10 lutego 2023 - Przeczytasz w 3 min

Jak zbadać poziom testosteronu?

Testosteron to naturalny hormon steroidowy z grupy androgenów, czyli hormonów płciowych przeważających u mężczyzn, ale występujących także w małych stężeniach u kobiet. Odpowiada on za rozwój męskich cech fizycznych i jest wytwarzany w gruczołach płciowych (u mężczyzn w jądrach, a u kobiet w jajnikach) oraz w nadnerczach. Poniżej przeczytasz o jego działaniu, objawach niedoboru i nadmiaru oraz o tym, jak zbadać poziom testosteronu w organizmie.

jak badać poziom testosteronu

Testosteron – czym jest?

Testosteron to podstawowy męski hormon płciowy. Poziom testosteronu we krwi jest regulowany przez oś podwzgórze-przysadka – główny mechanizm zawiadujący wydzielaniem hormonów przez gruczoły dokrewne. Podwzgórze wytwarza gonadoliberynę – hormon stymulujący przysadkę do uwolnienia hormonu luteinizującego (LH). LH z krwioobiegiem dociera do gruczołów płciowych, gdzie zwiększa syntezę i uwalnianie testosteronu. Testosteron na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego hamuje wydzielanie gonadoliberyny z podwzgórza. Zaburzenia poziomu testosteronu mogą być związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem osi podwzgórze-przysadka lub zaburzeniem wytwarzania tego hormonu w jądrach, jajnikach lub nadnerczach.

Testosteron – rola w organizmie

Testosteron jest zaliczany do sterydów anabolicznych, czyli hormonów zwiększających masę mięśniową. To właśnie hormony z tej grupy były niegdyś stosowane jako doping przez zawodowych sportowców, a dziś są nadużywane głównie przez osoby pragnące szybko poprawić swoją sylwetkę.

Podczas pokwitania chłopców testosteron odpowiada za:

  • wykształcenie wtórnych męskich cech płciowych (obniża głos, zwiększa masę mięśniową, odpowiada za wykształcenie męskiego typu owłosienia),
  • gwałtowny skok wzrostu,
  • powiększenie penisa, moszny i jąder,
  • produkcję nasienia w jądrach,
  • zwiększenie libido.

U kobiet hormon ten, chociaż występuje w wielokrotnie niższych stężeniach, to również pełni ważne funkcje, napędzając libido, zapewniając razem z estrogenem odpowiednią mineralizację kości oraz wykazując działanie neuroprotekcyjne (utrzymujące prawidłowe działanie neuronów).

Kiedy bada się poziom testosteronu?

U chłopców badanie poziomu testosteronu może zostać zlecone, jeśli lekarz podejrzewa opóźnienie w dojrzewaniu płciowym.  U mężczyzn hormon ten jest badany przede wszystkim przy podejrzeniu obniżonego poziomu. Niskie poziomy testosteronu mogą być związane z:

  • wiekiem (tzw. andropauza),
  • otyłością,
  • cukrzycą typu 2,
  • hipogonadyzmem (niedoczynnością gruczołów płciowych)
    • pierwotnym, spotykanym przede wszystkim w zaburzeniach chromosomowych np.  zespole Klinefeltera lub Kallmanna,
    • wtórnym, związanym z uszkodzeniem jąder przez urazy, stany zapalne lub nowotwory.

Objawy niedoboru testosteronu u mężczyzn obejmują:

  • niskie libido,
  • zaburzenia erekcji,
  • niepłodność,
  • obniżenie nastroju,
  • powiększenie gruczołu piersiowego,
  • brak zarostu,
  • chroniczne zmęczenie,
  • zmniejszenie masy tkanki mięśniowej,
  • osteoporozę.

W przypadku kobiet badanie jest zlecane głównie przy podejrzeniu podwyższonego stężenia, które może objawiać się:

  • łysieniem androgenowym,
  • obniżeniem głosu,
  • zaburzeniami miesiączkowania,
  • trądzikiem,
  • niepłodnością,
  • nadmiernym owłosieniem.

