15 maja 2023 - Przeczytasz w 5 min

Ból podbrzusza – diagnostyka. Badania i przyczyny

Ból podbrzusza może być objawem wielu schorzeń. Towarzyszy bowiem  uwięźniętej przepuklinie pachwinowej, chorobom układu pokarmowego, układu moczowego, żeńskich narządów płciowych czy gruczołu krokowego u mężczyzn. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny bólu podbrzusza oraz jakie badanie są pomocne w ustaleniu jego podłoża.

Ból podbrzusza

Ból podbrzusza – złożona anatomia i liczne przyczyny

Najogólniej brzuch podzielić można na trzy obszary – nadbrzusze, śródbrzusze, podbrzusze. Ta najniżej położona część brzucha znajduje się poniżej dolnej linii poprzecznej, czyli linii łączącej najwyższe punkty grzebieni biodrowych . W obrębie podbrzusza wyróżniamy:

  • umiejscowioną centralnie okolicę łonową,
  • znajdującą się pod nią okolicę moczowo-płciową,
  • rozchodzące się po prawej i lewej stronie okolice pachwinowe.

Podbrzusze to obszar, w obrębie którego zlokalizowanych jest wiele narządów i ważnych struktur. Znajdują się w nim m.in.: żeńskie organy rozrodcze, jelito cienkie i jelito grube, pęcherz moczowy, żyły i tętnice biodrowe, kość biodrowa i kulszowa, kręgi odcinka lędźwiowego i krzyżowego kręgosłupa, splot krzyżowy, część mięśni brzucha i mięśni grzbietowych. Złożona budowa podbrzusza sprawia, że możliwych jest wiele przyczyn bólu tej okolicy.

Ból podbrzusza – przyczyny ze strony układu pokarmowego

Wśród potencjalnych przyczyn bólu podbrzusza wymienia się nieprawidłowości w pracy jelit, takie jak: zaparcia, niedrożność, nieswoiste zapalenia – najczęstsze to wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Crohna. Ból z prawej strony może wskazywać na wgłobienie krętniczo-kątnicze, z lewej zaś – na wgłobienie esicy. Wgłobienie oznacza patologiczne wsunięcie się jednego odcinka jelita w drugi. Bólem podbrzusza objawia się również ostre zapalenie uchyłków. Uchyłki to uwypuklenia błony śluzowej jelita grubego, które można porównać do kieszonek w obrębie ściany jelita grubego. Kolejną możliwą przyczyną bólu podbrzusza może być zespół jelita drażliwego.

Ból podbrzusza z prawej strony – w prawym dolnym kwadrancie – jest charakterystyczny dla zapalenia wyrostka robaczkowego. To jedna z najczęstszych przyczyn ostrego bólu. Chorzy odczuwają początkowo ból w nadbrzuszu lub w okolicach pępka. Dolegliwości przemieszczają się w okolice prawego dołu biodrowego. Zmiana lokalizacji bólu związana jest ze zmianą jego charakteru – z trzewnego na somatyczny. Ból w zapaleniu wyrostka robaczkowego ma charakter narastający.

Inne możliwe przyczyny bólu podbrzusza

Ból w podbrzuszu z prawej lub lewej strony pojawia się w przebiegu schorzeń układu moczowego. Najczęstsze spośród nich jest zapalenie pęcherza moczowego, w którym obserwowane są m.in.: pieczenie i dyskomfort podczas oddawania moczu, zmiana wyglądu i zapachu moczu, częste parcie na mocz, obecność krwi w moczu, ból nasilający się podczas mikcji. Inne przypadłości ze strony układu moczowego, które dają ból w podbrzuszu, to kolka nerkowa czy odmiedniczkowe zapalenie nerek – ból może promieniować do pachwin i lędźwi.

Ból w podbrzuszu wskazuje niekiedy na ropień (miedniczny, lędźwiowy) czy stan zapalny stawu krzyżowo-biodrowego. Ból w tej części ciała może być wynikiem chorób kręgosłupa. Dolegliwości bywają odczuwane również w kończynach dolnych. Wśród możliwych przyczyn wymienia się m.in.: przeciążenie tkanek, uszkodzenie krążka międzykręgowego, uraz mechaniczny (np. złamania), zmiany zwyrodnieniowe, a zdarza się, że ból ma charakter niespecyficzny i nie sposób określić jego jednoznacznej przyczyny.

