Czym jest czynnik V Leiden i jak zbadać jego obecność?

Mutacja V Leiden to najczęściej występująca zmiana genetyczna powodująca trombofilię. Ma bardzo duży wpływ na serce, układ krwionośny, utrudnia też zajście w ciążę. Mutację tego czynnika wykrywa się za pomocą badań genetycznych. O tym, czym dokładnie jest mutacja czynnika V Leiden i jaki jest jej wpływ na organizm, przeczytasz w poniższym artykule. Dodatkowo dowiesz się, co to jest trombofilia, jakie są jej objawy oraz w jaki sposób można ją zdiagnozować i leczyć.

Na czym polega krzepnięcie i dlaczego jest tak ważne?

Czynnik V i protrombina to grupa białek nazywanych czynnikami krzepnięcia. W warunkach fizjologicznych są one wytwarzane w wątrobie i biorą udział w procesie krzepnięcia, który rozpoczyna się w momencie zranienia naczynia krwionośnego. Jak to się dzieje, że krew przestaje płynąć z rany? Otóż to bardzo skomplikowany, kaskadowy proces. Jako pierwsze do miejsca uszkodzenia zaczynają przylegać płytki, które, zlepiając się, wydzielają białka aktywujące proces. Na samym końcu fibrynogen przekształcany jest do nierozpuszczalnej fibryny z udziałem trombiny. Fibryna stanowi rusztowanie dla płytkowego czopu do czasu wygojenia się rany. Zaburzenia kaskady krzepnięcia prowadzą do rozwoju wielu chorób. Niedobór czynników krzepnięcia i płytek krwi skutkuje rozwojem skazy krwotocznej, czyli nadmiernego krwawienia, nadmiar zaś prowadzi do zakrzepicy.

Czym jest trombofilia?

Trombofilia, inaczej zwana nadkrzepliwością, jest zaburzeniem objawiającym się nadmierną tendencją krwi do krzepnięcia. Osoba cierpiąca z powodu tego schorzenia jest narażona na zwiększone ryzyko powstawania zakrzepów naczyń krwionośnych. Zmiany zakrzepowo-zatorowe mogą skutkować całkowitym zatkaniem światła naczynia krwionośnego, co może skutkować zatorowością płucną, udarem mózgu lub zawałem mięśnia sercowego. Jest to stan zagrażający zdrowiu i życiu.

Jakie są przyczyny trombofilii?

Trombofilia może być wrodzona lub mieć charakter nabyty. W pierwszym przypadku nieprawidłowości w obrębie materiału genetycznego dziedziczone są od jednego z rodziców. Trombofilia nabyta rozwija się jako powikłanie niektórych schorzeń.

Przyczyną trombofilii wrodzonej może być:

• mutacja genu czynnika V Leiden,
• niedobór plazminogenu,
• niedobór białka C,
• niedobór białka S,
• mutacja w genie protrombiny,
• zaburzenie budowy fibrynogenu,
• niedobór antytrombiny.

Trombofilia nabyta może wystąpić w przebiegu następujących schorzeń:

• infekcje o ciężkim klinicznie przebiegu,
• choroby nowotworowe,
• wzrost stężenia homocysteiny,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• zespół antyfosfolipidowy.

Jakie są skutki mutacji V Leiden dla organizmu?

Mutacja V Leiden wpływa negatywnie na ciążę. Krew przyszłej mamy jest lepka i podatna na tworzenie się skrzeplin. Stan nadkrzepliwości utrudnia też zagnieżdżenie się zarodka, powoduje przedwczesne odklejanie się łożyska i wywołuje samoistne poronienia.

Mutację V Leiden uważa się też za główną przyczynę zwiększonej podatności na zakrzepicę. Zmiana ta dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący, wystarczy więc odziedziczenie jednej kopii uszkodzonego genu, aby u dziecka rozwinęła się choroba.

W jaki sposób można zdiagnozować trombofilię?

Trombofilia jest podejrzewana zazwyczaj wtedy, kiedy u pacjenta występują incydenty o charakterze zakrzepowo-zatorowym. Lekarz zazwyczaj w takiej sytuacji zleca wykonanie morfologii krwi wraz ze wzorem odsetkowym leukocytów oraz oznaczeniem czasu protrombinowego. Do rozpoznania choroby zakrzepowej może on też zlecić wykonanie oznaczenia poziomu D-dimerów we krwi oraz USG naczyń krwionośnych.

Jeśli lekarz podejrzewa trombofilię wrodzoną, konieczne jest wykonanie badań genetycznych. CZYNNIK V LEIDEN – badanie genetyczne pozwala na wykrycie mutacji, która powoduje powstawanie białka odpornego na działanie białka C hamującego proces krzepnięcia. W rezultacie krew krzepnie szybciej niż powinna.

W niektórych przypadkach lekarz zleca rozszerzenie diagnostyki genetycznej, np. o polimorfizm R2 genu czynnika V. Badanie jest istotne klinicznie wyłącznie u nosicieli mutacji V Leiden. Przy braku tej mutacji polimorfizm R2 w genie czynnika V nie ma znaczenia klinicznego, natomiast obecność polimorfizmu u osób będących nosicielami mutacji V Leiden znacząco zwiększa ryzyko trombofilii. Wskazaniem do badania mutacji warunkujących nadkrzepliwość są nawracające epizody zakrzepicy żył, zatorowość płucna, zawał serca lub udar u osób młodych, nawracające przypadki poronień lub martwych urodzeń po wykluczeniu innych przyczyn.

W przypadku trombofilii nabytej konieczne jest wykrycie choroby podstawowej będącej źródłem nadkrzepliwości. Podczas diagnozowania lekarz może zlecić szereg różnorodnych badań na przykład określonych autoprzeciwciał.

Jak wygląda badanie mutacji V Leiden i jak się do niego przygotować?

Badanie mutacji czynnika V Leiden polega na wykonaniu badania genetycznego przy pomocy metody PCR. Materiałem do oznaczenia jest próbka krwi żylnej pobrana z żyły łokciowej od pacjenta. Ponieważ jest to badanie genetyczne, pacjent nie musi się do niego specjalnie przygotowywać tak jak w przypadku badań biochemicznych.

Czas oczekiwania na wynik to od 5 – 7 dni. Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie.

Kto powinien wykonać badania na trombofilię?

Badania na trombofilię powinny rozważyć osoby, które mają za sobą epizod zakrzepowy. Warto się na nie również zdecydować, kiedy odczuwamy ból nóg, gdy nogi są opuchnięte i czerwone, a skóra na nich jest cieplejsza, wrażliwa na dotyk i ucisk. Są to objawy typowe dla zakrzepicy. Badania na trombofilię powinny wykonać też kobiety z niepowodzeniami położniczymi.

Bibliografia

1. A. Ciechanowicz i in., Genetyka molekularna w chorobach wewnętrznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2009. s. 216–220.
2. A. Szczeklik i in., Interna Szczeklika, Mały Podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, s. 1101–1104.