Cytologia płynna – czym jest? Kiedy wykonać badanie?

Cytologia płynna, podobnie jak klasyczna, jest głównym badaniem pozwalającym wykryć nowotwór szyjki macicy. W odróżnieniu od zwykłej cytologii badanie to wykorzystywane jest też w rozpoznaniu zakażenia HPV i chlamydii. Sprawdź, jak należy się do niego przygotować i na czym ono polega.

KUP BADANIE >>> Cytologia płynna <<<

Cytologia płynna jest coraz częściej wykonywana zamiast zwykłej cytologii z uwagi na lepszą jakość uzyskanego preparatu i większe znaczenie diagnostyczne. W odróżnieniu od klasycznej cytologii materiał do analizy przechowuje się na podłożu płynnym, co ogranicza ryzyko jego uszkodzenia. Badania nie powinno się wykonywać w czasie miesiączki, podczas stosowania leków dopochwowych czy bezpośrednio po badaniu ginekologicznym.

Cytologia płynna – co to jest?

Cytologia płynna inaczej nazywana jest cienkowarstwową lub jednowarstwową. Dla jej określenia stosuje się także skrót LBC od angielskiej nazwy liquid based cytology. To badanie opierające się na unowocześnionej technice przygotowania preparatu cytologicznego. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje cytologię płynną jako metodę przesiewowych badań w kierunku raka szyjki macicy – umożliwia ona wykrycie wczesnych zmian przednowotworowych i nowotworowych. W porównaniu do klasycznej cytologii płynna zapewnia większą wykrywalność śródnabłonkowych zmian dysplastycznych wysokiego stopnia (HSIL).

Dla kogo przeznaczona jest cytologia płynna?

Cytologia płynna to badanie przeznaczone dla wszystkich kobiet w wieku rozrodczym. Specjaliści zalecają regularne poddawanie się badaniom cytologicznym – najlepiej raz do roku, a nie rzadziej niż co 3 lata, o ile poprzedni wynik był prawidłowy i nie występują czynniki podnoszące ryzyko rozwoju raka szyjki macicy. Na pierwsze badanie cytologiczne powinno się zgłosić po rozpoczęciu współżycia lub po 25. roku życia, chyba że istnieją przesłanki do wcześniejszej diagnostyki. Badanie powinny wykonać też kobiety w ciąży do 10. tygodnia lub na pierwszej wizycie, o ile nie poddawały się cytologii w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Także menopauza nie zwalnia z badań.

Cytologia płynna a zwykła – różnice

Cytologia płynna i zwykła różnią się jakością uzyskanego preparatu. Badanie cytologiczne płynne w porównaniu z konwencjonalnym z uwagi na obraz składający się z cienkiej warstwy komórek ma zdecydowanie lepszą jakość. Płynna cytologia ma też szersze zastosowanie. Można na podstawie pobranego z niej materiału dodatkowo wykonywać badania w kierunku bakterii z gatunku Chlamydia trachomatis, odpowiedzialnych za rozwój chlamydiozy i zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papillomavirus – HPV).

Cytologia płynna i klasyczna różnią się sposobem pobrania materiału do analizy. W cytologii zwykłej materiał pobiera się z dróg rodnych kobiety za pomocą specjalnej, sterylnej szczoteczki. Pobrany materiał przenoszony jest na szkiełko mikroskopowe jeszcze w gabinecie zaraz po pobraniu i dostarczany do laboratorium do oceny. W cytologii zwykłej zdarza się nierównomierne rozprowadzenie materiału na szkiełku, zachodzenie na siebie komórek, nieprzeniesienie na szkiełko całego materiału. W przypadku cytologii płynnej sytuacje te są ograniczone do minimum.

W płynnej cytologii lekarz również pobiera wymaz szczoteczką, ale wkłada ją do pojemnika o płynnym podłożu. Jego zadaniem jest zapobieganie uszkodzeniu pobranego materiału. Ogranicza tym samym ryzyko powstania błędów podczas oceny mikroskopowej, do jakich może dojść w wyniku nieodpowiedniego utrwalenia preparatu. Po dostarczeniu do laboratorium zawartość pojemnika zostaje przeniesiona na filtr, który oczyszcza wymaz z erytrocytów, śluzu, bakterii, komórek stanu zapalnego. Następnie materiał umieszcza się na szkiełku mikroskopowym i poddaje ocenie.