Bólem w podbrzuszu objawia się uwięźnięta przepuklina pachwinowa. Jest to groźny stan, polegający na zakleszczeniu znajdującego się w przepuklinie jelita, co prowadzi do jego niedokrwienia. Przepuklina może rozwinąć się w wyniku m.in. zbyt dużego obciążenia i wysiłku fizycznego, przewlekłych zaparć, nadmiernej masy ciała czy w efekcie urazu. W chorobie obserwuje się guz w pachwinie, który powiększa się podczas kaszlu, kichania, parcia na stolec czy śmiechu, a maleje po przyjęciu pozycji leżącej. Przepuklina, która nie uwięzła zazwyczaj nie powoduje dolegliwości bólowych.

Ból podbrzusza u kobiet

Ból podbrzusza z lewej lub prawej strony u kobiet może być objawem towarzyszącym stanom zapalnym przydatków. Przydatkami określa się jajniki, jajowody oraz otaczające je tkanki. Dolegliwości bólowe podbrzusza pojawiają się w przebiegu takich patologii jajnika, jak: skręt, pęknięcie, endometrioza. Ból podbrzusza przed okresem i podczas krwawienia miesiączkowego dotyczy znacznej części kobiet i jest efektem zachodzących wówczas fizjologicznie zmian. Bolesne miesiączkowanie może mieć jednak również charakter wtórny i być spowodowane m.in. przez: mięśniaki macicy, polipy endometrium, wady kanału szyjki macicy, zaburzoną anatomię macicy.

Uporczywe bóle podbrzusza wynikają z infekcji intymnych, które należą do najczęstszych schorzeń dróg rodnych u kobiet. Mowa m.in. o infekcjach grzybiczych (tzw. kandydozie, grzybicy pochwy), waginozie bakteryjnej czy infekcjach mieszanych. Ból podbrzusza pojawia się także w przebiegu chorób przenoszonych drogą płciową, np.:

Silny ból podbrzusza u kobiet w ciąży to sygnał niepokojący, który może oznaczać ciążę pozamaciczną, odklejenie łożyska, poronienie. Lekkie pobolewanie w podbrzuszu u ciężarnych, a raczej dyskomfort, pojawia się na skutek zmian zachodzący w mięśniówce macicy podczas ciąży czy zmiany ułożenia płodu.

Ból podbrzusza u mężczyzn

Typowo męskie choroby, którym towarzyszy ból podbrzusza, to przede wszystkim:

  • zapalenie prostaty – może być ostre lub przewlekłe. Inne towarzyszące mu objawy to m.in.: ból w okolicach krocza, częste oddawanie moczu, słabszy strumień moczu, uczucie pieczenia w cewce moczowej, wyciekanie moczu po zakończeniu mikcji, trudności w rozpoczęciu oddawania moczu, uczucie niepełnego wypróżnienia, wąski strumień moczu;
  • łagodny rozrost gruczołu krokowego – objawy podobne do tych w przebiegu zapalenia prostaty;
  • rak prostaty – na początkowym etapie zaawansowania nie daje objawów, z czasem pojawiają się dolegliwości podobne do tych w zapaleniu gruczołu krokowego. Możliwe są: zatrzymanie moczu, trudność w uzyskaniu wzwodu lub bolesna ejakulacja, utrata masy ciała, osłabienie;
  • zapalenie jąder – objawia się bólem i tkliwością jąder, najądrza i powrózków nasiennych, obrzękiem moszny.

Ból podbrzusza – jakie badania wykonać?

W określeniu przyczyn bólu podbrzusza ważne jest szczegółowo przeprowadzone badanie podmiotowe, czyli wywiad lekarza z pacjentem oraz badanie przedmiotowe. Na ich podstawie możliwe jest ustalenie cech bólu, takich jak:

  • lokalizacja,
  • rodzaj (ostry, przewlekły),
  • charakter (przeszywający, palący, tępy, gniotący, kolkowy, kurczowy),
  • natężenie,
  • czas trwania,
  • czynniki wywołujące lub modyfikujące ból (np. jedzenie, wypróżnienia, pozycja ciała).

