Czy zagraża nam epidemia krztuśca? Krztusiec w Polsce w 2024 roku

Krztusiec, nazywany także kokluszem, to groźna choroba zakaźna, która w tym roku uderza znacznie silniej niż w latach poprzednich. Według danych opublikowanych przez Państwowy Zakład Higieny, zachorowalność na krztusiec w Polsce jest obecnie prawie 20-krotnie większa niż jeszcze rok temu. Koklusz stanowi szczególne zagrożenie dla niemowląt i małych dzieci, u których może on skutkować poważnymi powikłaniami, takimi jak zapalenie płuc, bezdech, drgawki czy encefalopatia. Przebycie krztuśca lub poddanie się szczepieniom w dzieciństwie i okresie nastoletnim nie zapewnia dożywotniej odporności na tę chorobę. Z tego powodu konieczne jest regularne przyjmowanie dawek przypominających szczepionki, również w wieku dorosłym. Więcej o tym jak rozpoznać krztusiec i jak się przed nim chronić piszemy w artykule poniżej.

Zachorowania na krztusiec w Polsce. Czy zagraża nam epidemia krztuśca?

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny opublikował kolejne niepokojące dane dotyczące zachorowań na krztusiec w 2024 roku. Z najnowszego raportu epidemiologicznego wynika, że od 1 stycznia do 31 lipca 2024 r. zarejestrowano w Polsce 8647 przypadków krztuśca, z czego aż 3224 w samym lipcu. Dla porównania, w analogicznym okresie poprzedniego roku odnotowano 481 zachorowań, co oznacza blisko 18-krotny wzrost liczby przypadków tej groźnej choroby zakaźnej.

Zachorowania na krztusiec w Europie – stan na 2024 rok

Podobna sytuacja ma miejsce w całej Europie. W Grecji koklusz doprowadził do śmierci dwóch niemowląt, a co najmniej trzy osoby musiały być hospitalizowane. W Bułgarii w maju ogłoszono stan epidemii, a w Czechach odnotowano rekordową liczbę zachorowań. Wzrost liczby przypadków krztuśca odnotowano także w Belgii, Chorwacji, Danii, Hiszpanii, Szwecji oraz Norwegii. W związku z tym specjaliści coraz częściej alarmują i zachęcają do szczepień, które są najlepszą strategią dostępną w walce z kokluszem.

Krztusiec, który w przeszłości był powszechną chorobą zakaźną, został niemal całkowicie wyeliminowany dzięki wprowadzeniu obowiązkowych szczepień w krajach europejskich, w tym w Polsce, już w 1960 roku. Jednak w ostatnich latach, z powodu spadku liczby szczepionych dzieci oraz niedostatecznego przyjmowania dawek przypominających przez młodzież i dorosłych, choroba ta znów zaczęła występować w Polsce. Choć o wzroście liczby przypadków informowano już w 2017 roku, obecny, gwałtowny wzrost zachorowalności jest szczególnie niepokojący i wskazuje na pilną potrzebę wdrożenia skutecznych działań prewencyjnych, zapewniających ochronę wszystkich osób narażonych na krztusiec i jego niebezpieczne powikłania.

Dlaczego krztusiec jest tak groźny dla niemowląt i małych dzieci?

Krztusiec to poważna choroba zakaźna układu oddechowego wywoływana przez bakterie zwane pałeczkami krztuśca (Bordetella pertussis). Nosicielami patogenu są osoby zakażone krztuścem, a infekcja może nastąpić drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z chorym. Okres inkubacji wynosi od 5 do 21 dni (średnio 7-10 dni), a zakaźność jest bardzo wysoka, osiągając 80-90%.

Po dostaniu się do organizmu, pałeczki krztuśca wytwarzają toksynę, która prowadzi do martwicy komórek nabłonkowych w układzie oddechowym. Skutkiem tego jest zwiększona produkcja gęstego i lepkiego śluzu, nasilenie odruchu kaszlowego oraz pojawienie się duszności. Stopień nasilenia objawów krztuśca zależy od wieku pacjenta oraz jego poziomu odporności. Na początku zakażenia pojawiają się objawy takie jak suchy kaszel, katar i stan podgorączkowy. W miarę postępu schorzenia dołączają do nich bardziej charakterystyczne symptomy, takie jak intensywny, napadowy kaszel, który często jest związany z dusznościami i świszczącym oddechem. W niektórych przypadkach mogą również wystąpić wymioty.

Krztusiec może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak uszkodzenie płuc, mózgu, niedowłady, uszkodzenia nerwów czaszkowych, a nawet trwałe kalectwo. Niemowlęta (zwłaszcza wcześniaki) i małe dzieci są szczególnie narażone na te powikłania, dlatego szczepionka przeciw krztuścowi jest podawana już w pierwszych miesiącach życia.