Zwiększone stężenie testosteronu może być spowodowane:

  • u kobiet zespołem policystycznych jajników (PCOS, który charakteryzuje się występowaniem cykli bezowulacyjnych, nadprodukcją androgenów przez jajniki i nadnercza oraz zwiększonym ryzykiem zespołu metabolicznego, insulinooporności i chorób układu krążenia),
  • u kobiet i mężczyzn – wrodzonym przerostem nadnerczy (grupa chorób, których przyczyną są genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości w enzymach biorących udział w wytwarzaniu hormonów steroidowych) oraz nowotworami nadnerczy,
  • nowotworami jajników lub jąder.

Jak zbadać poziom androgenów?

Jeśli masz więcej niż 50 lat i podejrzewasz u siebie andropauzę, czyli związane z wiekiem obniżenie poziomu testosteronu, odpowiedz na pytania zawarte w kwestionariuszu ADAM (ang. Androgen Deficiency in the Aging Male). Ankieta opracowana przez naukowców z uniwersytetu w Saint Louis jest najpopularniejszym testem przesiewowym do rozpoznawania męskiego przekwitania:

  1. Czy obserwujesz spadek popędu płciowego?
  2. Czy odczuwasz spadek energii?
  3. Czy obserwujesz obniżenie wydolności lub siły mięśni?
  4. Czy odnotowałeś spadek satysfakcji z życia?
  5. Czy obniżył się Twój wzrost?
  6. Czy zauważyłeś spadek nastroju?
  7. Czy doświadczasz zaburzeń erekcji?
  8. Czy zauważyłeś ostatnio obniżenie aktywności ruchowej?
  9. Czy jesteś śpiący po obfitym posiłku?
  10. Czy miałeś ostatnio trudności w wykonywaniu pracy zawodowej?

Jeśli odpowiedziałeś „tak” na pytanie 1 i 7 lub na trzy inne pytania, możesz podejrzewać obniżenie poziomu testosteronu związane z andropauzą.

Jeżeli chcesz wykonać badanie z krwi, pamiętaj, że testosteron, jak wiele innych hormonów podlega rytmowi dobowemu, największe stężenia osiągając rano.  Na pobranie próbki krwi zgłoś się między 7 a 9 rano. Testy laboratoryjne we krwi pozwalają oznaczyć:

  • całkowity testosteron – zawiera pulę testosteronu wolnego i testosteron połączony z białkami transportującymi: albuminą (słabsze wiązanie, duża biodostępność/aktywność) i białkiem wiążącym hormony płciowe (ang. sex hormone binding globulin – SHBG, silne wiązanie, niewielka biodostępność/aktywność),
  • wolny testosteron – hormon nie związany z białkami transportującymi, zwykle 2-3% całej puli testosteronu we krwi.

Zazwyczaj jako pierwsze wykonywane jest oznaczenie testosteronu całkowitego. Kiedy wynik testosteronu całkowitego jest trudny do interpretacji, a lekarz podejrzewa zaburzenia stężenia białka SHBG może zlecić badanie wolnego testosteronu.

Autor: Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

  1. Diagnostyka Laboratoryjna pod redakcją Bogdana Solnicy wyd. 2014
  2. The quantitative ADAM questionnaire: a new tool in quantifying the severity of hypogonadism. Mohamed O, Freundlich RE, Dakik HK, Grober ED, Najari B, Lipshultz LI, Khera M. Int J Impot Res. 2010 Jan-Feb;22(1):20-4. doi: 10.1038/ijir.2009.35. Epub 2009 Aug 6. PMID: 19657348; PMCID: PMC2834355.
  3. https://medlineplus.gov/lab-tests/testosterone-levels-test/
  4. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/24101-testosterone
Powiązane pakiety