W czasie badania podmiotowego lekarz pyta o historię choroby, inne odczuwane objawy, stosowane leki czy ewentualne urazy, które mogły stać się przyczyną bólu. Podczas badania przedmiotowego zbadane zostaną parametry życiowe – oddech, tętno, ciśnienie tętnicze. Lekarz oceni ogólny stan pacjenta, kolor skóry, występowanie blizn, wzdęć, guzów, przepuklin, wodobrzusza. Określi miejsce największej tkliwości czy stopień obrony mięśniowej. Zleci podstawowe badania laboratoryjne, takie jak: morfologię, kreatyninę, glukozę, stężenie elektrolitów w surowicy, badanie ogólne moczu. Dużo informacji o przyczynie bólu podbrzusza dostarczą badania obrazowe. Podstawą są USG jamy brzusznej, RTG jamy brzusznej.

Dalsze badania zależą od wstępnego rozpoznania. Przykładowo, badania endoskopowe wykonuje się przy podejrzeniu chorób układu pokarmowego; USG ginekologiczne, cytologię do wykrycia schorzeń układu rozrodczego u kobiet, a badanie per rectum, USG przezodbytnicze, uroflowmetrię (badanie strumienia moczu) – schorzeń układu płciowego mężczyzn. W przypadku niejasności diagnostycznej lekarz zaleca kolejne badania laboratoryjne, bardziej zaawansowane metody obrazowania, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia:

  1. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, PZWL, Warszawa 2020.
  2. J. Górnicka, Choroby układu pokarmowego, AWM, Raszyn 2019.
  3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
  4. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.

Podobne artykuły

Powiązane pakiety

e-PAKIET BRZUSZNY
Pakiet zawiera szeroki wachlarz badań* laboratoryjnych wykonywanych we krwi i w kale, o różnym statusie diagnostycznym: badań umożliwiających wstępną, przekrojową, ocenę funkcjonowania układu pokarmowego, przesiewowych, sygnalizujących konieczność wdrożenia specjalistycznych badań diagnostycznych lub diagnostycznych, potwierdzających rozpoznanie.   Interpretacja wyników wszystkich badań powinna uwzględniać obserwacje dotyczące stanu klinicznego badanego. Interpretacja wyników badań uwzględnionych w pakiecie musi uwzględniać objawy, zwłaszcza, jeżeli wykazują związek z przewodem pokarmowym. Morfologia krwi pozwala na wykrycie anemii (gdy są nieprawidłowe: ilość czerwonych krwinek, hematokryt i stężenie hemoglobiny), będącej m.in. skutkiem upośledzonego wchłaniania w przewodzie pokarmowym, krwawienia do przewodu pokarmowego lub choroby pasożytniczej. Nieprawidłowe: ilość białych ciałek krwi (leukocytów) i/lub zmienione proporcje pomiędzy leukocytami sugerują stan zapalny o różnym tle (wzrost liczby leukocytów) lub obecność choroby pasożytniczej przewodu pokarmowego (wzrost liczby granulocytów kwasochłonnych). Sugestie o istniejącym stanie zapalnym weryfikowane są przez wzrastający wynik OB i wysokie stężenie specyficznego wskaźnika zapalenia: białka ostrej fazy, CRP. Silnie przekroczone stężenie wskazuje na zapalenie spowodowane zakażeniem bakteryjnym. Oznaczanie w kale kalprotektyny jest przydatne w diagnostyce i różnicowaniu stanów zapalnych jelit i przewodu pokarmowego. Jej obecność łączy się z rozszczelnieniem bariery jelitowej, charakterystycznym dla stanów nietolerancji pokarmowej. Wzrost aktywności we krwi enzymów komórek wątroby (hepatocytów): ALT i AST świadczy o uszkodzeniu hepatocytów w wyniku ostrych lub przewlekłych chorób wątroby; wzrost enzymów związanych z nabłonkiem dróg żółciowych: GGTP i ALP, o niedrożności dróg żółciowych; wzrost stężenia barwnika żółciowego, bilirubiny, może być skutkiem zaburzeń wątroby i przewodów żółciowych. Oznaczenie we krwi stężenia enzymów trzustkowych: amylazy trzustkowej i lipazy powinno być wykonywane jednocześnie. Stężenie obu wzrasta w wyniku uszkodzenia komórek trzustki lub zablokowania przewodów trzustkowych przez kamień lub guz nowotworowy. Wzrost amylazy towarzyszy również innym chorobom przewodu pokarmowego i ostrej niewydolności nerek. Ogólne badanie moczu dostarcza informacji o zaburzeniach metabolicznych i m.in. kondycji narządów układu pokarmowego: wątroby i trzustki.  W ocenie pracy wątroby i trzustki istotna jest określenia stężenie w moczu glukozy, albuminy oraz barwników: urobilinogenu i bilirubiny. Badanie kału na obecność krwi utajonej stanowi badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego, lecz jest również pomoce w określeniu drogi utraty żelaza u osób z stwierdzonym niedoborem żelaza. Oznaczenie przeciwciał IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej (IgA anty-tTG) jest badaniem diagnostycznym w podejrzeniu choroby trzewnej (celiakii), badaniem przesiewowym dla osób z grupy zagrożonych celiakią, a także stosowanym do kontroli przestrzegania diety bezglutenowej. Wykonywane metodą ELISA badanie kału rozpoznające zarażenie lamblią jelitowa ma wyższą czułość diagnostyczną niż badanie mikroskopowe i może być przydatne w monitorowaniu efektu leczenia. W niektórych laboratoriach Diagnostyki badanie może być wykonywane metodą immunochromatograficzną. Pomiar stężenia przeciwciał IgG specyficznych dla Helicobacter pylori w surowicy jest laboratoryjną, serologiczną, metodą rozpoznania zakażenia H. pylorii: obecnego lub w przeszłości. Ze względu na utrzymywanie się przeciwciał mimo eradykacji bakterii nie nadaje się do monitorowania terapii. *Do badań należy dostarczyć próbkę porannego moczu oraz 3 próbki kału. 