Jak chronić siebie i swoje dziecko przed zachorowaniem na krztusiec?

Jedyną metodą, skutecznie chroniącą przed zachorowaniem na koklusz, jest szczepienie ochronne. Od 1960 roku wprowadzono w Polsce szeroki program obowiązkowych szczepień przeciwko krztuścowi, co przyczyniło się do ponad 100-krotnego spadku liczby przypadków tej choroby. Przed tym okresem, koklusz był częstą przyczyną zgonów i poważnych chorób u dzieci poniżej 1 roku życia.

Niestety, przebycie krztuśca lub wykonanie szczepienia nie zapewnia długotrwałej odporności, ponieważ odporność wynikająca ze szczepienia słabnie z czasem, co sprawia, że konieczne są dawki przypominające dla starszych dzieci, młodzieży i dorosłych.

Szczepionka przeciwko krztuścowi jest podawana jako część szczepionki DTP, która obejmuje także ochronę przed błonicą i tężcem. Jest to obowiązkowe (i bezpłatne) szczepienie dla dzieci i młodzieży.

Schemat szczepień obowiązujący w Polsce obejmuje:

• podawanie szczepionek DTP (z całokomórkowym składnikiem krztuśca) lub DTaP (z bezkomórkowym składnikiem krztuśca) dzieciom w wieku 2, 3–4, 5 oraz 16–18 miesięcy,
• dawkę szczepionki DTaP w 6. roku życia,
• szczepionkę Tdap (z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy) nastolatkom w wieku 14 lat.

Ochrona zapewniana przez szczepionkę DTP z całokomórkowym składnikiem krztuśca trwa około 10–12 lat, natomiast szczepionka DTaP z bezkomórkowym składnikiem chroni przez około 5 lat. Aby utrzymać odporność przeciwko krztuścowi, zaleca się podanie dawki przypominającej szczepionką Tdap w 19. roku życia oraz co 10 lat dla osób dorosłych.

Dorosłym można również podać szczepionkę Tdap przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, która zawiera obniżoną ilość antygenów krztuśca i błonicy.

Szczepienia przeciwko krztuścowi u kobiet w ciąży

Kobietom w ciąży zaleca się przyjęcie szczepionki Tdap między 27 a 36 tygodniem ciąży. Przeciwciała ochronne, wytworzone dzięki szczepieniu, przechodzą przez łożysko i zapewniają ochronę dziecku w pierwszych miesiącach życia, zanim zostanie ono zaszczepione i będzie w stanie wytworzyć własną odporność.

Badania na krztusiec – jakie wykonać?

Pacjenci, u których podejrzewa się zakażenie pałeczką krztuśca, powinni zostać poddani badaniom diagnostycznym z użyciem testów serologicznych wykrywających obecność przeciwciał klasy IgG, IgM i IgA przeciwko toksynie krztuścowej lub badań molekularnych wykrywających obecność materiału genetycznego (DNA) bakterii w badanej próbce.

📌 Aby otrzymać najszerszy obraz diagnostyczny, wykonaj badania:

• Krztusiec, anty-toksyna (PT) (Bordetella pertussis) IgG,
• Krztusiec, anty-toksyna (PT) (Bordetella pertussis) IgA.

Możesz wykonać również wymaz:

• Badanie na krztusiec met. PCR.

Wyniki należy skonsultować z lekarzem, aby podczas wyciągania wniosków wziąć pod uwagę wpływ przebytych szczepień.

Leczenie krztuśca

W leczeniu krztuśca kluczowe jest jak najszybsze rozpoczęcie terapii antybiotykowej. W leczeniu farmakologicznym najczęściej stosuje się antybiotyki makrolidowe, takie jak: erytromycyna, azytromycyna, klarytromycyna. Jeśli stosowanie makrolidów jest niemożliwe, to zamiast nich podaje się kotrimoksazol. Należy pamiętać, że niemowlęta oraz pacjenci z ciężką postacią choroby mogą wymagać leczenia szpitalnego.

Izolacja chorego na krztusiec

Osoby chorujące na krztusiec powinny pozostawać w domu, aby uniknąć rozprzestrzeniania się bakterii. Izolacja może zostać zakończona najwcześniej po 5 dniach od rozpoczęcia antybiotykoterapii. Jeśli leczenie nie zostało wdrożone, izolację należy przedłużyć do 3 tygodni od początku kaszlu. Jednak ostateczną decyzję o postępowaniu powinien zawsze podejmować lekarz.

Krztusiec stanowi szczególne zagrożenie dla niemowląt i kobiet w trzecim trymestrze ciąży. W przypadku bliskiego kontaktu z osobą zakażoną krztuścem, powinny one przyjąć profilaktyczną dawkę antybiotyku. Ze względu na wysokie ryzyko powikłań, należy podjąć działania ochronne niezależnie od poziomu uodpornienia.