Badania serca – sprawdź, jakie warto wykonać w ramach profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego

Badania serca stanowią kluczowy element profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego, które są główną przyczyną zgonów zarówno w kraju, jak i na całym globie. Dlatego tak istotne jest ich wykonywanie i nielekceważenie dolegliwości mogących świadczyć o problemach z sercem.

Zdrowy mięsień sercowy jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu sercowo naczyniowego i tym samym całego organizmu. Konieczne jest zatem kontrolowanie jego stanu. Sprawdź, jakie badania serca warto przeprowadzić, aby ocenić kondycję serca i układu krążenia i wykryć ewentualne nieprawidłowości. Pamiętaj, aby interpretacji wyników dokonywał lekarz, najlepiej kardiolog.

Pomiar ciśnienia tętniczego

Bez wątpienia najprostszym i możliwym do przeprowadzenia w warunkach domowych badaniem kontrolującym pracę układu krążenia  jest pomiar ciśnienia tętniczego. Pomiar ciśnienia jest jednym z kryteriów oceny ryzyka chorób układu krążenia (ChUK) stosowanych u osób w wieku 40-65 lat. Obecnie dostępne aparaty dostarczają informacji nie tylko o poziomie ciśnienia i tętnie, ale i o zaburzeniach pracy serca. W przypadku osób z dobrze wyrównanym ciśnieniem, ocenę wartości tego parametru można wykonywać raz na jakiś czas (np. co 2 tygodnie), a u osób z zaburzeniami ciśnienia dwa razy dziennie (najlepiej rano i wieczorem). Dobrze jest zapisywać pomiary, aby omówić je z lekarzem podczas wizyty.

Dla uzyskania wiarygodnego wyniku powinno się przestrzegać takich zasad:

• Pomiar powinien odbywać się w warunkach spoczynkowych – co najmniej po 5–10 minutach odpoczynku w pozycji siedzącej.
• Pomiaru należy dokonywać w warunkach spokojnych, gdzie panuje temperatura pokojowa.
• Pomiaru nie wolno przeprowadzać bezpośrednio po posiłku, wysiłku, zdenerwowaniu, wypaleniu papierosa.
• Do pomiaru ciśnienia należy używać aparatu z odpowiedniej szerokości mankietem, bo zbyt wąski zawyża wartości.
• Pomiaru dokonuje się w pozycji siedzącej. Badana ręka powinna być podparta i znajdować się na wysokości serca.
• Mierząc ciśnienie po raz pierwszy, należy dokonać pomiaru na obu rękach. Ręka, na której uzyskało się wyższe wartości, powinna być używana podczas kolejnych pomiarów. Jeśli nie było różnicy w uzyskanych wartościach, następne badanie ciśnienia przeprowadza się na ręce niedominującej.

Laboratoryjne badania serca

Profilaktyczne diagnostyka serca i układu krążenia oraz ocena ryzyka chorób sercowo-naczyniowych to ważny element zdrowego stylu życia, który jest najlepszym sposobem na zapobieganie wszelkim nieprawidłowościom w funkcjonowaniu organizmu. Regularnie wykonywane badania serca pozwalają sprawdzić jego stan i wykryć ewentualne zaburzenia na początkowym etapie, kiedy nie dają jeszcze żadnych objawów lub są one mało charakterystyczne. W ten sposób zapewniamy sobie wczesną diagnozę i wdrożenie leczenia.

Istotnym elementem badań serca i układu krążenia oraz ryzyka chorób sercowo-naczyniowych są laboratoryjne testy oceniające poziom: glukozy, elektrolitów (Na, K, Mg), troponiny, homocysteiny oraz lipidogram. Można ocenić każdy parametr z osobna lub w ramach tzw. pakietów sercowych – zestawów testów i badań, umożliwiających całościową ocenę pracy serca i układu krwionośnego oraz określenie ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego.

Jakie badania na serce można wykonać w krwi?

Profilaktyczne badania serca są zalecane osobom po 40 r.ż., szczególnie znajdującym się w tzw. grupach ryzyka, w tym m.in.: palącym papierosy, o nadmiernej masie ciała, z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, zespołem metabolicznym, narażonym na stres, z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku chorób sercowo-naczyniowych. Laboratoryjne badania serca z krwi zaleca się wykonywać raz do roku. Dodatkowo do zgłoszenia się do kardiologa i oceny pracy serca powinny skłonić takie objawy, jak: nawracający ból, pieczenie lub wrażenie ucisku w klatce piersiowej, duszności, powtarzające się uczucie uderzenia krwi do głowy, obrzęki twarzy i kończyn, omdlenia i zasłabnięcia, odczuwalne zmiany w rytmie serca, słaba wydolność fizyczna, zadyszka.