E-PAKIET PROFILAKTYCZNY PODSTAWOWY
W pakiecie uwzględniono morfologię krwi - podstawowe badanie oceniające ogólną kondycję organizmu. Badanie wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności organizmu, chorób przewlekłych, możliwych niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii, toczących się infekcji o różnej etiologii czy poważnych chorób hematologicznych. Pomiar stężenia glukozy i poszczególnych składowych lipidogramu pomoże w ocenie Twojego metabolizmu, czyli procesu przemian węglowodanów i lipidów. W ocenie gospodarki węglowodanowej kluczowy jest pomiar stężenia glukozy. Wysokie stężenie glukozy na czczo najczęściej jest wynikiem choroby metabolicznej – cukrzycy, uznanego czynnika ryzyka udaru mózgu. Cukrzyca (szczególnie typu II) jest chorobą podstępną, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić w tym czasie do groźnych, najczęściej naczyniowych powikłań zagrażających zdrowiu i życiu. Pomiar stężenia poszczególnych składowych lipidogramu to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu. Cennym uzupełnieniem pakietu jest badanie stężenia CRP. Podwyższone stężenie CRP wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo – naczyniowych, np. miażdżycy której konsekwencją może być udar mózgu. Ponadto CRP to niespecyficzny wskaźnik stanu zapalnego, którego stężenie wzrasta najczęściej w przebiegu infekcji bakteryjnej, po urazach, ale także w przebiegu przewlekłych chorób zapalnych jak reumatoidalne zapalenie stawów i nieswoiste zapalne choroby jelit oraz w chorobach nowotworowych. Doskonałym uzupełnieniem Pakietu profilaktycznego podstawowego są badania umożliwiające: określenie przyczyny anemii (żelazo, ferrytyna, witamina B12, kwas foliowy) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie zaburzeń układu odpornościowego (witamina D, IgG) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie, monitorowanie przebiegu i leczenia chorób metabolicznych (hemoglobina glikowana, Apo B, lipoproteina a) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie niedoboru witamin i minerałów - pakiet dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj   Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1 dzień roboczy.* *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.   Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.

