Ból owulacyjny - jak go rozpoznać o kiedy się pojawia?

Owulacja jest fazą cyklu miesięcznego kobiety, w której dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Jest to czas, w którym prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest bardzo wysokie. Kobietom mogą w tym czasie towarzyszyć różne objawy. U części z nich występuje chociażby ból owulacyjny. Z tego artykułu dowiesz się, kiedy pojawia się ból owulacyjny, ile trwa, z czym może być związany, a także jak złagodzić dolegliwości.

Cykl miesiączkowy

Cykl miesiączkowy jest związany ze zmianami hormonalnymi i morfologicznymi w obrębie macicy i jajników, zachodzącymi z określoną regularnością. Prawidłowa długość cyklu wynosi od 21 do 35 dni (średnio 28 dni). W przebiegu cyklu wyróżniamy następujące po sobie fazy:

• menstruacja,
• faza folikularna,
• owulacja,
• faza lutealna.

Bolesna owulacja

Podczas owulacji dochodzi do uwolnienia komórki jajowej z jajnika do światła jajowodu. U niektórych kobiet może pojawić się w tym czasie ból owulacyjny, znany również pod nazwami: ból międzymiesiączkowy i mittelschmerz. Ten ostatni termin pochodzi z języka niemieckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza: mittel- środek, schmerz- ból. Dolegliwość ta została nawet uwzględniona w ICD-10, czyli w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia i ma kod N94.0.

Ból owulacyjny – przed czy po owulacji?

Odczuwanie bólu owulacyjnego nie dotyczy wszystkich kobiet, a jedynie części z nich. Co więcej, ból nie musi pojawiać się podczas każdej owulacji, a tylko w niektórych cyklach. Jest to, wobec tego kwestia bardzo indywidualna.

Owulacja występuje mniej więcej w połowie cyklu miesiączkowego, czyli w przypadku cyklu trwającego średnio 28 dni, owulacja ma miejsce około 14 dnia. Przy cyklach o innej długości owulacja przypada na 14 dni przed kolejną miesiączką. Właśnie wtedy można spodziewać się ewentualnych dolegliwości. Trudno jest jednak jednoznacznie stwierdzić, czy ból owulacyjny występuje bezpośrednio przed, czy po owulacji. Niekiedy ból ten może doskwierać już na kilka godzin przed owulacją, ale również po niej.

Ponadto należy pamiętać o tym, że wiele czynników może wpływać na długość cyklu miesiączkowego. Nieznaczne zmiany w długości cyklu może powodować na przykład silny stres, intensywny wysiłek fizyczny, czy podróż związana ze zmianą strefy czasowej. Zatem zdarza się, że nawet u kobiet, które mają zwykle regularne cykle, może dochodzić do kilkudniowych różnic. Z kolei nieregularna miesiączka wymaga konsultacji z lekarzem ginekologiem, gdyż stan ten może być konsekwencją występowania rozmaitych chorób. Wszystkie wymienione czynniki, powodujące zmiany w długości cyklu mogą znacznie komplikować prawidłowe wyznaczenie dnia owulacji, stąd trudno o całkowitą pewność, kiedy ona nastąpi.

Ból owulacyjny – ile trwa?

Zazwyczaj ból owulacyjny utrzymuje się do kilku godzin. U niektórych kobiet może jednak występować nawet do 24-48 godzin, czyli w przybliżeniu przez cały okres trwania owulacji.

Ból owulacyjny a pęknięcie pęcherzyka

Zarówno proces owulacji, jak i pozostałe fazy cyklu miesięcznego regulowane są przez zmiany stężeń hormonów osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Pod wpływem hormonu folikulotropowego (FSH), dochodzi do stymulacji wzrostu pęcherzyków w jajniku, z których jeden będzie pęcherzykiem dominującym, dojrzałym do owulacji. Przed owulacją stopniowo wzrasta wydzielanie innego hormonu, hormonu luteinizującego (LH), pod wpływem, którego wzrasta również stężenie progesteronu.  Znaczny wzrost stężenia LH powoduje, że dochodzi do powiększenia objętości pęcherzyka i wzrostu aktywności enzymu proteolitycznego w jego otoczce. To z kolei prowadzi do ścieńczenia otoczki pęcherzyka i jego pęknięcia oraz uwolnienia komórki jajowej, która kolejno przemieszcza się do jajowodu. Pęknięcie pęcherzyka (pęcherzyk Graafa) jest uznawane za możliwą przyczynę pojawienia się bólu owulacyjnego.

Ból jajnika podczas owulacji – objawy owulacji

Można wskazać kilka symptomów, które poza kalendarzem miesiączkowym pozwalają oszacować termin dni płodnych oraz owulacji. Bardzo istotna jest w tej sprawie obserwacja swojego ciała.

O nadchodzącej owulacji może świadczyć chociażby konsystencja śluzu szyjkowego. W trakcie dni płodnych śluz potocznie opisuje się jako przypominający surowe białko jajka kurzego. Jest on przejrzysty, lepki, rozciągliwy oraz bardzo obfity. Cechy te mają zapewnić idealne środowisko dla plemników i ułatwić ich poruszanie się.

