Jakie są objawy gorączki reumatycznej? Jakie badania wykonać?

gorączka reumatyczna jest chorobą powstałą na skutek nieprawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego w wyniku zakażenia paciorkowcem beta-hemolizującym z grupy A. Najczęściej rozwija się ona jako powikłanie nieleczonej lub nieprawidłowo leczonej anginy paciorkowcowej. Gorączka reumatyczna uszkadza bardzo wiele narządów, między innymi serce, układ nerwowy i stawy. O tym, czym dokładnie jest gorączka reumatyczna, w jaki sposób się objawia, jak ją zdiagnozować, w jaki sposób leczyć oraz co zrobić, by uniknąć zachorowania na nią, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest gorączka reumatyczna i jakie są jej przyczyny?

Gorączka reumatyczna, niekiedy nazywana reumatoidalną, jest chorobą autoimmunologiczną. Jej przyczyną jest zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym z grupy A. To choroba dotycząca wielu narządów, szczególnie niebezpieczne w jej przebiegu jest uszkodzenie serca.

Zachorowanie na gorączkę reumatyczną następuje około trzech tygodni po infekcji paciorkowcem. Układ immunologiczny w trakcie choroby walczy z antygenami paciorkowcowymi. Są one bardzo podobne do niektórych ludzkich antygenów, co staje się przyczyną autoagresji, czyli ataku układu odpornościowego na własne komórki. Skutkiem wystąpienia gorączki reumatycznej są zmiany zapalne w stawach, sercu i na skórze.

W jaki sposób objawia się gorączka reumatyczna?

Objawy gorączki reumatycznej pojawiają się po paciorkowcowym zapaleniu gardła lub migdałków, potocznie zwanym anginą. Typowe jej objawy to:

• gorączka,
• silny ból gardła,
• problemy z przełykaniem,
• bolesność węzłów chłonnych szyi,
• ból głowy,
• osłabienie,
• męczliwość.

Główne powikłania  gorączki reumatycznej pojawiającej się po anginie to:

• Zapalenie serca (inaczej choroba reumatoidalna serca), objawiające się gorączką i ogólnym osłabieniem. Może też wystąpić uczucie szybkiego bicia serca, duszności, obrzęk w okolicach łydek i kostek oraz ból w klatce piersiowej.
• Zapalenie stawów dotyczące jednej strony ciała. Obserwowane w obrębie dużych stawów: bioder, kolan i barków. Występuje wtedy obrzęk, ból i zaczerwienienie w okolicach zajętego chorobą stawu.
• Pląsawica mniejsza (inaczej pląsawica Sydenhama), objawiająca się mimowolnymi, niekontrolowanymi ruchami mięśni twarzy, rąk i nóg, a także ogólnym osłabieniem połączonym z chwiejnością emocjonalną pacjenta. Jest wyrazem zajęcia ośrodkowego układu nerwowego przez reakcję zapalną.
• Zmiany skórne, obserwowane jako rumień brzeżny, czyli zaczerwienienie skóry w kształcie obrączek.
• Guzki podskórne Meyneta, widoczne na powierzchni stawów kolanowych i łokciowych, samoistnie ustępujące bez trwałych zmian.

Gorączka reumatyczna – jakie badania wykonać, by ją zdiagnozować?

Jak tylko zauważysz u siebie którykolwiek z objawów, niezwłocznie udaj się do lekarza. Na podstawie wnikliwego wywiadu klinicznego oraz licznych badań laboratoryjnych jest on w stanie postawić diagnozę i zastosować skuteczne leczenie.

W pierwszej kolejności lekarz pyta o to, kiedy wystąpiły objawy i prosi o ich dokładną charakterystykę. Istotne znaczenie ma to, czy wystąpienie objawów było poprzedzone zachorowaniem pacjenta na anginę, zapalenie gardła lub migdałków, przeziębienie czy inną chorobę. Trzeba pamiętać, by poinformować lekarza również o tych symptomach, które się pojawiły i zdążyły już ustąpić.

Gorączkę reumatyczną potwierdza się, wykonując badanie ASO, czyli oznaczając miano odczynu antystreptolizynowego w surowicy. W badaniu tym potwierdza się obecność przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom powierzchniowym paciorkowców.

Lekarz zleca również wykonanie takich badań jak:  morfologia krwi, OB oraz stężenie CRP we krwi. Wszystkie te oznaczenia w przypadku gorączki reumatycznej wskazują na toczący się w organizmie stan zapalny. OB i CRP są podwyższone.

Wykonuje się także szybkie testy mające dać odpowiedź, czy pacjent jest zakażony paciorkowcem. Może to być posiew materiału pobranego z tylnej ściany gardła lub szybki test aglutynacyjny.

W niektórych przypadkach lekarz zleca wykonanie USG serca.

Gorączka reumatyczna – jak ją leczyć?

Sposób leczenia pacjenta cierpiącego z powodu gorączki reumatycznej jest uzależniony od występujących objawów oraz ich nasilenia. W niektórych przypadkach chory jest przyjmowany do szpitala w celu rozszerzenia diagnostyki oraz zastosowania sterydoterapii lub leczenia salicylanami. Przy objawach pląsawicy stosuje się leki przeciwpadaczkowe lub uspokajające, w niektórych przypadkach także antybiotykoterapię.

Gorączka reumatyczna a reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to inny  stan chorobowy niż gorączka reumatyczna. Oba schorzenia dotyczą stawów – pierwsze z wymienionych wiąże się z zajęciem drobnych stawów dłoni i stóp, gorączka reumatyczna daje objawy bólowe dotyczące dużych stawów bioder, barków i kolan.

Co zrobić, by unikać zachorowania na gorączkę reumatyczną?

Jako że gorączka reumatyczna jest powikłaniem nieleczonej lub niewłaściwie leczonej anginy paciorkowcowej, to aby zminimalizować ryzyko jej wystąpienia, należy dostosować się do zaleceń lekarskich odnośnie do leczenia infekcji wywołanej paciorkowcem. Zaleconą terapię należy kontynuować  mimo odczuwalnej poprawy. Trzeba również dokładnie przestrzegać dawek oraz godzin przyjmowania leków. Nie należy odwlekać wizyty u lekarza, kiedy czujemy się źle. W przypadku zachorowania na anginę antybiotykoterapia jest najbardziej skuteczna i przyczynia się do zapobiegania wystąpieniu gorączki reumatycznej.

Należy również pamiętać, że gorączka reumatyczna wykazuje skłonność do nawrotów. Z każdym nawrotem zwiększa się prawdopodobieństwo wystąpienia groźnych powikłań, takich jak uszkodzenie serca. Może wtedy wystąpić uszkodzenie zastawek sercowych, które jest nieodwracalne.

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia:

1. M. Bulanda i in. Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej, PZWL 2020, s. 136–139.
2. P. Murray i in., Mikrobiologia, Edra Urban & Partner, 2018, s. 207–228.