Pakiet profilaktyka kobieta
Pakiet zawiera zestaw badań pomocnych w ocenie funkcjonowania wielu narządów i układów. Wynik morfologii wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności, możliwych chorób przewlekłych, niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii i nieprawidłowości w układzie krwionośnym. Uzupełnieniem morfologii jest pomiar stężenia żelaza, czyli pierwiastka istotnego w procesie produkcji krwinek czerwonych, którego niedobory u kobiet wynikają najczęściej z przedłużających się i obfitych krwawień miesięcznych. Badanie stężenia CRP potwierdza lub wyklucza obecność toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Za pośrednictwem badań – glukozy i cholesterolu – kontrolowany jest metabolizm węglowodanów i lipidów (tłuszczy). Pomiar stężenia glukozy jest kluczowy w ocenie gospodarki węglowodanowej i diagnostyce podstępnej choroby metabolicznej – cukrzycy. To choroba, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić do groźnych, naczyniowych, neurologicznych i okulistycznych powikłań. Pomiar stężenia cholesterolu całkowitego to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu lub choroby tętnic obwodowych. Kolejne badanie, aktywność enzymu ALT służy ocenie funkcjonowania wątroby, czyli organu, który pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, a wśród nich najważniejsze jest produkowanie glukozy, magazynowanie witamin i produkcja czynników krzepnięcia oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Za pośrednictwem badania stężenia kreatyniny, kontrolowana jest praca nerek. Cennym uzupełnieniem pakietu jest pomiar stężenia TSH, czyli hormonu przysadkowego regulującego pracę tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, odpowiada m.in. za tempo metabolizmu, temperaturę i stabilność masy ciała, płodność, ale także psychiczne aspekty zdrowia, a pomiar stężenia TSH stanowi ważny element diagnostyki niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Witamina D to parametr coraz częściej oznaczany w diagnostyce zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. To również uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego, ważny element diagnostyki osteoporozy, rozwijającej się w następstwie wygaszania czynności hormonalnej jajników (menopauzy).

Pakiet profilaktyka mężczyzna
Pakiet zawiera zestaw badań pomocnych w ocenie funkcjonowania wielu narządów i układów. Wynik morfologii wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności, możliwych chorób przewlekłych, niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii i nieprawidłowości w układzie krwionośnym. Badanie stężenia CRP potwierdza lub wyklucza obecność toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Za pośrednictwem badań – glukozy i cholesterolu – kontrolowany jest metabolizm węglowodanów i lipidów (tłuszczy). Pomiar stężenia glukozy jest kluczowy w ocenie gospodarki węglowodanowej i diagnostyce podstępnej choroby metabolicznej – cukrzycy. To choroba, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić do groźnych, naczyniowych, neurologicznych i okulistycznych powikłań. Pomiar stężenia cholesterolu całkowitego to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu lub choroby tętnic obwodowych. W ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych przydatne jest także badanie stężenia kwasu moczowego. Pomiar tego metabolitu stosuje się ponadto w diagnostyce dny moczanowej, będącej częstą przyczyną bólu stawów. Kolejne badanie, aktywność enzymu ALT służy ocenie funkcjonowania wątroby, czyli organu, który pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, a wśród nich najważniejsze jest produkowanie glukozy, magazynowanie witamin i produkcja czynników krzepnięcia oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Za pośrednictwem badania stężenia kreatyniny, kontrolowana jest praca nerek. Cennym uzupełnieniem pakietu jest pomiar stężenia TSH, czyli hormonu przysadkowego regulującego pracę tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, odpowiada m.in. za tempo metabolizmu, temperaturę i stabilność masy ciała, płodność, ale także psychiczne aspekty zdrowia, a pomiar stężenia TSH stanowi ważny element diagnostyki niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Witamina D to parametr coraz częściej oznaczany w diagnostyce zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. To również uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego, czyli ważny element diagnostyki osteoporozy. To zestaw badań profilaktycznych dobrany przez lekarzy i diagnostów.
Powiązane badania

Elektrolity (Na, K)
Elektrolity (sód, potas). Diagnostyka równowagi wodno-elektrolitowej i diagnostyka zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej.

Glukoza
Glukoza. Oznaczenie stężenia glukozy we krwi służy do oceny metabolizmu węglowodanów. Jest podstawowym badaniem w rozpoznawaniu i monitorowaniu  leczenia cukrzycy. Wykorzystywane w identyfikacji zaburzeń tolerancji węglowodanów ora

Kreatynina
Kreatynina. Oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi przydatne w diagnostyce funkcji nerek i chorób przemiany materii. Dla osób powyżej 12 roku życia wynik oznaczenia kreatyniny wydawany jest łącznie z wyliczonym eGFR – szac

Morfologia krwi
Morfologia krwi pełna (tzw. morfologia 5 diff.). Jakościowa i ilościowa ocena składu i morfologii  krwi obwodowej, krwinek: czerwonych (erytrocytów), białych (pięciu frakcji) oraz płytek krwi (trombocytów). Podstawowe przesiewowe b

Podobne artykuły