Esica – czym jest i kiedy powoduje dolegliwości?

Esica to część jelita grubego. Spełnia ważne funkcje w układzie pokarmowym, m.in. umożliwia wchłanianie wody i elektrolitów oraz transport strawionej treści jelitowej. W obrębie esicy mogą rozwijać się różne stany chorobowe, m.in. polipy, uchyłki, guzy nowotworowe mogące prowadzić do niedrożności. Część z nich przebiega bezobjawowo lub daje niespecyficzne dolegliwości. Choroby esicy mogą jednak znacznie obniżać jakość życia, a nawet wymagać natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Co to jest esica?

Esica jest jednym z odcinków jelita grubego. Swoim kształtem przypomina literę „S”, skąd pochodzi jej nazwa. Esica stanowi najbardziej kręty odcinek jelita grubego. W jej obrębie mogą rozwijać się różne choroby, takie jak skręt esicy, polipy, zapalenie uchyłków i zmiany nowotworowe.

Gdzie leży esica?

Anatomicznie esica stanowi fragment jelita grubego. W górnej części łączy się z okrężnicą zstępującą (zstępnicą), natomiast u dołu przechodzi w odbytnicę. Esica znajduje się po lewej stronie w dolnej części jamy brzusznej. Długość tego odcinka jelita grubego może być różna. U dorosłej osoby wynosi zwykle około 40 cm.

Za co jest odpowiedzialna esica?

Esica, podobnie jak inne fragmenty jelita grubego, bierze udział w transporcie i przemianach treści pokarmowej. Do jej zadań należy przede wszystkim:

• wchłanianie wody i elektrolitów;
• zagęszczanie treści jelitowej;
• wydzielanie śluzu, który ułatwia wydalanie niestrawionych resztek pokarmowych;
• przekazywanie treści jelitowej do odbytnicy, gdzie jest gromadzona i zachodzi formowanie stolca.

Dzięki udziałowi mikroflory jelitowej w esicy mogą zachodzić procesy fermentacji. Bakterie, które naturalnie występują w jelicie grubym, wytwarzają także krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe oraz witaminy K i B2.

Jakie choroby mogą lokalizować się w esicy?

W obrębie esicy mogą pojawiać się choroby, które przebiegają w różny sposób. Część z nich rozwija się wolno, często nie dając żadnych objawów przez dłuższy czas. Inne mogą przebiegać w sposób ostry i wymagają natychmiastowej pomocy medycznej. Do najczęstszych i najpoważniejszych dolegliwości w obrębie tego odcinka jelita grubego należą:

• uchyłkowatość i zapalenie uchyłków esicy,
• polipy esicy,
• złośliwe zmiany nowotworowe,
• skręt esicy.

Uchyłki esicy

Uchyłki to niewielkie przepukliny w obrębie jelita. Składają się z wewnętrznej części ściany tego odcinka przewodu pokarmowego, czyli błony śluzowej i podśluzowej. Zostaje ona „wypchnięta” na zewnątrz mięśniówki w miejscach zmniejszonej oporności. Uchyłki mogą występować na całej długości jelita grubego, jednak najczęściej dotyczą one esicy.

Rozwojowi uchyłków w obrębie jelita sprzyjają m.in.:

• wiek powyżej 50–60. roku życia;
• spożywanie pokarmów ubogich w błonnik i wysoko przetworzonych, co prowadzi do częstszego występowania zaparć;
• nadwaga i otyłość;
• mała aktywność fizyczna.

Uchyłkowatość jelita grubego zwykle przebiega bezobjawowo. Niekiedy może powodować naprzemienne zaparcia i biegunki. Często uchyłki zostają stwierdzane przypadkowo podczas badania wykonywanego z innego powodu. Najgroźniejszymi powikłaniami tego schorzenia są zapalenie uchyłków esicy i masywny krwotok.

Ostre zapalenie uchyłków esicy

Zapalenie uchyłków, czyli diverticulitis, rozwija się, gdy dochodzi do mikrouszkodzenia błony śluzowej w obrębie uchyłka.

W tych przestrzeniach mogą gromadzić się resztki pokarmowe. Stanowią one pożywkę dla bakterii, które są obecne w jelicie grubym. Działanie mikroflory prowadzi z kolei do rozwoju stanu zapalnego w uchyłku.