Owulacja może także wiązać się z nieznacznym wzrostem temperatury ciała. Zazwyczaj wzrost temperatury to zmiana o mniej niż 1,0 stopień Celsjusza, często około 0,5 stopnia Celsjusza. Monitorowanie dni płodnych za pomocą tej metody może wiązać się ze znacznym ryzykiem błędu, gdyż zmiany temperatury mogą być nieznaczne, a jeśli już występują, wpływ na nie może mieć szereg innych czynników.

Jedną z dolegliwości odczuwalnych podczas owulacji jest ból jajnika. W kolejnych cyklach miesięcznych jest to naprzemiennie ból lewego lub prawego jajnika, w zależności od tego, z którego z nich jest uwalniana komórka jajowa. Ból odczuwalny jest zatem po jednej stronie brzucha, w dolnej jego części. Niekiedy może on promieniować do miednicy i w stronę pleców. Ból może przypominać łagodne ukłucie, ale bywa też opisywany jako nagły, ostry i kłujący, z czasem przechodząc w ból tępy. Odczucia mogą być subiektywne.

Innym objawem owulacji może być nieznaczne plamienie, nudności, obrzęk warg sromowych, obrzęk i tkliwość piersi, a także zwiększony popęd seksualny. Mimo to, należy mieć na uwadze, że u wielu kobiet podczas owulacji może wystąpić tylko część z wymienionych objawów, albo może ona przebiegać wprost bezobjawowo.

Ból owulacyjny a ciąża

Dla par starających się o dziecko przydatna może okazać się obserwacja cyklu miesięcznego i symptomów związanych z nadejściem dni płodnych. Ból owulacyjny może być traktowany jako sygnał rozpoczynającej się owulacji. Regularne współżycie, szczególnie w terminie bliskim owulacji, zwiększa szanse na zajście w ciążę. Należy mieć na uwadze, że nawet jeśli współżycie miało miejsce przed owulacją, może dojść do zapłodnienia. Jest to związane z żywotnością plemników i komórki jajowej. Uwolniona z jajnika komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia przez 12-24 godziny, natomiast plemniki po dostaniu się do kobiecych dróg rodnych mogą przeżyć około 5 dni.

Obserwacja objawów charakterystycznych dla dni płodnych i owulacji może być niewystarczająca, aby uniknąć ciąży. Jeśli para nie planuje potomka, warto rozważyć zastosowanie wybranej formy antykoncepcji.

Ból brzucha podczas dni płodnych

Bolesna owulacja najczęściej nie wymaga interwencji lekarza, a dolegliwości ustępują samoistnie. Jednakże, jeśli ból brzucha podczas dni płodnych jest bardzo silny, a nigdy wcześniej nie występował lub jeśli towarzyszą mu inne objawy, należy niezwłocznie udać się do lekarza specjalisty z zakresu ginekologii. Ból w okolicy jajników nie zawsze związany jest z owulacją. Z bólem owulacyjnym mylone mogą być takie stany i choroby jak: endometrioza, zespół policystycznych jajników (PCOS), stan zapalny jajników i jajowodów, torbiele jajników, ciąża pozamaciczna, a nawet zapalenie wyrostka robaczkowego.

Bóle owulacyjne – jak sobie z nimi radzić?

Najczęściej ból odczuwany podczas owulacji nie wymaga leczenia. Celem złagodzenia dolegliwości można zastosować leki o działaniu rozkurczającym lub leki przeciwbólowe. Zważywszy na działania niepożądane, nie należy ich jednak nadużywać.

W wyjątkowych sytuacjach lekarz może zalecić stosowanie tabletek antykoncepcyjnych. Zawarte w nich substancje, przy regularnym zażywaniu mogą hamować owulację, co skutkuje brakiem uwolnienia komórki jajowej. Jeśli występuje u Ciebie bardzo bolesna owulacja, która utrudnia funkcjonowanie, taka forma terapii może być pomocna. Nie sprawdzi się za to u osób, które planują powiększenie rodziny.

Ból związany z owulacją można też uśmierzyć stosując domowe sposoby, w postaci ciepłych okładów i kąpieli. Można także spożywać napary z ziół, które działają rozkurczająco, przez co zmniejszają napięcie w obrębie jamy brzusznej.

Autor: Mgr Aleksandra Wasilów

Bibliografia:

1. Mittelschmerz. Brott NR, Le JK. [Updated 2022 May 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549822/.
2. Disorders of the Female Reproductive System. Jameson J, Fauci AS, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL, Loscalzo J. eds., Harrison’s Principles of Internal Medicine, 20e. McGraw Hill; 2018.
3. Fizjologia człowieka. Konturek SJ. ELSEVIER Urban&Partner, Wrocław 2013.
4. Cleveland Clinic, Ovulation Pain, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9134-ovulation-pain-mittelschmerz#symptoms-and-causes.
5. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision, https://icd.who.int/browse10/2019/en.