Pomiar stężenia troponiny stosowany jest w diagnostyce niewydolności mięśnia sercowego, powstałej w wyniku uszkodzenia, stanu zapalnego czy niedokrwienia. To tzw. złoty standard w ocenie martwicy mięśnia sercowego. Lipidogram, inaczej nazywany profilem lipidowym, stanowi podstawowe badanie dostarczające informacji na temat miażdżycy naczyń, która prowadzi do rozwoju choroby wieńcowej i zawału serca. Dokonuje się w nim pomiaru cholesterolu całkowitego, frakcji cholesterolu HDL, nie-HDL, LDL, triglicerydów. Podwyższone stężenie homocysteiny to dodatkowy czynnik podnoszący ryzyko miażdżycy, chorób sercowo-naczyniowych, naczyń obwodowych i naczyniowo-mózgowych. D-dimery służą do oceny procesów krzepnięcia i fibrynolizy, a w związku z tym pozwalają na ocenę ryzyka wystąpienia zakrzepicy i zawału mięśnia sercowego. Nieprawidłowości stężenia elektrolitów zaburzają pracę serca, a nieprawidłowości stężenia glukozy podnoszą ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Badanie EKG i inne badania serca

Do oceny stanu mięśnia sercowego lekarz wykorzystuje szereg badań – od najbardziej podstawowego, jakim jest osłuchiwanie czynności serca stetoskopem, po bardziej zaawansowane metody:

• Elektrokardiogram (EKG) – badanie czynności elektrycznej serca. Rejestruje i utrwala impulsy elektryczne serca. Pozwala na wykrycie zaburzeń jego rytmu, zawału i , niedokrwienia mięśnia sercowego. Na klatce piersiowej mocuje się przyssawki, a na kończynach metalowe elektrody, które przesyłają sygnały impulsów sercowych do elektrokardiografu rejestrującego je  w postaci tzw. krzywej EKG.
• Holter EKG – całodobowe monitorowanie pracy serca wykonywane  u osób z nieprawidłowościami w podstawowym  badaniu EKG.
• Holter serca ciśnieniowy (ABPM) – badanie przeznaczone szczególnie dla osób z tzw. zespołem białego fartucha, czyli reagujących wzrostem ciśnienia podczas pomiarów w placówkach medycznych. Badanie polega na całodobowym monitorowaniu ciśnienia krwi.
• ECHO serca – badanie USG serca i badanie dopplerowskie w jednym. Pozwala na ocenę budowy serca i przepływu krwi.
• RTG klatki piersiowej – najprostsze badanie obrazowe serca. Polega na prześwietleniu promieniami Roentgena klatki piersiowej. Na kliszy możliwa jest ocena budowy serca, jego położenia, a nawet niektórych wad.
• Test wysiłkowy/badanie wysiłkowe – pomiar EKG w warunkach wzmożonego wysiłku fizycznego, który prowokuje niedokrwienie, szczególnie przydatne w podejrzeniu choroby wieńcowej. W czasie próby monitoruje się na bieżąco EKG i okresowo ciśnienie tętnicze (co 2–3 minuty).

W razie podejrzenia nieprawidłowości w pracy serca lekarz zalecić może bardziej specjalistyczne badania kardiologiczne, m.in.: tomografię komputerową i rezonans magnetyczny serca i naczyń wieńcowych, angiografię (badanie przepływu krwi przez naczynia krwionośne), echokardiografię przezprzełykową (echo serca, w którym sonda wraz z głowicą USG wprowadzana jest do przełyku).

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. e-PAKIET SERCOWY. Online: https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-sercowy/ [dostęp: 19.04.2022].
2. G. Herold, Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
3. P. Jankowski, Zasady profilaktyki chorób układu krążenia w 2018 roku, „Kardiologia Inwazyjna” 2017, t. 12, nr 6, s. 42–48.
4. I. Machaj i wsp., Nieinwazyjne badania obrazujące w kardiologii, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2015, t. 21, nr 4, s. 362–368.