W odróżnieniu od niepowikłanej uchyłkowatości, w przebiegu zapalenia uchyłków występują objawy wskazujące na ostry stan zapalny w obrębie układu pokarmowego. Należą do nich przede wszystkim:

• gorączka;
• ból przy uciskaniu podbrzusza po lewej stronie (Przeczytaj także: Ból podbrzusza – diagnostyka. Badania i przyczyny);
• biegunka;
• zaparcia.

Nieleczone zapalenie uchyłków jelita grubego, w tym także esicy, może mieć skomplikowany przebieg i obejmować także okoliczną tkankę tłuszczową, krezkę i otaczającą ścianę jelita.

Do powikłań zapalenia uchyłków należą przede wszystkim:

• ropień okołojelitowy, czyli ograniczony zbiornik ropy w okolicy jelita;
• niedrożność przewodu pokarmowego;
• rozlane zapalenie otrzewnej;
• przetoki okrężniczo-pęcherzowe, czyli nieprawidłowe połączenia jelita grubego i pęcherza moczowego;
• perforacja esicy, czyli przerwanie jej ciągłości, co należy do stanów bezpośrednio zagrażających życiu.

Polipy esicy

Polipy to uwypuklenia błony śluzowej, które często należą do gruczolaków, czyli łagodnych zmian rozrostowych. Z czasem mogą jednak ulec zezłośliwieniu, dlatego wymagają usunięcia. Polipy mogą występować na całej długości jelita grubego, także w obrębie esicy. Jeżeli pojawiają się w dużejliczbie, w młodym wieku lub dotyczą kilku członków rodziny, należy skonsultować się ze specjalistą.

Nowotwory esicy

Rak jelita grubego występuje także w obrębie esicy. Niektóre objawy mogą sugerować, że w końcowym odcinku przewodu pokarmowego rozwija się proces nowotworowy. Należą do nich:

• krwawienie z odbytu,
• biegunki,
• zaparcia,
• wzdęcia,
• bóle brzucha,
• uczucie stałego parcia na stolec.

Przeczytaj także: Rak jelita grubego – objawy, diagnostyka i rokowania.

Rak jelita grubego należy do najczęstszych nowotworów w Polsce. Zwykle rozwija się u osób po 40 roku życia. Do czynników ryzyka w przypadku raka jelita grubego należą przede wszystkim:

• nieodpowiednia dieta – uboga w błonnik, za to bogata w produkty przetworzone;
• niski poziom aktywności fizycznej;
• palenie papierosów.

Szczególną grupę stanowią nowotwory, które rozwijają się na podłożu zespołów predysponujących do pojawienia się raka jelita grubego. Należą do nich przede wszystkim rodzinna polipowatość gruczolakowata jelita grubego (FAP, ang. familial adenomatous polyposis) i zespół Lyncha.

W Polsce istnieją programy profilaktyczne, które pozwalają na wykrycie choroby we wczesnym stadium. Obejmują zarówno kobiety, jak i mężczyzn po 50 roku życia. Polegają one na okresowym wykonywaniu:

• kolonoskopii, ewentualnie sigmoidoskopii (co 10 lat) – badań ndoskopowych jelita grubego (esicy), które są najskuteczniejszym sposobem wykrywania nowotworów jelita grubego i pozwalają na jednoczesne usuwanie polipów;
• badanie kału na obecność krwi utajonej.

Leczenie raka jelita grubego zależy przede wszystkim od wieku i stanu chorego oraz stopnia zaawansowania choroby. Postępowanie może różnić się także w przypadku pacjentów cierpiących na wrodzone zespoły.

Skręt esicy

W wyniku skrętu esicy dochodzi do niedrożności jelita grubego. Wówczas pojawia się silny narastający ból w dolnej części brzucha po lewej stronie. Zwykle towarzyszy mu także wzdęcie brzucha oraz zatrzymanie gazów i stolca. Niedrożność przewodu pokarmowego jest stanem, który wymaga natychmiastowej pomocy lekarza i interwencji chirurgicznej. W wyniku skrętu esicy może dochodzić do martwicy jelita lub jego pęknięcia. Z tego powodu niedrożność przewodu pokarmowego należy do stanów, które potencjalnie zagrażają życiu pacjenta.

Wydłużona esica

U niektórych pacjentów esica może być dłuższa  niż u większości ludzi. Wydłużona esica stanowi wariant normy i nie powinna stanowić powodów do niepokoju. Zwykle nie wymaga także leczenia. U osób z dłuższą esicą mogą jednak częściej występować dolegliwości ze strony układu pokarmowego, głównie zaparcia.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian