Blastomykoza – co to za choroba? Objawy i diagnostyka

Czym jest blastomykoza? Blastomykoza to rzadka, ale potencjalnie poważna grzybicza choroba zakaźna, wywoływana przez grzyby z rodzaju Blastomyces, głównie Blastomyces dermatitidis (obecnie klasyfikowany również jako Blastomyces gilchristii). Grzyb ten występuje w glebie, szczególnie w wilgotnych, bogatych w materię organiczną obszarach, takich jak lasy, brzegi rzek i jezior. Choroba występuje głównie w Ameryce Północnej (USA, Kanada), ale pojedyncze przypadki odnotowano również w Afryce i Azji.

Blastomykoza – drogi zakażenia

Główną drogą zakażenia jest układ oddechowy. Zarodniki grzyba, które znajdują się w glebie i rozkładającej się materii organicznej, mogą unosić się w powietrzu, szczególnie podczas prac ziemnych, takich jak kopanie czy wietrzenie starych liści. Gdy człowiek wdycha te mikroskopijne zarodniki, trafiają one do płuc, gdzie w wyższych temperaturach przekształcają się w formę drożdżakową.

W płucach grzyb może wywołać miejscowy stan zapalny, prowadząc do objawów podobnych do zapalenia płuc. Jeśli układ odpornościowy nie poradzi sobie z infekcją, drożdżaki mogą przedostać się do krwi i rozprzestrzenić na inne narządy, takie jak skóra, kości, mózg czy układ moczowy.

Do zakażenia może również dojść przez uszkodzoną skórę, np. gdy zranimy się kolcem lub narzędziem zanieczyszczonym ziemią zawierającą zarodniki Blastomyces. Ta droga infekcji jest o wiele mniej powszechna niż zakażenie przez drogi oddechowe.

Objawy blastomykozy u ludzi

Objawy blastomykozy zależą od postaci choroby i stanu układu odpornościowego pacjenta. U osób z prawidłową odpornością infekcja może przebiegać bezobjawowo lub łagodnie, podczas gdy u pacjentów z osłabionym układem immunologicznym (np. chorych na HIV, po przeszczepach, leczonych immunosupresyjnie) może dojść do ciężkiej, rozsianej postaci choroby.

Postać płucna (najczęstsza)

• kaszel (suchy lub z odkrztuszaniem plwociny),
• gorączka, dreszcze,
• ból w klatce piersiowej,
• duszność,
• nocne poty,
• zmęczenie, utrata masy ciała.

Objawy mogą przypominać zapalenie płuc lub gruźlicę, co utrudnia szybką diagnozę.

📌 Materiałem do diagnostyki płucnej postaci blastomykozy jest plwocina. 

Postać skórna

• guzki, owrzodzenia lub krosty na skórze, często z krwawieniem i strupem,
• zmiany mogą przypominać raka skóry lub inne infekcje grzybicze.

Postać rozsiana (rzadka, ale ciężka)

• zajęcie kości (bóle, obrzęki stawów),
• zapalenie układu moczowego (np. zapalenie prostaty u mężczyzn),
• zajęcie OUN (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) – bóle głowy, zaburzenia świadomości.

Diagnostyka blastomykozy

Rozpoznanie blastomykozy wymaga połączenia wywiadu epidemiologicznego, objawów klinicznych i badań laboratoryjnych. Ze względu na podobieństwo do innych chorób (np. gruźlicy, histoplazmozy) konieczne jest wykonanie specjalistycznych testów.

Wywiad i podejrzenie kliniczne

Lekarz powinien zapytać o:

• narażenie środowiskowe (praca w lesie, wędkowanie, przebywanie w endemicznych rejonach),
• objawy (długotrwały kaszel, zmiany skórne, gorączka),
• stan odpornościowy (HIV, leczenie immunosupresyjne).

Badania laboratoryjne

W zależności od postaci choroby, materiał do badań to:

Mikroskopia i hodowla mikologiczna

• Materiał: plwocina, popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe (BAL), aspirat z ropnia, biopsja tkanek, mocz, płyn mózgowo-rdzeniowy (CSF).
• Metoda: Barwienie metodą KOH lub barwienie metodą GMS/Grocott, hodowla na podłożu Sabourauda.

Testy serologiczne

• Wykrywanie antygenu Blastomyces w moczu lub surowicy (przydatne w ciężkich postaciach rozsianych).
• Testy immunodiffusion (ID) i complement fixation (CF) – mniej czułe, ale pomocne w diagnostyce.

PCR (diagnostyka molekularna)

• Metoda pozwala na szybkie wykrycie DNA grzyba w materiale klinicznym.

Badania histopatologiczne

• Biopsja zmienionej tkanki (skóra, płuco) z oceną obecności charakterystycznych grzybni i komórek drożdżakowych.

Pobieranie materiału

W diagnostyce blastomykozy kluczowy jest właściwy dobór materiału klinicznego, który zależy od postaci choroby i objawów pacjenta. Zawsze na zleceniu do laboratorium powinna się znaleźć informacja o podejrzeniu tej jednostki chorobowej, aby dostosować protokół działania dla tego materiału !!!

Postać płucna

Materiały do pobrania:

• plwocina (najprostsze badanie, ale wymaga dobrej jakości próbki),
• popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe (BAL) – złoty standard w diagnostyce płucnej blastomykozy,
• biopsja płuca (w przypadku guzowatych zmian lub gdy inne metody zawiodły),
• krew (posiew w przypadku podejrzenia rozsianej infekcji).

Postać skórna

Materiały do pobrania:

• wymaz ze zmiany (pobierany z dna owrzodzenia),
• biopsja skóry (najlepsza metoda – pozwala na ocenę histopatologiczną i hodowlę),
• aspirat ropny (jeśli zmiana jest ropiejąca).

Uwaga: Materiał powinien być pobierany ze strefy aktywnego zapalenia, a nie z martwiczych tkanek.

Postać rozsiana (układowa)

Materiały do pobrania:

• krew,
• mocz, 
• płyn mózgowo-rdzeniowy,
• biopsja zajętego narządu (np. kości, węzłów chłonnych).

Uwaga: W rozsianej blastomykozie test antygenowy w moczu ma wysoką czułość.

Postać kostna

Materiały do pobrania:

• biopsja kości (najlepsza metoda),
• aspirat ropny (np. z ropnia przykościowego).

Postać moczowo-płciowa

Materiały do pobrania:

• mocz (antygen, hodowla),
• biopsja prostaty (w trudnych diagnostycznie przypadkach).

Jakie badania wykonać?

Hodowla może trwać nawet 4 tygodnie, dlatego równolegle warto wykonać szybkie testy (mikroskopia, PCR, antygen w moczu).

Jeśli blastomykoza jest prawdopodobna, a wyniki są ujemne, należy rozważyć powtórzenie badań lub zastosowanie bardziej inwazyjnych metod (np. biopsji).

Leczenie blastomykozy – aktualne standardy terapeutyczne

Leczenie blastomykozy jest procesem `długotrwałym i wymaga wzięcia pod uwagę postać kliniczną choroby, stan zdrowia pacjenta oraz poziom jego odporności. W postaci łagodnej do umiarkowanej lekiem z wyboru jest itrakonazol. Flukonazol i worykonazol są wówczas alternatywą w leczeniu. W przypadku postaci rozsianej leczenie zaczyna się od stosowania amfoterycyny B, a itrakonazol jest tutaj terapią podtrzymującą. W przypadku gdy blastomykoza zostaje stwierdzona u kobiety ciężarnej lub u dziecka, lekiem pierwszego rzutu jest amfoterycyna B.

Mgr Kinga Dworak