Borelioza − objawy, przyczyny choroby. Najskuteczniejsze badanie w kierunku boreliozy.

Borelioza to choroba wieloukładowa, przebiegająca z zajęciem skóry, układu nerwowego, układu ruchu oraz serca. Jest najczęściej występującą chorobą odzwierzęcą (zoonozą) w Polsce, a liczba zakażeń z roku na rok wzrasta. Sprawdź, jakie objawy mogą wskazywać na boreliozę i jakie badania należy wykonać w celu potwierdzenia zakażenia.

Czym jest borelioza?

Borelioza z Lyme to wieloukładowa choroba zakaźna. Jest wywołana przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi sensu lato przenoszone przez kleszcze. Patogen bytuje w ich jelitach. Do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia przez zakażonego kleszcza. Zanim krętek przedostanie się z jelit do gruczołów ślinowych kleszcza, mija wiele godzin. Z tego powodu ryzyko zakażenia wzrasta wraz z upływem czasu od wkłucia kleszcza w skórę ofiary. W ciągu pierwszych 24 godzin jest nieznaczne. Do czynników ryzyka zakażenia należą:

• przebywanie w miejscach, gdzie rozpowszechnienie zakażonych kleszczy jest duże – północno-wschodnia Polska (woj. podlaskie oraz warmińsko-mazurskie), a także Podkarpacie, Lubelszczyzna, Małopolska i Śląsk,
• długi czas wkłucia kleszcza w skórę (zwłaszcza przekraczający 48 godzin),
• drażnienie wbitego w skórę kleszcza przez wyciskanie, smarowanie tłuszczem lub przypalanie – te czynności sprawiają, że wydziela on więcej zakażonej krętkiem śliny.

Diagnostyka boreliozy

Najbardziej komfortową formą dla rozpoznania boreliozy jest forma (ponad 70% przypadków) przebiegająca z rumieniem wędrującym, stanowiącym patognomoniczny (charakterystyczny) objaw choroby. Takie osoby poddaje się leczeniu bez konieczności dalszego diagnozowania. W diagnostyce ważną rolę odgrywają zgłaszane przez pacjenta objawy, a także identyfikacja czynnika chorobotwórczego za pomocą badań serologicznych, które służą do oceny odpowiedzi humoralnej na zakażenie. Brak informacji w wywiadzie na temat ukłucia przez kleszcza nie ma znaczenia, ponieważ pacjent mógł tego nie zauważyć.

Diagnostyka serologiczna przebiega w 2 etapach. Pierwszy z nich polega na wykrywaniu swoistych przeciwciał IgM oraz IgG w surowicy krwi osoby podejrzanej o zakażenie, metodą ELISA/CLIA. Swoiste przeciwciała IgM pojawiają się już po upływie 4-6 tygodni od zakażenia i zanikają po około 4 do 6 miesiącach. Przeciwciała IgG można wykryć nieco później, bo dopiero po upływie 6-8 tygodni od ugryzienia przez zakażonego kleszcza. Utrzymują się przez wiele lat.

Dodatni lub niejednoznaczny wynik badania na boreliozę metodą ELISA/CLIA powinien być potwierdzony testem Western Blot, który charakteryzuje się wysoką swoistością. Pozwala on na identyfikację swoistych przeciwciał w klasie IgM oraz IgG reagujących z kilkoma dokładnie scharakteryzowany i nazwanymi antygenami krętka. Dodatni wynik serologicznych testów na boreliozę przy jednoczesnym braku zgłaszanych przez pacjenta objawów, nie pozwala na rozpoznanie tej choroby. Opisany schemat diagnostyczny jest obecnie rekomendowany i stanowi zarazem najskuteczniejsze badanie na boreliozę. Jednak nie może być zastosowane w każdym stadium choroby.

Wykrywanie materiału DNA krętka metodą RT-PCR jest przydatne w określonych sytuacjach. Może być wykonywane w kleszczu usuniętym z miejsca wkłucia. Identyfikacja DNA krętka w kleszczu nie przesądza o leczeniu ukąszonego, ale powoduje konieczność jego bacznej obserwacji i ułatwia interpretację ewentualnych objawów w przyszłości. Badanie w materiale pobranym od ukąszonego wykonywane jest na polecenie lekarza w przypadkach podejrzenia neuroboreliozy, objawów stawowych lub nietypowych zmian skórnych. Materiałem może być płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn stawowy czy fragment skóry.  

W ofercie DIAGNOSTYKI znajdziesz również nowoczesny test funkcjonalny – LymeDetect, który pozwala na identyfikację odpowiedzi komórkowej przeciwko swoistym antygenom krętka, która poprzedza odpowiedź humoralną wykrywalną klasycznymi testami serologicznymi. Dzięki temu wykrycie boreliozy staje się możliwe jeszcze przed upływem 3 tygodni od zakażenia.

Borelioza − przyczyny

Przyczyną boreliozy są bakterie (krętki) z rodzaju Borrelia. W Europie, w tym również w Polsce, dominuje gatunek Borrelia afzelii. Charakteryzuje się on szczególnym powinowactwem do skóry, a mniejszym do układu nerwowego lub serca. Jedyną obecnie znaną drogą zakażenia boreliozą jest ukłucie przez kleszcza będącego nosicielem krętka. Liczba zakażonych kleszczy, a co za tymi idzie, przypadków boreliozy wśród ludzi cały czas wzrasta. Do zakażenia najczęściej dochodzi w miesiącach letnich, choć w ostatnich latach obserwuje się przedłużenie okresu aktywności kleszczy na wiosnę i wczesną jesień.

Objawy boreliozy

Borelioza to choroba, która może dawać objawy ze strony różnych narządów oraz tkanek. Jej przebieg można podzielić na 3 etapy:

• stadium wczesne ograniczone – rumień wędrujący to patognomoniczny objaw boreliozy. Występuje u około 70% osób po zakażeniu. To charakterystyczna zmiana skórna o średnicy przekraczającej 5 cm, mająca postać rozszerzającego się obwodowo zaczerwienienia z centralnym przejaśnieniem. Pojawia się w miejscu wkłucia kleszcza zwykle w przeciągu 3 do 30 dni od zakażenia. Choć okres ten może ulec wydłużeniu nawet do 3 miesięcy. Mogą mu towarzyszyć objawy grypopodobne, takie jak: osłabienie, bóle stawowo-mięśniowe czy podwyższenie temperatury ciała. Rumień wędrujący zanika w ciągu kilku dni od włączenia antybiotykoterapii lub po upływie 3-4 tygodni, jeśli nie jest leczony. W tym stadium testy serologiczne nie mają zastosowania;
• stadium wczesne rozsiane – brak leczenia sprawia, że dochodzi do dalszego rozwoju choroby. Zapalenie stawów, zapalenie mięśnia sercowego oraz wczesna neuroborelioza objawiająca się porażeniem nerwu twarzowego, oraz łagodnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych to charakterystyczne symptomy;
• stadium późne – długotrwałe nieleczenie boreliozy sprawia, że dochodzi do trwałego uszkodzenia zajętych przez krętka narządów. Stadium późne objawia się zanikowym zapaleniem skóry, przewlekłym zapaleniem stawów oraz dolegliwościami ze strony układu nerwowego. Najcięższą postacią późnej boreliozy jest przewlekłe zapalenie mózgu i rdzenia.

Leczenie boreliozy

Borelioza to choroba wywołana przez bakterię, dlatego w jej leczeniu stosuje się antybiotyki. Jeśli na Twojej skórze pojawił się rumień wędrujący, cierpisz na bóle stawów lub inne objawy mogące sugerować boreliozę, koniecznie udaj się do lekarza. Wcześnie podjęte leczenie jest dużo bardziej skuteczne. Jak na razie brak jest szczepionki zapobiegającej zakażeniu. Potencjalna szczepionka jest na etapie badań klinicznych. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Wszystkie niezbędne badania pozwalające na wykrycie boreliozy, łącznie z najnowszym testem funkcjonalnym określającym odpowiedź komórkową, możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
2. https://journals.viamedica.pl/forum_reumatologiczne/article/view/47201/37438