e-PAKIET HORMONALNY DLA MĘŻCZYZN
Dedykowany dla: Mężczyzn w każdym wieku Wskazany: → W diagnostyce zaburzeń hormonalnych powodujących: niepłodność, zaburzenia erekcji, spadek popędu seksualnego, utratę masy mięśniowej, osteoporozę, wahania masy ciała, chwiejność emocjonalną, pogorszenie ogólnego stanu zdrowia → W kontroli leczenia i monitorowaniu zaburzeń hormonalnych. → Profilaktycznie, do oceny pracy układu hormonalnego. Pamiętaj przed pobraniem: *Na pobranie należy zgłosić się w godzinach porannych. *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo. *Przed pobraniem krwi unikaj wysiłku i stresu. Hormony – rola w organizmie Hormony są substancjami o wielokierunkowym działaniu, produkowanymi przez gruczoły układu dokrewnego. Odpowiadają za płodność, masę mięśniową i wytrzymałość kości, regulują także tempo metabolizmu. Jakie badania hormonalne u mężczyzn? e-PAKIET HORMONALNY DLA MĘŻCZYZN uwzględnia szeroką gamę badań, umożliwiających diagnostykę zaburzeń hormonalnych: FSH, LH, Testosteron wolny i całkowity, SHBG, Prolaktyna, TSH, fT4. Równowaga hormonalna ma kluczowy wpływ na aktywność seksualną i płodność mężczyzny, tempo metabolizmu, ale także wygląd ciała i samopoczucie. Przybieranie lub utrata na wadze - nieuzasadnione zmianami w diecie, zaburzenia erekcji, wahania nastroju, spadek masy mięśniowej lub nadmierna potliwość oraz problemy z poczęciem potomstwa mogą wynikać z nawet minimalnego rozchwiania hormonalnego. Badania uwzględnione w pakiecie w sposób przekrojowy podchodzą do gospodarki hormonalnej mężczyzny. Obejmują pomiar zarówno hormonów produkowanych przez przysadkę mózgową, jądra i tarczycę, jak i pomiar stężenia białka wiążącego hormony płciowe. Wyniki badań hormonalnych u mężczyzn uwzględnionych w e-pakiecie pozwalają na różnicowanie typów hipogonadyzmu (zmniejszonego wydzielania hormonów płciowych), diagnostykę przyczyn niepłodności i innych niepokojących mężczyznę dolegliwości. Poznaj znaczenie uwzględnionych w e-pakiecie badań hormonalnych u mężczyzn: FSH i LH są hormonami produkowanymi w przysadce mózgowej, nadzorującymi pracę jąder. Odpowiadają za właściwy przebieg procesu spermatogenezy (wytwarzania plemników) przez wpływ na komórki Leydiga (produkujące testosteron) i komórki Sertolego (regulujące poziom testosteronu w kanaliku nasiennym). Nieprawidłowe stężenia tych hormonów mogą odpowiadać za nieefektywną spermatogenezę i w konsekwencji złe parametry nasienia, trudności w poczęciu potomstwa, problemy z erekcją, ale także za obniżony nastrój, a nawet depresję. Testosteron całkowity i wolny, SHBG Produkowany w jądrach testosteron jest głównym męskim hormonem odpowiedzialnym za charakterystyczne dla płci cechy, takie jak typ owłosienia, budowa ciała czy barwa głosu. Odpowiada również za poziom libido, przebieg procesu spermatogenezy i płodność. Dodatkowo stymuluje erytropoezę, czyli produkcję krwinek czerwonych. Obniżenie poziomu testosteronu (obserwowane u mężczyzn najczęściej wraz z wiekiem) wiąże się ze zmniejszeniem libido, utratą gęstości kości, spadkiem masy mięśniowej oraz przybieraniem na wadze. Stanowi również przyczynę niepłodności. Nieprawidłowe stężenie testosteronu całkowitego może wynikać ze zmniejszonej syntezy białka SHBG, stąd badanie stężenia białka SHBG oraz oznaczenie testosteronu wolnego są cennym uzupełnieniem e-pakietu. PRL (prolaktyna) jest hormonem przysadkowym, który odpowiada za stymulację jąder do produkcji testosteronu i aktywność seksualną mężczyzny. Nieprawidłowy, niski poziom PRL może być przyczyną zaburzeń erekcji i wytrysku, pogorszenia jakości nasienia i zmniejszenia poziomu testosteronu. Wysokie stężenie PRL zmniejsza popęd seksualny oraz może prowadzić do ginekomastii, czyli powiększenia piersi. Za wysokie stężenie PRL często odpowiada narażenie na długotrwały stres, nieprawidłowa praca tarczycy lub zażywane leki (przeciwdepresyjne, hipotensyjne i zobojętniające kwas żołądkowy). TSH i fT4 TSH to przysadkowy hormon nadzorujący pracę tarczycy; fT4 jest hormonem produkowanym bezpośrednio przez tarczycę. Wzajemne zależności między stężeniami tych hormonów pozwalają na rozpoznanie pierwotnych lub wtórnych zaburzeń o charakterze nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Zaburzenia te wiążą się z bezpośrednim wpływem na metabolizm (odpowiednio utrata lub przybieranie na wadze, sucha skóra lub nadpotliwość, zaparcia lub biegunki), syntezę białka SHBG, jakość nasienia (zmiana w ilości i ruchliwości plemników), płodność i równowagę emocjonalną.   Zestawienie wyników badań uwzględnionych w e-pakiecie pozwala na ocenę funkcji układu hormonalnego mężczyzny oraz na wskazanie przyczyny diagnozowanych zaburzeń. Ze względu na wzajemne zależności występujące w układzie hormonalnym i wieloczynnikowy charakter podłoża zaburzeń endokrynologicznych, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   Cennym uzupełnieniem pakietu hormonalnego dla mężczyzn jest e-PAKIET HORMONALNY UZUPEŁNIAJĄCY - Kortyzol, Insulina, Witamina D, który jest dostępny w cenie obniżonej o 20% TUTAJ.

