Ból jąder - poznaj możliwe przyczyny

Ból jąder jest jednym z najczęściej zgłaszanych w poradniach urologicznych
i gabinetach lekarza pierwszego kontaktu „męskich problemów”. Obserwowany wzrost liczby mężczyzn zgłaszających tego rodzaju problemy zdrowotne wydaje się być efektem zwiększenia społecznej świadomości ryzyka wystąpienia raka jądra. Wraz ze zwiększeniem ilości łatwo dostępnych informacji w mediach w ostatnich latach nastąpił rozwój magazynów i opracowań poświęconych zdrowiu mężczyzn i „męskim problemom”.  

Zmiany te wskazują na przełamanie tabu otaczającego sferę męskiego zdrowia, dlatego też można otwarcie zadać pytanie: jakie są przyczyny bólu jąder i kiedy należy skontaktować się
z lekarzem?

Czym jest ból jąder?

Według wyników badań jednego z dużych koncernów farmaceutycznych, 93% Polaków zmaga się z bólem różnego pochodzenia z czego ponad 60% odczuwa dolegliwości bólowe co najmniej raz w tygodniu. Ból w negatywny sposób wpływa na nasze życie, uniemożliwiając w pełni efektywne funkcjonowanie. Wiele osób oswaja się z towarzyszącym bólem, bagatelizując wysyłane przez organizm w postaci bólu ostrzeżenie. Ostry ból jest reakcją ochronną organizmu na uszkodzenie tkanki wynikające z urazu, choroby, przeciążenia lub stresorów środowiskowych. Ból jest osobistym doświadczeniem, na które w różnym stopniu wpływają czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne.

Ból jąder może być odczuwany jako ból lewego jądra, ból prawego jądra, ból jąder i podbrzusza, lekki ból jądra, ból jądra przy dotyku, ból ostry, przerywany lub tępy o stałym nasileniu. Ból może mieć charakter nagły lub przewlekły cechujący się stopniowym zwiększeniem intensywności. Przewlekły ból jąder definiowany jest jako to jednostronny lub obustronny ból moszny utrzymujący się dłużej niż trzy miesiące i zakłócający normalne czynności. Problem ten dotyka najczęściej mężczyzn między trzydziestym i czterdziestym rokiem życia.  Odczuwany przez pacjentów ból może charakteryzować się różnym nasileniem, a rozwój objawów może nastąpić szybko, nawet w ciągu kilku minut lub być wydłużony w czasie (do kilku dni) w zależności od etiologii.

Ze względu na unerwienie moszny, problem zdrowotny manifestujący się bólem jąder może dotyczyć jamy brzusznej lub samych jąder. Niejednokrotnie przyczyna bólu jąder może okazać się trudna do ustalenia, a u około 25% przypadków nie można zidentyfikować przyczyny bólu.

Ból jąder – przyczyny

Przyczyny występowania bólu jąder są zróżnicowane, niemniej jednak we wszystkich przypadkach kluczową rolę odgrywa szybkie ustalenie jego etiologii. Wśród najczęstszych przyczyn bólu jąder wymienić można:

• Uraz lub niedokrwienie
  • Skręt jąder
  • Skręt powrózka nasiennego
  • Krwiak jąder
  • Żylaki powrózka nasiennego
  • Uwięźnięcie przepukliny mosznowej
• Infekcje i stany zapalne
  • Zapalenie jądra
  • Zapalenie najądrzy
• Bóle neuropatyczne i rzutowane
  • Kamica cewki moczowej
  • Przepukliny pachwinowe (w tym uwięźnięcie przepukliny)
  • Zaburzenia naczyniowe takie jak np. tętniak aorty czy tętnicy biodrowej wspólnej
  • Neuropatia cukrzycowa (częściej występuje postać przewlekła)

Wśród wymienionych powyżej czynników, ból jąder zdecydowanie najczęściej powodowany jest stanami zapalnymi oraz skręceniem jąder i powrózka nasiennego, żylakami powrózka nasiennego oraz uwięźnięciem przepukliny pachwinowej.

Chociaż czynniki te odpowiadają za około 85% przypadków, częstość ich występowania jest zróżnicowana w zależności od wieku pacjentów. Ostry ból jąder u dzieci częściej powodowany jest przez skręcenie powrózka nasiennego, podczas gdy pacjenci powyżej 25 roku życia są znacznie bardziej narażeni na występowanie zapaleń jader i najądrzy.

Nie należy zapominać, że jednym z najbardziej niebezpiecznych schorzeń, które mogą manifestować się bólem w obrębie moszny jest rak jądra. Chociaż ból jąder nie jest typowym objawem rozwijającej się zmiany nowotworowej, występuje on nawet u 20% mężczyzn, u których rozpoznano raka jądra. Ponadto w około 10% przypadków zmiana nowotworowa jądra może manifestować się objawami przypominającymi zapalenie jądra i najądrza, co opóźnia postawienie prawidłowego rozpoznania i wdrożenie terapii.

Ból jąder – co robić?