Przebieg cytologii płynnej

Materiał do cytologii płynnej pobierany jest na fotelu ginekologicznym przez wykwalifikowaną położną lub lekarza ginekologa.. Osoba pobierająca wprowadza wziernik do pochwy, w razie potrzeby usuwa nadmiar śluzu z szyjki macicy za pomocą jałowego gazika lub wymazówki i pobiera próbkę złuszczonego nabłonka szyjki macicy. Płynna cytologia to badanie nieinwazyjne, szybkie (cała procedura trwa zaledwie kilka minut) i bezbolesne. Wyniki cytologii płynnej dostępne są z reguły w ciągu 3–15 dni roboczych.

Cytologia płynna – przygotowanie

Cytologia płynna wymaga specjalnego przygotowania, które zwiększa istotnie ilość komórek nadających się do oceny cytologicznej. Co za tym idzie – zapewnia dokładniejszy wynik i zmniejsza liczbę fałszywie negatywnych wyników.

Cytologia płynna nie może być przeprowadzona dowolnego dnia cyklu. Badania nie wykonuje się podczas krwawienia miesiączkowego (nie jest wskazane wcześniej niż 2 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 2 dni przed jej rozpoczęciem). Najlepszym momentem jest pierwsza faza cyklu menstruacyjnego, czyli kilka dni po zakończeniu krwawienia. Badanie z reguły przeprowadza się między 10. a 20. dniem cyklu.

Mówiąc o przygotowaniu do cytologii płynnej, należy wspomnieć, że badania nie wykonuje się w czasie stosowania żadnych środków dopochwowych. Ważne jest również zachowanie co najmniej 24-godzinnej przerwy od kontaktów seksualnych, irygacji, badania ginekologicznego, badania USG dopochwowego, pobierania posiewów i wymazów z kanału szyjki macicy.

Pacjentka zgłaszająca się na badanie cytologii płynnej powinna przygotować informacje o dacie ostatniej miesiączki i stosowanej ewentualnej hormonoterapii czy innych leków ginekologicznych. W przypadku wystąpienia stanu zapalnego narządu rodnego należy najpierw go wyleczyć i dopiero zgłosić się na badanie.

Cytologia płynna – wyniki

Interpretacja wyniku badania cytologicznego powinna być dokonywana przez specjalistę. Do oceny wymazu cytologicznego stosuje się system Bethesda. Prawidłowy wynik określa się jako NILM (no intraepithelial lesion or malignancy), co oznacza brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji i raka.

Nieprawidłowe wyniki cytologiczne to:

• ASC – atypowe komórki nabłonka płaskiego:
  • ASC-US – atypowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu,
  • ASC-H – atypowe komórki nabłonkowe, gdzie nie można wykluczyć obecności zmian dużego stopnia, czyli HSIL,
• LSIL – małego stopnia zmiany w komórkach nabłonka płaskiego,
• HSIL – dużego stopnia zmiany w komórkach nabłonka płaskiego,
• AGC – atypowe zmiany w komórkach gruczołowych.

Autor: Olga Dąbska

Weryfikacja: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. H. Giezowska, Porównanie obrazów cytologicznych z wymazów szyjki macicy pobranych od pacjentek prywatnych versus korzystających ze świadczeń medycznych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, „Hygeia Public Health” 2015, t. 50, nr 2, s. 389–394.
2. A. Nasierowska-Guttmejer i wsp., Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia płaskonabłonkowych zmian śródnabłonkowych szyjki macicy na podstawie wytycznych CAP/ASCCP, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2016, t. 1, nr 3, s. 130–137.
3. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Wydział Świadczeń Opieki Zdrowotnej, Cytologia na podłożu płynnym w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy – kwalifikacja świadczenia. Raport w sprawie oceny świadczenia opieki zdrowotnej, 2018.