e-PAKIET DLA MĘŻCZYZN
Dedykowany dla: Mężczyzn w każdym wieku Wskazany: → Profilaktycznie, do oceny stanu zdrowia mężczyzny. Pamiętaj przed pobraniem: *Na badania dla mężczyzn należy zgłosić się w godzinach porannych. *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo. *Przed pobraniem krwi unikaj wysiłku. Profilaktyczne kompleksowe badania dla mężczyzny – znaczenie dla zdrowia Pakiet badań dla mężczyzn jest przykładem działań profilaktycznych dedykowanych panom w każdym wieku. Regularne wykonywanie badań profilaktycznych jest niezwykle odpowiedzialnym zachowaniem mężczyzny, zapobiegającym rozwinięciu się w organizmie wielu chorób. Badania dla mężczyzny umożliwiają wychwycenie chorób jeszcze przed wystąpieniem doskwierających objawów klinicznych, czasem na niezauważalnym i trudnym do zaobserwowania etapie. Jest to element profilaktyki zdrowotnej, oraz skuteczne narzędzie w zapobieganiu, zahamowaniu i zwiększeniu szans na wyleczenie szeregu dolegliwości. Jakie wykonać badania profilaktyczne u mężczyzn? e-PAKIET DLA MĘŻCZYZN uwzględnia badania, umożliwiające ogólną ocenę stanu zdrowia mężczyzny: morfologia krwi, fibrynogen, D-dimer, glukoza, lipidogram, homocysteina, ALT, GGTP, kreatynina, mocznik, kwas moczowy, elektrolity (Na, K), CRP, OB, TSH, testosteron, PSA całkowity. Profilaktyczne badania laboratoryjne niestety wciąż nie są domeną każdego mężczyzny. Nie da się ukryć, ale działania profilaktyczne, w postaci większej dbałości o dietę, zwiększenia aktywności fizycznej, regularnych kontroli w gabinecie lekarskim, podejmują przede wszystkim kobiety. To przekłada się na średnią długość życia, która pokazuje, że statystyczny Polak żyje niestety 8 lat krócej niż Polka. Właśnie dlatego ważna jest profilaktyka - regularne wykonywanie badań laboratoryjnych, nawet mimo braku objawów chorobowych, pozwala na wczesne wykrycie wielu zaburzeń, które przez wiele lat  rozwijają się bezobjawowo, stopniowo prowadząc do coraz większego spustoszenia organizmu. Ich wczesna diagnoza zwiększa możliwość możliwości terapeutyczne oraz pozwala uniknąć przykrych w konsekwencjach powikłań. Poznaj znaczenie badań krwi dla mężczyzn: Morfologia krwi jest badaniem, które pozwala ocenić ogólną kondycję organizmu mężczyzny oraz wnosi wiele istotnych informacji na temat niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii oraz etiologii toczących się infekcji. Pozwala także na wykluczenie choroby nowotworowej układu krwiotwórczego lub zaburzeń odporności. Fibrynogen wykorzystuje się w diagnostyce zaburzeń funkcji wątroby, podejrzeniu zakrzepicy żylnej i zatorowości. D-dimer. Oznaczanie stężenia D-dimerów jest wykonywane w podejrzeniu nasilenia procesów krzepnięcia i rozpuszczania zakrzepu krwi (fibrynolizy). Oznaczanie znajduje zastosowanie w diagnostyce chorób zakrzepowo-zatorowych, m.in. zatoru płucnego i zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych. Prawidłowe stężenie D-dimerów pozwala z bardzo dużym prawdopodobieństwem wykluczyć zaburzenia związane z procesem krzepnięcia krwi. Glukoza to badanie, na podstawie którego, wg kryteriów opracowanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, możliwe jest rozpoznanie stanu przedcukrzycowego lub zdiagnozowanie cukrzycy. Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG) to zestaw badań służący monitorowaniu gospodarki lipidowej organizmu i oszacowaniu ryzyka zachorowania na choroby sercowo – naczyniowe np. miażdżycę i nadciśnienie tętnicze. Homocysteina jest badaniem wykorzystywanym w ocenie ryzyka chorób o podłożu miażdżycowym i zakrzepowym, stanowi cenne uzupełnienie lipidogramu. Wysokie stężenie homocysteiny jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia: choroby wieńcowej, zawału serca, miażdżycy tętnicy szyjnej, miażdżycy tętnic obwodowych, miażdżycy tętnic mózgowych, udaru mózgu, zakrzepicy żylnej i zatorowości tętnicy płucnej. ALT, GGTP to badania umożliwiające ocenę funkcji wątroby i dróg żółciowych. Kreatynina wraz z wyliczanym na jej podstawie współczynnikiem eGFR, wykorzystywana jest w ocenie funkcji filtracyjnej nerek. Na podstawie uzyskanych wyników wnioskuje się o wydolności lub stopniu niewydolności narządu. Mocznik poza istotną informacją na temat funkcjonowania nerek, jest równie ważnym badaniem w diagnostyce chorób wątroby oraz zaburzeń w obrębie metabolizmu białek. Kwas moczowy pozwala na rozpoznanie choroby metabolicznej: dny moczanowej i jest pomocny w rozpoznawaniu zagrożenia kamicą nerkową. Elektrolity (Na, K). Zaburzenia elektrolitowe często wynikają z zaburzonej funkcji filtracyjnej nerek, stanowią również skutek odwodnienia. Mogą prowadzić do szeregu powikłań, m.in. zaburzeń rytmu serca, są także przyczyną powstawania obrzęków. CRP to niespecyficzny wskaźnik stanu zapalnego, którego stężenie wzrasta najczęściej w przebiegu infekcji bakteryjnej. Wzrasta ponadto po doznanych urazach, w przebiegu przewlekłych chorób zapalnych jak reumatoidalne zapalenie stawów i nieswoiste zapalne choroby jelit oraz w chorobach nowotworowych. OB jest badaniem pozwalającym na wykrywanie i monitorowanie przewlekłych stanów zapalnych organizmu, związanych ze zmianami stężenia białek we krwi, które obserwuje się również w chorobach nowotworowych. Podwyższony OB może towarzyszyć wielu chorobom i zaburzeniom, takim jak: bakteryjne choroby zakaźne, choroby zapalne tkanki łącznej (kolagenozy) i naczyń, choroby nerek, niedobory białkowe, zespoły utraty białka, nowotwory układu krwionośnego (szpiczak, białaczki, czerwienica) oraz nowotwory nabłonkowe. TSH jest hormonem przysadkowym nadzorującym pracę tarczycy. Na podstawie zmian w stężeniu TSH wnioskuje się o nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Schorzenia te wiążą się z bezpośrednim wpływem na metabolizm (odpowiednio utrata lub przybieranie na wadze