Upływający czas w przypadku wystąpienia bólu jąder jest czynnikiem w istotny sposób pogarszającym rokowania pacjenta, dlatego należy niezwłocznie po wystąpieniu objawów skontaktować się z urologiem lub lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Postępowanie diagnostyczne obejmuje zebraniem szczegółowego wywiadu i badanie fizykalne przeprowadzane zarówno pozycji leżącej jak i stojącej. Dodatkowo lekarz może zalecić wykonanie badania ultrasonograficznego jąder i/lub USG Doppler. Badania te pozwolą ocenić budowę i unaczynienie jąder, najądrzy oraz powrózka nasiennego. W przypadku podejrzenia rzutowanego bólu nerek odpowiednie mogą być badania górnych dróg moczowych, takie jak urografia z zastosowaniem środka kontrastującego i ultrasonografia nerek.

W zależności od stanu pacjenta i etiologii bólu, lekarz może zalecić postępowanie zachowawcze lub leczenie chirurgiczne. W przypadku bakteryjnego podłoża bólu jąder, lekarz wdroży odpowiednią antybiotykoterapię, gdy zaś ból spowodowany jest skurczem mięśni dna miednicy, warto rozważyć konsultację fizjoterapeuty.

Wśród najczęściej zalecanych w bólu jąder postępowań nieinwazyjnych wymienić można:

• Odpoczynek i oszczędny tryb życia,
• Noszenie niekrępującej ruchów bielizny,
• W przypadku bólu utrudniającego normalne funkcjonowanie Stosowanie doustnych leków przeciwzapalnych (w przypadku bólu o większym nasileniu, utrudniającego normalne funkcjonowanie),
• Unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Efekty zastosowanego leczenia zachowawczego i ustąpienie bólu mogą nastąpić dopiero po kilku tygodniach.  

Należy pamiętać, że pilna konsultacja lekarska i postawienie diagnozy są niezwykle istotne, gdyż np. w przypadku skrętu jądra, przywrócenie ukrwienie jest skuteczne, jeśli zabieg chirurgiczny wykonany jest w ciągu sześciu godzin od wystąpienia objawów. W przypadku pacjentów, u których objawy utrzymują się dłużej niż sześć godzin, szanse na osiągnięcie sukcesu terapeutycznego zmniejszają się do około 80% – 88% po 12 godzinach, 31% po 24 godzinach i tylko 2,6% po 48 godzinach od wystąpienia objawów.

Ból jąder a abstynencja seksualna

Sfera intymna odgrywa ważną rolę w życiu osób dorosłych, a jakiekolwiek niedomagania w tym zakresie pogłębiają uczucie dyskomfortu wśród pacjentów. Ból jąder w niekorzystny sposób wpływa na funkcje seksualne mężczyzn. Wśród pacjentów zmagających się z bólem moszny o dużym nasileniu obserwuje się zmniejszone funkcje seksualne i zainteresowanie współżyciem w porównaniu do mężczyzn, u których występuje ból łagodny lub umiarkowany. Jednocześnie u większości mężczyzn uskarżających się na ból moszny o dużym nasileniu, którzy jednak starli się pozostać aktywni seksualnie, zaobserwowano zwiększenie poziomu odczuwanego podczas współżycia bólu i dyskomfortu. Mężczyźni powinni więc być świadomi podwójnego ryzyka związanego z występowaniem bólu jąder obejmującego możliwość wystąpienia dysfunkcji oraz zwiększenia poziomu odczuwanego bólu w trakcie aktywności seksualnej.

Autor: dr n. o zdrowiu Piotr Choręza

Bibliografia:

1. Chronic scrotal pain may lead to reduced sexual function and interest, while sexual activity may worsen chronic scrotal pain: „double jeopardy”. Aljumaily A, Al-Khazraji HAJ, Gordon A, et al. Transl Androl Urol 2018; 7(1): S23-S28. doi: 10.21037/tau.2017.
2. European Pain Federation. What is the definition of pain? link: https://europeanpainfederation.eu/what-is-pain/, dostęp: 20.05.2023
3. Clinical management of chronic testicular pain. Kumar P, Mehta V, Nargund VH. Urol Int 2010; 84 (2): 125-31. doi: 10.1159/000277587.
4. Chronic Testicular Pain And Orchalgia. [W]: StatPearls [Internet]. Leslie SW, Sajjad H, Siref LE. Treasure Island (FL), StatPearls Publishing 2023.
5. Chronic testicular pain in adult men: an integrative literature review. Quallich SA, Arslanian-Engoren C. Am J Mens Health. 2013; 7 (5): 402-13. doi: 10.1177/1557988313476732.
6. Acute Scrotum Pain. [W]: StatPearls [Internet]. Velasquez J, Boniface MP, Mohseni M. Treasure Island (FL), StatPearls Publishing 2023.
7. Testicular pain as the initial presentation of testicular neoplasms. Wilson JP, Cooksey G. Ann R Coll Surg Engl 2004; 86 (4): 284-8. doi: 10.1308/147870804308.