e-Pakiet stany zapalne jelit

Choroby jelit wywołane są przez różne czynniki etiologiczne. Niektóre zostały zidentyfikowane, jak np. w celiakii; inne, jak w przypadku IBS, czyli zespołu jelita drażliwego, nadal są trudne do zweryfikowania. Coraz częściej wśród czynników etiologicznych chorób jelit identyfikowane są swoiste przeciwciała. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i chorobie Leśniowskiego-Crohna. Poszukiwanie przyczyny wystąpienia choroby jelit i jej zidentyfikowanie jest bardzo istotne, ponieważ umożliwia dobranie najskuteczniejszego leczenia znacznie poprawiającego komfort życia pacjenta. Należy pamiętać, że dolegliwości ze strony jelit – biegunki, zaparcia oraz dolegliwości bólowe należą do tych, które skutecznie utrudniają życie, zaburzając możliwość normalnego funkcjonowania.

e-Pakiet stany zalane jelit uwzględnia najistotniejsze badania laboratoryjne, wykonywane nie tylko z krwi, ale także z kału, które pomagają w diagnostyce przyczyn stanu zapalnego obejmującego jelita: morfologia, OB, CRP, p/c. p. antygenom cytoplazmy neutrofilów ANCA, p/c. p. Saccharomyces cerevisiae (ASCA), p/c. p. transglutaminazie tkankowej (anty-tGT) w kl. IgA, lipaza, amylaza, krew utajona w kale, kalprotektyna w kale, kał posiew (bad. bakter.).

W poszukiwaniu przyczyn stanu zapalnego obejmującego jelita bardzo istotne są wyniki wskazanych w pakiecie badań laboratoryjnych. Nie należy jednak zapominać, że równie istotne jest badanie palpacyjne jamy brzusznej, wyniki badań obrazowych (np. USG, endoskopia przewodu pokarmowego) oraz szczegółowa obserwacja swojego organizmu, z której wnioski przekazane lekarzowi w trakcie wywiadu znacząco ułatwią postawienie trafnej diagnozy.

• Morfologia krwi jest badaniem, które pozwala ocenić ogólną kondycję organizmu oraz wnosi wiele istotnych informacji na temat niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii oraz etiologii toczących się infekcji. Pozwala także na wykluczenie choroby nowotworowej układu krwiotwórczego lub zaburzeń odporności. Często w chorobach jelit, ze względu na uszkodzenie przez stan zapalny błony śluzowej jelita i zmniejszenie powierzchni wchłaniania, dochodzi do niedoboru życiowo istotnych substancji. Wówczas w wyniku morfologii krwi widoczna jest anemia niedoborowa.
• OB i CRP to markery stanu zapalnego toczącego się w organizmie. OB jest badaniem pozwalającym na wykrywanie i monitorowanie przewlekłych stanów zapalnych organizmu, związanych ze zmianami stężenia białek we krwi. Podwyższony OB, może towarzyszyć bakteryjnym chorobom zakaźnym, chorobom nerek, niedoborom białkowym itp. Znacznie podniesiony, niekiedy trzycyfrowy, wynik tego badania stanowi silną przesłankę do podejrzenia choroby nowotworowej. CRP to badanie umożliwiające różnicowanie przyczyn stanu zapalnego w organizmie. CRP znacząco wzrasta w przebiegu zakażenia bakteryjnego, którego leczenie zwykle wiąże się z koniecznością zastosowania antybiotyku. W większości zakażeń wirusowych nie obserwuje się wzrostu stężenia CRP lub jest on na niewielkim poziomie. Stężenie białka CRP i OB wzrastają w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit – w chorobie Leśniowskiego-Crohna i we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Spadek stężenia CRP obserwowany po rozpoczęciu leczenia nieswoistych chorób zapalnych jelit, szczególnie w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna jest pozytywnym markerem oznaczającym przewidywalną długofalową odpowiedź na zastosowane leczenie.
• ANCA i ASCA to przeciwciała, których obecność pozwala na różnicowanie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego od choroby Leśniowskiego-Crohna. Stwierdzenie przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofilów – ANCA, przemawia za wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, natomiast obecność przeciwciał przeciw Saccharomyces cerevisiae – ASCA, częściej związana jest z rozpoznaniem choroby Leśniowskiego-Crohna.

• P/c. p. transglutaminazie tkankowej (anty-tGT) w kl. IgA met. ELISA to badanie diagnostyczne zalecane przy podejrzeniu choroby trzewnej, czyli celiakii. Jest również badaniem przesiewowym dla osób z grupy zagrożonych celiakią, a także stosowanym do kontroli przestrzegania diety bezglutenowej.
• Lipaza i amylaza to enzymy trawienne wydzielane z trzustki do przewodu pokarmowego, których zadaniem jest trawienie tłuszczów i węglowodanów. Wzrost stężeń enzymów trzustkowych może być spowodowany uszkodzeniem komórek trzustki lub zablokowaniem przewodów trzustkowych przez kamień lub guz nowotworowy. W zależności od nasilenia procesu chorobowego obserwowana jest odmienna dynamika przyrostu stężeń enzymów. W przewlekłym zapaleniu trzustki i niedrożności dróg żółciowych obserwuje się niższy wzrost stężeń enzymów w porównaniu z ostrym procesem zapalnym. Szczególnie przewlekłe zapalenie trzustki przebiegające z miernie nasilonymi dolegliwościami bólowymi i zaburzeniami trawienia, ze względu na podobieństwo objawów, wymaga różnicowania ze stanami zapalnymi w obrębie jelit.
• Krew utajona w kale to badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego, pomocne również w określeniu drogi utraty żelaza u osób ze stwierdzoną anemią niedoborową.
• Kalprotektyna w kale i badanie jej stężenia jest przydatne w diagnostyce i różnicowaniu stanów zapalnych jelit i przewodu pokarmowego o niejasnej etiologii. To badanie kału na stan zapalny jelit, wykorzystywane jest w różnicowaniu zespołu jelita nadwrażliwego od nieswoistych chorób zapalnych jelit. Na podstawie stężenia kalprotektyny w kale podejmowane są decyzje o konieczności wykonania badań endoskopowych przewodu pokarmowego. Kalprotektyna w kale jest przydatna w ocenie nasilenia nieswoistych chorób zapalnych jelit oraz wykorzystywana jest w monitorowaniu ich przebiegu i ocenie skuteczności stosowanej terapii. Udowodniono, że spadek kalprotektyny w kale odzwierciedla proces gojenia się śluzówki i tkanek w obrębie jelita; a wzrost obserwowany w trakcie monitorowania, pozwala na przewidywanie zaostrzenia choroby u pacjentów z remisją.
• Kał posiew (bad. bakter.). Badanie ma znaczenie w ustaleniu przyczyn stanu zapalnego jelita przebiegającego zwłaszcza z biegunką. Wykluczenie zakaźnej przyczyny biegunek, daje podstawę do dalszego poszukiwania przyczyn doskwierających dolegliwości.

Zestawienie wyników badań uwzględnionych w e-pakiecie jest pomocnym narzędziem w diagnozowaniu schorzeń jelit. Ze względu na szereg zależności występujących między wskazanymi w pakiecie badaniami, ich wyniki należy skonsultować z lekarzem.

Do wykonania badań uwzględnionych w e-pakiecie brzusznym niezbędne są:

• próbka krwi,
• trzy próbki kału:

e-Pakiet badanie niedoboru witamin i minerałów