Choroba Chagasa – czym się objawia i jak ją zdiagnozować?

Choroba Chagasa jest chorobą zakaźną wywołaną przez pierwotniaka Trypanosoma cruzi, mogącą dotyczyć zarówno noworodków, starszych dzieci, jak i osób dorosłych. Schorzenie występuje głównie w Ameryce Południowej i Środkowej, dlatego szczególnie narażone na nie są osoby podróżujące do tych rejonów. Sprawdź, jakie są objawy choroby Chagasa i jak można ją zdiagnozować.

Co to jest choroba Chagasa?

Choroba Chagasa, czyli trypanosomoza amerykańska, jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka Trypanosoma cruzi, najczęściej występującą na terenie Ameryki Południowej i Środkowej. Patogen odpowiedzialny za pojawienie się objawów schorzenia jest przenoszony przez pluskwiaki, a do zakażenia dochodzi poprzez kontakt odchodów/moczu tych owadów z błonami śluzowymi, spojówką oka lub przerwanym naskórkiem. Do rzadszych form zakażenia należą: transmisja wertykalna (od zakażonej matki do płodu), przetoczenie krwi lub transplantacja narządu od osoby zakażonej. Po wniknięciu do organizmu gospodarza pasożyt przedostaje się do jego krwiobiegu, mięśni i komórek nerwowych, a pacjent zaczyna zauważać u siebie pierwsze objawy choroby.

Dowiedz się również, co zawiera pakiet badań kontrolnych dla podróżujących – zarówno tych wyjeżdżających, jak i powracających z wakacji.

Objawy choroby Chagasa

Najbardziej typowym objawem choroby Chagasa jest utrzymujące się nawet do 2 miesięcy zapalenie spojówki oka w miejscu wniknięcia pierwotniaka do organizmu. Jest ono nazywane objawem Chagoma lub Romana.

Ostra faza schorzenia trwa w przybliżeniu 2 miesiące i może się objawiać:

• gorączką,
• obrzękiem tkanek, m.in. kończyn dolnych i twarzy,
• powiększeniem węzłów chłonnych,
• powiększeniem wątroby i śledziony,
• niedokrwistością,
• nieprawidłowościami w badaniu czynności elektrycznej serca (EKG),
• zaburzeniami neurologicznymi,
• śmiercią.

W przewlekłej fazie choroby Chagasa dochodzi do zajęcia mięśnia sercowego nawet u 30% osób – mogą pojawić się m.in.: gorączka, powiększenie serca i nietypowe tętniaki. U co 10. pacjenta obserwuje się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, m.in. zaparcia czy poszerzenie przełyku i jelita.

Diagnoza gorączki po wakacjach powinna uwzględniać m.in. choroby tropikalne, dlatego w przypadku wystąpienia niepokojących objawów po powrocie z podróży koniecznie zgłoś się do lekarza.

Na czym polega diagnostyka choroby Chagasa?

Przy podejrzeniu zakażenia pierwotniakiem Trypanosoma cruzi konieczne jest wykonanie podstawowych badań krwi (w tym morfologii, parametrów czynności wątroby i nerek oraz wykładników stanu zapalnego – CRP, OB), moczu, kału, a także testów mających na celu wykrycie patogenu odpowiedzialnego za wystąpienie objawów. Podczas ostrej fazy choroby diagnostyka polega najczęściej na badaniu mikroskopowym krwi, w którym jest możliwe wykrycie pasożyta. W fazie przewlekłej choroby jest to już niestety niemożliwe – w tym przypadku stosuje się zwykle badania serologiczne w kierunku obecności przeciwciał IgG przeciwko Trypanosoma cruzi. Do rozpoznania schorzenia można też wykorzystać ksenodiagnostykę, nie jest ona jednak metodą powszechnie używaną.

Co to jest ksenodiagnostyka?

Ksenodiagnostyka jest metodą badania wykorzystywaną m.in. w przypadku podejrzenia zakażenia pierwotniakiem Trypanosoma cruzi wywołującym chorobę Chagasa, a także Trypanosoma brucei gambiense i Trypanosoma brucei rhodesiense, odpowiedzialnym za tzw. śpiączkę afrykańską. Ksenodiagnostyka polega na celowym podaniu zwierzętom laboratoryjnym potencjalnie zakaźnego materiału pobranego od pacjenta podejrzanego o chorobę (np. próbki kału). Po określonym czasie wykonuje się badanie materiału pobranego od zwierzęcia (najczęściej badanie wykrywające materiał genetyczny metodą PCR) w celu określenia obecności patogenu w jego organizmie.

Leczenie choroby Chagasa

Leczenie choroby Chagasa należy rozpocząć jak najszybciej, ponieważ leki są skuteczne tylko w ostrej fazie schorzenia (u około 80% pacjentów). Stosuje się leki przeciwpasożytnicze – nifurtimoks i benznidazol. W przewlekłej fazie choroby stosuje się leczenie objawowe.

Wrodzona choroba Chagasa – czy jest groźna?

Zakażenie Trypanosoma cruzi u kobiety ciężarnej wiąże się z ryzykiem zarażenia płodu. U ciężarnych pacjentek z chorobą Chagasa dość często obserwuje się przedwczesne odejście wód płodowych. W momencie urodzenia niemal wszystkie noworodki nie wykazują objawów choroby. Pierwsze symptomy zakażenia mogą pojawić się po kilku tygodniach od urodzenia – obserwuje się gorączkę, powiększenie śledziony, obrzęki, wysypkę, żółtaczkę, cechy niedokrwistości i małopłytkowości. Niekiedy występuje również zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mięśnia sercowego. Wrodzona infekcja Trypanosoma cruzi wiąże się często ze zgonem dziecka.

Co wywołuje śpiączkę afrykańską?

Choroby Chagasa nie należy mylić ze śpiączką afrykańską – schorzeniem, które występuje najczęściej w Afryce Subsaharyjskiej, wywoływanym przez Trypanosoma brucei. Jak można się zarazić śpiączką afrykańską? Patogeny dostają się do organizmu człowieka poprzez ugryzienie muchy tse-tse (muchówki rodzaju Glossina) i w krótkim czasie przedostają się do krwi, węzłów chłonnych i układu nerwowego osoby zakażonej. U chorych ze śpiączką afrykańską obserwuje się m.in.: gorączkę, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, osłabienie, a następnie zaburzenia neurologiczne, nadmierną senność i śpiączkę. Niestety u wielu chorych schorzenie kończy się zgonem.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. T. Nguyen, M. Waseem, Chagas Disease, „StatPearls”, 2022, dostęp online: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459272/.
2. C. Suarez i in., Diagnosis and Clinical Management of Chagas Disease: An Increasing Challenge in Non-Endemic Areas, „Research and Reports in Tropical Medicine”, 2022, dostęp online: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9326036/.
3. M. Saavedra i in., Chronic Chagas disease: PCR-xenodiagnosis without previous microscopic observation is a useful tool to detect viable Trypanosoma cruzi, „Biological Research”, 2013, dostęp online: kwiecień 2023, https://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0716-97602013000300011&lng=en&nrm=iso&tlng=en.
4. N. Dunn, S. Wang, R. Adigun, African Trypanosomiasis, „StatPearls”, 2022, dostęp online: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519580/.