nieuzasadnione zmianami w diecie, sucha skóra lub nadpotliwość, zaparcia lub biegunki), płodność, a nawet równowagę emocjonalną. Testosteron produkowany w jądrach jest głównym męskim hormonem odpowiedzialnym za charakterystyczne dla płci cechy, takie jak typ owłosienia, budowa ciała czy barwa głosu. Odpowiada również za poziom libido, przebieg procesu spermatogenezy i płodność. Dodatkowo stymuluje erytropoezę, czyli produkcję krwinek czerwonych. Obniżenie poziomu testosteronu (obserwowane u mężczyzn najczęściej wraz z wiekiem) wiąże się ze zmniejszeniem libido, utratą gęstości kości, spadkiem masy mięśniowej oraz przybieraniem na wadze. Stanowi również przyczynę niepłodności. PSA całkowity jest markerem raka prostaty. Interpretacja wyników pomiaru  PSA wymaga znajomości  wieku badanego,  wywiadu w kierunku chorób układu moczopłciowego i odniesienia do  stanu klinicznego pacjenta. Wzrost stężenia PSA nie jest swoisty dla raka prostaty, gdyż towarzyszy także łagodnemu rozrostowi prostaty, stanom zapalnym prostaty, zakażeniom układu moczopłciowego, urazom mechanicznym, w tym związanym z badaniem palpacyjnym per rectum i biopsją prostaty. Komplet wyników z zestawu badań dla mężczyzn, pozwala na ogólną ocenę stanu zdrowia.  Ze względu na szereg wzajemnych zależności występujących między analizowanymi parametrami, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem. Co może mieć wpływ na wynik: * Od osób suplementujących biotynę w dawce >5mg/dobę, materiał do badania należy pobierać najwcześniej po 8 godz. od ostatniego zażycia biotyny. * W okresie 24 godzin przed badaniem krwi należy wstrzymać się od intensywnej aktywności fizycznej. *Na wynik badania stężenia PSA może mieć wpływ jazda na rowerze czy też stosunek seksualny. W tym przypadku należy odczekać 1-2 dni. W przypadku badania palpacyjnego prostaty (per rectum) lub biopsji prostaty badanie należy wykonać miesiąc po ich przeprowadzeniu. Jak się pobiera materiał do badania? Do wykonania pakietu badań dla mężczyzn niezbędna jest próbka krwi. Ile czeka się na wyniki? Od 1 do 2 dni. *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.
Powiązane badania

Testosteron wolny
Oznaczenie testosteronu wolnego. Wykonywane w przypadkach, gdy interpretacja wyników oznaczenia testosteronu całkowitego jest wątpliwa lub niemożliwa z powodu wahań poziomu SHBG. Przydatne w diagnozowaniu i leczeniu chorób i stanó

Testosteron
Testosteron. Oznaczanie testosteronu całkowitego w krwi. Przydatne w diagnostyce i leczeniu chorób i stanów  związanych z nadmiarem lub niedoborem  testosteronu. Określenie przyczyn nieprawidłowej androgenizacji ustroju.

FAI - współczynnik wolnych androgenów (Testosteron / SHBG)
FAI - współczynnik wolnych androgenów (Testosteron/SHBG). Badanie pomocne w określaniu ilości wolnego testosteronu, wykonywane w przypadku braku korelacji stężenia testosteronu całkowitego i obrazu klinicznego.