowań żywieniowych oraz wpływu tych zachowań na zdrowie i życie codzienne.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian